Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA– lekcja 9

3. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Sokrates (469 r. p.n.e. -399 r. p.n.e.) – jeden z największych filozofów greckich, urodził się i  zmarł w Atenach. Był synem kamieniarza i akuszerki, żonaty z Ksantypą, miał z nią trzech synów. Imię Ksantypa uchodzi za synonim kłótliwej jędzy, kobiety złej • i złośliwej. • Stosunki między Sokratesem a Ksantypą powiedzenie: Sokrates kochał ją za(żarcie) • a ona jego za(wzięcie). • Sokrates poświęcił się działalności nauczycielskiej, która absorbowała go tak bardzo, że nie myślał o własnych sprawach • i żył wraz z rodziną w niedostatku. Sokrates i Ksantypa

4. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Bezinteresownie uczył cnoty, to znaczy uczył ich rozumu, aby przez to doprowadzić do cnoty. W tym widział sens życia. • Był wszędzie tam, gdzie mógł znaleźć rozmówców, zatrzymywał ludzi na rynku, w palestrze czy na biesiadzie, by mówić z każdym o jego sprawach i zmuszać do zastanawiania się nad nimi, nad umiejętnością i cnotą. Sokrates

5. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Zyskał popularność ale i wrogość. • Miał więc wielu zwolenników i uczniów, zwłaszcza wśród najwykwintniejszej młodzieży ateńskiej /Alcybiades, Krycjasz, Platon, Ksenofont/, ale równie wielu surowych krytyków. Platon Alkibiades /Alcybiades/

6. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Ogół widział w nim tylko dziwaka, który zawraca sobie głowę cudzymi sprawami, a nie może się zdobyć na nowy płaszcz. • Jeszcze inni widzieli w nim ucieleśnienie bezcelowych rozważań, szkodliwej wolnomyślności, pychy, wymyślnych oszukaństw i braku szacunku dla tradycji, zagrażające istniejącemu porządkowi rzeczy. Sokrates

7. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • W wieku siedemdziesięciu lat został oskarżony przez fabrykanta Anytosa, mówcę Lykona i poetę Meletosa, że winien jest bezbożności oraz demoralizacji młodzieży. • Przebieg procesu opisał Platon w swoim dialogu Obrona Sokratesa. Sąd uznał winę Sokratesa i skazał go na śmierć. • Tak ciężki wymiar kary był wynikiem postawy Sokratesa, który nie uznał swojej winy, wręcz przeciwnie, podkreślał doniosłość i wagę swojej działalności. David, Śmierć Sokratesa

8. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Z powodów religijnych wyrok nie mógł być wykonany od razu, więc Sokrates spędził 30 dni w więzieniu. Mógł uniknąć śmierci, kiedy uczniowie zaproponowali mu ucieczkę. Nie zgodził się stojąc na stanowisku posłuszeństwa prawu. Za mądrość, którą próbował wydobywać i za uświadamianie niewiedzy innym zapłacił najwyższą cenę, oddał własne życie. • "Wszyscy jednozgodnie przyznają, że żaden jeszcze człowiek, ile pamięć nasza sięga, nie zajrzał w oczy śmierci z większą godnością." • W pamięci potomności Sokrates pozostał ideałem filozofa, a okoliczności jego życia i śmierci wzorem wypełniania obowiązków filozofa.

9. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Sokrates nie zostawił żadnych pism, jako, że nie pisał, tylko rozmawiał. Sokrates. nie pisał programowo, przekonany o wyższości żywego słowa mówionego nad pisanym. • O jego nauce wiemy z pism uczniów, przede wszystkim z dialogów Platona i Wspomnień o Sokratesie Ksenofonta.

10. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Sokrates. nie pisał programowo, przekonany o wyższości żywego słowa mówionego nad pisanym. W Fajdrosie Platon przytacza opowiadaną przez Sokratesa legendę o egipskim bogu Teucie, który wynalazł wiele sztuk i umiejętności i uczył ich króla Tamuza, aby je rozpowszechniał w kraju. • "Kiedy doszli do liter, powiedział Teut do Tamuza: Królu, ta nauka uczyni Egipcjan mądrzejszymi i sprawniejszymi w pamiętaniu; wynalazek ten jest lekarstwem ku pomocy pamięci i mądrości. A ten mu na to: Teucie, mistrzu najdoskonalszy, jeden potrafi płodzić to, co do sztuki należy, a drugi potrafi ocenić, na co się to może przydać i w czym zaszkodzić tym, którzy się znają daną sztuką posługiwać. Tak też i teraz: ty jesteś ojcem liter, zatem przez dobre serce dla nich przypisałeś im wartość wprost przeciwną tej, którą ona posiadają naprawdę. Ten wynalazek niepamięć w duszach ludzkich posieje, bo człowiek, który się tego nauczy, przestanie ćwiczyć pamięć; zaufawszy pismu będzie sobie przypominał wszystko z zewnątrz, z odcisków obcych, a nie z własnego wnętrza, z samego siebie. Więc to nie jest lekarstwo na pamięć, tylko środek na przypomnienie sobie." "... Jest w piśmie coś bardzo niebezpiecznego, i w tym jest ono rzeczywiście podobne do sztuki malarskiej. Toż i jej twory stoją przed tobą jak żywe, ale jeśli kiedy zapytasz je o co, wtedy bardzo uroczyście milczą. Tak samo słowa pisane: zdaje ci się, że one myślą to, co mówią, ale jeżeli zapytasz je o coś, żeby lepiej zrozumieć to, o czym mówią, one wciąż tylko jedno wskazują, zawsze jedno i to samo."

11. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Sokrates, zajmował się tylko człowiekiem. • "Zajmował się jedynie sprawami etycznymi, całą zaś przyrodą nie zajmował się wcale." • Twierdził, że „drzewa niczego nie mogą go nauczyć, a uczą natomiast ludzie.” • Zajmował się więc tylko etyką oraz logiką, którą uznał za niezbędną dla etyki. A. Rost, Stary człowiek wg Van Gogh - ołówek' 2006

12. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Poglądy etyczne Sokratesa zawierają się w trzech tezach: • CNOTA JEST DOBREM BEZWZGLĘDNYM. • CNOTA WIĄŻE SIĘ Z POŻYTKIEM I SZCZĘŚCIEM. • CNOTA JEST WIEDZĄ Hans Vredeman de Vries, Sprawiedliwość

13. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • 1. Cnota jest dobrem bezwzględnym • "Cnota" rozumiana była przez Greków jako tężyzna, dzielność, sprawność w spełnianiu zawodowych czynności, jako zaleta względna, różna dla mężczyzny, dla kobiet, młodzieńców i dojrzałych mężów. • Sokrates wystąpił przeciw temu relatywizmowi, wskazując zalety, które są zaletami zawsze i wszędzie, są nimi sprawiedliwość, odwaga czy panowanie nad sobą. Wytworzył nowe pojęcie cnoty, wyodrębniając spośród zalet człowieka zalety moralne. • W opozycji do relatywizmu sofistów Sokrates kładł nacisk, na powszechność praw moralnych. Wszystko co ludzie dotąd uważali za dobro - zdrowie, bogactwo, sława – często w skutkach okazuje się złe, dlatego człowiek powinien dążyć do dobra najwyższego, nie licząc się z niczym. Dla dóbr moralnych należy poświęcić dobra niższe. • "Czyż nie wstydzisz się dbać o pieniądze, sławę, zaszczyty, a nie o rozum, prawdę i o to, by dusza stała się najlepsza?"

14. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • 2. Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem. • Tylko to, co dobre, jest naprawdę pożyteczne. Ludzie błądzą i działają wbrew własnemu pożytkowi, bo nie wiedzą, co jest dobre. • Szczęście związane jest z cnotą, bo wynika z cnoty. Szczęśliwy jest bowiem ten, kto posiada największe dobra, a największym dobrem jest cnota.

15. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA 3. Cnota jest wiedzą. Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości, bo nikt umyślnie i z świadomością nie czyni zła. Wiedza jest warunkiem dostatecznym cnoty. "Jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe, i być sprawiedliwym." Cnota jest wiedzą. Jeśli wiedza nie wystarcza do cnoty, to musi być powierzchowna i niezupełna. Kto posiada wiedzę prawdziwą i pełną, ten nie może nie przejąć się nią do głębi i nie może czynić inaczej niż dobrze. Stanowisko takie nazywa się intelektualizmem etycznym. Cnoty można się uczyć; bo cnota jest wiedzą, a wiedzy można się uczyć. Cnota, nie jest wrodzona, można ją nabyć, dlatego od nas samych zależy, czy dobro to posiadamy. Ludzie dążą do szczęścia i do pożytku. Prawdziwe szczęście i prawdziwy pożytek daje tylko dobro. Prawdziwym dobrem jest cnota. Cnota jest jedna, bo każda cnota jest wiedzą. Zdobywając wiedzę osiągamy dobro, a z nim pożytek i szczęście. Należy szukać wiedzy, a kto może, powinien innych uczyć wiedzy.

16. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Podejście do własnej wiedzy i przekonań Sokratesa zawiera się w zdaniu: • "Wiem, że nic nie wiem” Sokrates

17. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Metoda jaką posługiwał się Sokrates, była metodą dyskusji • i współpracy umysłowej. Składała się z części negatywnej, elenktycznej • i pozytywnej, majeutycznej. Pierwsza uczyła, jak usuwać fałszywe przekonania, druga jak zdobywać prawdziwe. Rafael, Akademia Platońska

18. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA Metoda elenktyczna czyli metoda zbijania, służąca oczyszczaniu umysłu, polegała na doprowadzaniu do absurdu. Fałszywą tezę przeciwnika Sokrates przyjmował poważnie i  pytaniami zmuszał do wyciągania z niej konsekwencji, prowadzących do sformułowania twierdzenia sprzecznego z twierdzeniami powszechnie uznanymi bądź z samą tezą pierwotną. Celem było zdemaskowanie tego, co jest tylko pozorem wiedzy i oczyszczenie umysłu. B. Bzdok, Sokrates, linoryt

19. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Metoda majeutyczna, nazywana była przez Sokratesa maieutyką, czyli sztuką położniczą. • Każdy człowiek nosi w sobie wiedzę prawdziwą, ale jej sobie nie uświadamia, więc trzeba mu pomóc, ją wydobyć. • Funkcja nauczyciela jest więc analogiczna do sztuki położniczej. Sokrates spełniał ją przy pomocy pytań. • Jego metoda była metodą wspólnego szukania, metodą, która nosi dziś nazwę heurystycznej. Sokrates

20. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • 1. Rozpoczynał od stwierdzenia faktów znanych i uznanych, sprawdzonych doświadczeniem i czynem. Traktował je jako przesłanki dla rozumowania. Do czynności moralnych, trudniej uchwytnych, przechodził drogą analogii. • 2. Analogia pomaga tylko w ustaleniu zakresu pojęcia, ale nie treści. Na to trzeba zestawić poszczególne przypadki, zarówno te, które znane są potocznie, jak i te, na które naprowadziła analogia, i potem odnaleźć ich cechy wspólne. To jest już dziełem indukcji. Według Arystotelesa, Sokrates był twórcą metody indukcyjnej. • 3. W każdej rozmowie szukał cech ogólnych, by ustalić pojęcie. Był przekonany, że w takim indukcyjnie zdobytym pojęciu zawiera się wiedza pewna i powszechna. Aby zaś mieć pojecie, trzeba je zdefiniować. Zawsze w rozmowie wracał więc do definicji. Jeśli chwalisz kogoś za sprawiedliwość, to powiedz, czy wiesz, co to znaczy "sprawiedliwość", mówisz, że się nie lękasz i jesteś odważny, to określ, co to "odwaga".

21. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Sokrates był pierwszym, który zajął się systematycznie kwestią definiowania pojęć i wskazał na indukcję jako sposób znajdowania definicji. Jego cel był praktyczny, szukał bowiem pojęć, bo kto ma pojęcia, ten ma wiedzę, a kto ma wiedzę, ten ma cnotę. Ten praktyczny cel dał wynik ważny teoretycznie, były nim doniosłe metody logiczne Sokrates i Alkibiades

22. INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA • Sokratesa nazwano twórcą etyki; jako, że był pierwszym, który wyróżnił dobra moralne czyli właściwy przedmiot etyki, był też pierwszym przedstawicielem moralizmu - wynoszącego dobra moralne ponad wszystkie inne. • Sokratyzm to więc skrajny moralizm, połączony ze skrajnym intelektualizmem: cnota jest celem człowieka, a wiedza - środkiem. Hans Vredeman de Vries, Mądrość

23. BIBLIOGRAFIA • Jedynak S., Mała encyklopedia filozofii, Bydgoszcz 1997; • Krońska I., Sokrates; Warszawa1968; • Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie; • Sochoń J., Powszechna Encyklopedia Filozofii, Lublin 2000; • Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2002; • Witwicki W, Platon. Obrona Sokratesa., Warszawa 1958