TEORIA I PRAKTYKA SPORZĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA

1. TEORIA I PRAKTYKA SPORZĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA NA PRZYKŁADZIE GMINY WIEJSKIEJ KAŹMIERZ Małgorzata Ornoch-Tabędzka, Agnieszka Byczyńska Stowarzyszenie „Partnerzy dla Samorządu” Warszawa, 23. września 2003

2. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH (zmniejszenie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin) POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA (ochrona jakości wód, powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, poważne awarie, ochrona przyrody i bioróżnorodności)

3. CELE GPOŚ • STWORZENIE NA SZCZEBLU LOKALNYM PODSTAW REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA: • określenie celów polityki ekologicznej na terenie gminy w podziale na cele krótkookresowe, średniookresowe oraz długookresowe • wybór priorytetów ekologicznychi ich uzasadnienie • ustalenie rodzaju i harmonogramu działań ekologicznych, których podejmuje się gmina, oraz • przygotowanie środków niezbędnych do osiągnięcia założonych celów, w tym mechanizmów prawno – organizacyjnych i ekonomicznych 2. UZYSKANIE ZROZUMIENIA, AKCEPTACJI i WSPÓŁUDZIAŁU UŻYTKOWNIKÓW ŚRODOWISKA W GMINE W REALIZACJI ZASAD ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU.

4. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE GPOŚ W GMINIE KAŹMIERZ REALIZACJA CELÓW POLITYKI EKOLOGICZNEJ NA TERENIE GMINY uwzględnia zadania obligatoryjne wynikające z obowiązujących regulacji prawnych, okresów wdrożenia (dostosowania do norm UE) oraz limitów określających racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych i poprawę stanu środowiska naturalnego. WYBÓR PRIORYTETÓW EKOLOGICZNYCH jest uzasadniony zarówno przyjętymi kierunkami polityki ekologicznej jak i obiektywnymi zagrożeniami (potrzebami) środowiska naturalnego na terenie gminy. RODZAJ I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ EKOLOGICZNYCH, KTÓRE PODEJMUJE GMINA oparty jest na realistycznych celach uwzględniających istniejące i możliwe do zmobilizowania zasoby organizacyjne oraz środki finansowe.

5. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE GPOŚ W GMINIE KAŹMIERZc.d. OPRACOWANIE GPOŚ I JEGO UCHWALENIE jest kontynuacją realizacji zasad zrównoważonego rozwoju zawartych w przyjętych przez gminę w 2001 roku dokumentach kierunkowych: Studium zagospodarowania i uwarunkowań przestrzennych oraz Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Kaźmierz KONSULTACJE SPOŁECZNE W TRAKCIE PROCESU OPRACOWANIA GPOŚ są podstawą akceptacji i współudziału użytkowników środowiska we wdrażaniu projektów i realizacji wyznaczonych zadań

6. KAŹMIERZ • gmina wiejska • powiat Szamotuły • województwo wielkopolskie • 128,2 km2 • 18 sołectw • 6960 mieszkańców • budżet na mieszkańca - 1513 zł • rolniczy charakter

7. PROCES OPRACOWANIA GPOŚ I. KWIECIEŃ - CZERWIEC 2003 - SPORZĄDZENIE DIAGNOZY STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO W GMINIE KAŹMIERZ - przygotowanie narzędzi zbierania danych - pozyskanie danych o środowisku naturalnym - prezentacja i weryfikacja danych w trakcie Gminnego Forum Ochrony Środowiska II. LIPIEC – WRZESIEŃ 2003 - PRACA NAD PROGRAMEM - zebranie uwag dotyczących zagrożeń środowiska w czasie Forum - ustalenie listy potrzeb wynikających z działalności różnych użytkowników środowiska - wybór projektów i zadań do realizacji - weryfikacja projektów w oparciu o zobowiązania zewnętrzne i możliwości realizacyjne gminy (dostępne środki finansowe, zasoby kadrowe, świadomość ekologiczną użytkowników)

8. DIAGNOZA STANU ✆

9. ŹRÓDŁA INFORMACJI (+)KRAJOWE PRZEPISY I REGULACJE PRAWNE UE, obowiązujące na dzień sporządzenia programu (+) PROGRAMY RZĄDOWE * Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju – Polska 2025 * II Polityka ekologiczna państwa * Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa * Polityka leśna państwa * Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej i szereg innych...

