Doç. Dr. Zekeriya Aktürk, 29 Aralık 2005

1. Aile Hekimliğinde Koruyucu Hekimlik Uygulamaları Periyodik Sağlık Muayeneleri Doç. Dr. Zekeriya Aktürk, 29 Aralık 2005 / 60

2. Periyodik Sağlık Muayenelerinde Yöntem- Güncel Periyodik Sağlık Muayenesi Önerileri / 60

3. Biz Ne Yaparız? Üçüncül Korunma Birincil Korunma İkincil Korunma Biz Bireysel Koruyucu Hekimlik Yaparız! / 60

4. Nelerden Koruyacağız? / 60

5. Hastalıkların Nedenleri (%) / 60

6. Tarihçe • Çin Çıplak ayaklı hekimler • Osmanlı Fatih vakfiyesi • 1800 Amerika • 1922 Yıllık check-up • II.Dünya S. Tedavi edici hizmetler • 1970- Çağdaş PSM kriterleri • Ülkemizde Check-up (altın check-up, gümüş check up  • Esnaf muayeneleri Okul taramaları / 60

7. Sigorta şirketi: “Düzenli sağlık kontrolünden geçen kişilerde mortalite düşüyor!” CHECK-UP (1921) Bazı hastalıklar başta yeterli bulgu vermiyor, tanı alacak duruma gelince ise tedaviye yeterli süre kalmıyordu: check-up bitti yaş, maruziyet, cinsiyet, kişisel risk gibi kavramlar ile değişen PERİYODİK MUAYENE geldi. (1970) / 60

8. Tanım Danışmanlık, fizik muayene, aşılama, laboratuar tetkikleri gibi bir dizi standart işlem kullanılarak sağlıklı gözüken insanların belli aralıklarla değerlendirilmelerine Periyodik Sağlık Muayenesi denir. / 60

9. İşe Yarıyor mu? • ABD’de İnme mortalitesi 1972’den beri %50 azalmıştır • Hipertansiyonun erken tanısı ve etkin tedavisi • Serviks kanseri mortalitesi %80 azalmıştır • Neonatal tarama • Zihinsel engellilikte azalma • Fenilketonüri taraması • Doğumsal hipotiroidi National Center for Health Statistics. http://www.cdc.gov/nchs/r&d/ndi/ndi.htm / 60

10. Aşılama ve Polio • Türkiye’de Polio eradikasyon çalışmaları 1989’da başladı. • Her yıl 6.5 milyon çocuk aşılanıyor • Son vaka 1998’de görüldü Sağlık Bakanlığı, Polio morbidite ve mortalite hızları. http://www.saglik.gov.tr/extras/istatistikler/temel2000/97.htm / 60

11. Günlük Pratiğimizi Düşünelim • 30 yaşında bir kadın size check-up amacıyla başvuruyor. Herhangi bir hastalık öyküsü yok ama meme kanserinden endişe ediyor. • Meme muayenesi yapmalı mısınız? • Kendi kendine meme muayenesi yapmasını öğretmeli misiniz? • Mamografi istemeli misiniz? • Nasıl karar verirsiniz? / 60

12. Etkili Tarama Kriterleri • Hastalığın yaygınlığı (prevalansı) yüksek olmalıPrevalansı çok düşük olan hastalıklara yönelik PSM anlamlı değil.- Osteogenezis imperfekta insidansı: 1/10 bin/yıl Medline Plus. Medical Encyclopedia. Osteogenesis imperfecta. http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001573.htm / 60

13. Etkili Tarama Kriterleri 2. Tahmin ettirici risk faktörleri veya testler olmalıTestin güvenilirliği ve maliyeti bilinmeli- CRP: Ucuz ama özgül (spesifik) değil - EKO: Duyarlı (sensitif) ve özgül ama pahalı / 60

14. Hangi Tarama Testi ? • İnsidans • Prevalans • Morbidite • Mortalite • Sensitivite (Duyarlık) • Spesifite (Özgüllük) • PPV (Pozitif Tahmin) • NPV (Negatif Tahmin) / 60

15. Temel Parametreler Toplum-100 kişi (+) Test (-) Test Hasta (Prevalans) Sensitivite(Duyarlık) 10 4 6 80 Spesifite(Özgüllük) Sağlıklı PPV NPV / 60