10. PROGRAMY REGIONALNE I LOKALNE NA SĄSIEDNICH OBSZARACH („koordynacja pozioma”) (-) Program ochrony wód w układzie zlewniowym (w trybie porozumienia lub związku gmin) (-) Programy ochrony powietrza na dużych obszarach (+) Plany ochrony bioróżnorodności biologicznej i inne ... PROGRAMY OCHRONY ŚRODOWISKA WYŻSZYCH SZCZEBLI: wojewódzki (+), powiatowy (-) PROGRAMY GOSPODAROWANIA ODPADAMI WYŻSZYCH SZCZEBLI: wojewódzki (-), powiatowy (-) (+)DOKUMENTY GMINNE

11. informacja o środowisku jest przekazywana w formie porównywalnych wskaźników Wskaźniki są powszechnie rozpropagowane i dostępne Wskaźniki są łatwe do zrozumienia Cele zastosowania wskaźników są jasno sprecyzowane Wskaźniki są podstawą dla podejmowania decyzji i kreowania polityki lokalnej rozproszenie danych brak systemu przekazywania danych z instytucji prowadzących badania jakości środowiska na terenie gminy rozbieżność danych na ten sam temat, pochodzących z różnych źródeł niekompletność danych z lat ubiegłych brak monitoringu lokalnego jakości środowiska brak możliwości oszacowania pewnych wielkości brak systemu gromadzenia i przetwarzania danych o środowisku DOSTĘP DO INFORMACJI Teoria Praktyka

12. INFORMACJA I EDUKACJA EKOLOGICZNA  • podnoszenie społecznej świadomości • konsultacje społeczne w trakcie planowania różnych przedsięwzięć i inwestycji, wpływających na środowisko naturalne  potrzeby  cele   koszty   korzyści 

13. zasada zrównoważonego rozwoju zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego zasada przezorności zasada uspołecznienia zasada „zanieczyszczający płaci” zasada prewencji zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej oficjalna polityka gminy nie do końca zrozumiały slogan stosowana, np. przy ocenie skutków inwestycji na środowisko akcyjność, brak stałego programu dopłaty gminy do usuwania nieczystości stosowana w nowych planach brak mierników i możliwości oceny PRYNCYPIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA Teoria Praktyka

14. Wynikają ze specyfiki gminy rolniczej (ochrona gleb, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami) Wynikają z perspektywy podniesienia standardu życia PRYNCYPIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA Wymogi globalne Oczekiwania lokalne • Wynikają z konieczności uwzględnienia potrzeb różnych użytkowników środowiska • Wynikają z narzuconych limitów i wymogów ustawowych - potrzeba dostosowania do standardów europejskich (27 podstawowych aktów prawnych, 180 aktów wykonawczych)

15. PRACA NAD PROGRAMEM GMINNE FORUM OCHRONY ŚRODOWISKA – TEZY DO DYSKUSJI: - co wynika z nowych przepisów dla poszczególnych użytkowników środowiska? - Czy użytkownicy środowiska mają niezbędną wiedze i są przygotowani do przestrzegania wymaganych norm i standardów? - Jakie bariery organizacyjne, administracyjne, legislacyjne i mentalne trzeba pokonać, by móc przygotować, a potem wdrożyć efektywny program ochrony środowiska. PRZYJĘTA GRADACJA CELÓW W PROJEKTOWANIU DZIAŁAŃ prewencja  minimalizacja niekorzystnego oddziaływania  naprawa.