16. PPV’nin Prevalansla İlişkisi Nüfus = 100,000 Sensitivite= % 90 Spesifite= % 90 Kanser Prevalansı = % 1 Kanser Kanser Var Yok Positif test 900 9,900 Negatif test 100 89,100 PPV = % 8.3 Kanser Prevalansı = % 0.1 Kanser Kanser Var Yok Positif test 90 9,990 Negatif test 10 89,910 PPV = % 0.9 / 60

17. Etkili Tarama Kriterleri 3. Hastalığın morbidite ve mortalitesi yüksek olmalıHastalığın türü dışında morbidite ve mortaliteye etki eden faktörler: - Yaş- Cins- Irk- Coğrafi konum- Yaşam tarzı (kültür) / 60

18. / 60

19. Yaş Gruplarına Göre Mortalite 0-18 ay- Perinatal nedenler- Konjenital anomaliler 2-6 yaş- Motorlu araç dışındaki kazalar - Motorlu araç kazaları 7-12 yaş- Motorlu araç dışındaki kazalar - Motorlu araç kazaları / 60

20. 13-18 yaş- Motorlu araç kazaları - Cinayet 19-39 yaş- Motorlu araç kazaları - Cinayet 40-64 yaş- Kalp hastalıkları - Akciğer kanseri 65 yaş ve üzeri- Kalp hastalıkları - Serebrovasküler hastalıklar / 60

21. Etkili Tarama Kriterleri • Kabul edilebilir bir tedavi olmalıTedavi edilemeyecek hastalıkları taramanın bir anlamı yok- Akciğer kanseri • 5. Şikayetlerin olmadığı bir “erken dönem” olmalı- AIDS- Sifilis- Serviks kanseri- Meme kanseri / 60

22. Hastalıkların Doğal Seyri • Biyolojik başlangıç • Erken tanı mümkün • Klinik tanı • Sonuç  1 2 3 4 / 60

23. Agresif bir kanser türü 6 ay 1 yıl Başlangıç Belirtiler ÖLÜM Yılda bir yapılan tarama testi 2 yıl 4 yıl Belirtiler ÖLÜM Başlangıç Aynı kanserin daha az agresif bir türü” / 60

24. Meme Kanseri Örneği • Kadınlar için önemli bir hastalıktır • Kadınlarda en fazla görülen kanser. Türkiye’de yılda 30 bin vaka. • Belirtiler oluşmadan saptanabilir • Kendi kendine muayene, fizik muayene, Mamografi • Tedavisi mümkün • Cerrahi, Kemoterapi, Radyoterapi • Tedavinin değeri verdiği rahatsızlıktan fazladır / 60

25. Periyodik Muayene Zararlı Olabilir mi? Bir testin ortalama hata olasılığı: %5 Ian R. McWhinney. A Textbook of Family Medicine. Oxford University Press, USA 1997. / 60

26. Ülkemizdeki Checkup Kaosu --Akciğer hastalıklarını taramak için akciğer grafisi, --İdrar yolu hastalıklarının taranması için idrar tahlili, --Kalp hastalıklarının taranması için EKG, --Esnaflarda tuberküloz taraması için mikrofilm, --Prostat kanseri taraması için PSA bakılması, --Meme kanseri için kendi kendine muayene, --Kan hastalıklarının taranması için tam kan sayımı, --Sağlıklı gençlere gripten korunmak için grip aşısı / 60

27. PSM Nasıl Yapılır? • Bireyler sağlıklı oldukları halde belli aralıklarla randevu verilerek kontrole çağrılırlar • Bireysel PSM kriterlerine göre hizmet verilir- Danışmanlık - Aşı- Ev ziyareti - Muayene- Proflaksi - Test (tarama) / 60

28. Ülkemiz için öneriler var mı? / 60

29. Sağlık Bakanlığı TTR / 60

30. www.aafp.org, Ağustos 2005 / 60

31. / 60

32. / 60

33. / 60

34. / 60

35. / 60

36. / 60

37. / 60

38. / 60

39. / 60

40. / 60

41. / 60

42. / 60

43. / 60

44. / 60

45. / 60

46. / 60

47. / 60

48. / 60

49. / 60

50. / 60