16. MOŻLIWOŚCI REALIZACJI PROJEKTÓW w latach 2004-2008 DZIAŁANIA W POSZCZEGÓLNYCH OBSZARACH - POGRUPOWANE W PROJEKTY WYBÓR PROJEKTÓW - KRYTERIA - odpowiadają zadaniom obligatoryjnych nałożonym na samorządy gmin przez ustawodawcę (zadania własne) - odpowiadają zaleceniom i rekomendacjom samorządów wyższego szczebla ( zadania koordynowane) - przyjmują za podstawę działania w ochronie środowiska naturalnego - prewencję, poprzez likwidację barier mentalnych i organizacyjnych (zadania pozainwestycyjne) - odpowiadają na bezpośrednie zagrożenia środowiska potwierdzone diagnozą stanu środowiska naturalnego w gminie Kaźmierz (głównie działania inwestycyjne) - odwołują się do dostępnych środków finansowych umożliwiających wdrożenie zadań

17. MOŻLIWOŚCI REALIZACJI PROJEKTÓW w latach 2004-2008 - Liczba wybranych do realizacji projektów: 27 - Liczba projektów inwestycyjnych: 6 - Liczba zadań : 50 w tym: 24 zadania własne 4 zadania własne+koordynowane możliwości finansowania - 16 320 500 zł (koszty ogółem) - 3 800 000 (środki gminy) - 12 520 500 (środki pozabudżetowe) - 10.535.056 (budżet gminy w 2002 r. ) OPIS PROJEKTÓW ZAWIERA: - określenie celów, - adresatów projektu - określenie spodziewanych efektów

18. MOŻLIWOŚCI REALIZACJI PROJEKTÓW w latach 2004-2008

19. MOŻLIWOŚCI REALIZACJI PROJEKTÓW w latach 2004-2008 PRZYKŁAD PROJEKTU Dziedzina: Ochrona wód Cel szczegółowy: ochrona jakościowa wód na terenie gminy Kaźmierz Projekt do realizacji:.Zapobieganie skażeniu wód gruntowych i powierzchniowych Zadania realizacyjne:do roku 2005 inwentaryzacja źródeł spływu wód deszczowych na terenie gminy Podstawa prawna:Ustawa Prawo wodne, Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków Podmioty realizujące:Wojewódzki Zarząd Melioracji i Usług Wodnych, zarządca dróg, gmina (koordynator) Szacunkowe koszty: 4000 zł Potencjalne źródło finansowania: budżet gminy, ZUK termin wykonania: do 31.12.1995 Wskaźniki monitorowania: istnienie rejestru źródeł spływu wód deszczowych

20. ZAGROŻENIA DLA WÓD POWIERZCHNIOWYCH • zrzut oczyszczonych ścieków • zrzut wód popłucznych ze stacji uzdatniania wód podziemnych • zrzut wód pochłodniczych • niewłaściwe rolnicze użytkowanie ziemi – spływy powierzchniowe zawierające związki biogenne i toksyczne składniki środków ochrony roślin

21. PODSTAWOWE WARUNKI SKUTECZNOŚCI WDRAŻANIA GPOŚ GPOŚ • jest aktem prawa miejscowego (uchwalony przez Radę), • jest bardziej planem operacyjnym niż strategią sektorową, • zawiera realistyczne cele i określone w czasie, mierzalne zadania, • wskazuje źródła finansowania, • posiada ustaloną procedurę monitorowania zadań, • ma jednego koordynatora uprawnionego do podejmowania decyzji, • jest wdrażany przez zespół o dostatecznych kwalifikacjach i kompetencjach, • jest znany, akceptowany i wspierany w realizacji przez społeczność lokalną.

22. DALSZE INFORMACJE O PROGRAMIE I PARTNERACH www.access.zgwrp.org.pl www.kazmierz.pl www.partners.org.pl Zapraszamy!