MESLEKİ REHBERLİK HİZMETLERİ

1. MESLEKİ REHBERLİK HİZMETLERİ

2. Her birimiz meslek kavramını kafamızda oluşturmaya başladığımız okul öncesi döneminden itibaren, seçeceğimiz meslekler hakkında fikirler oluşturmuşuzdur.

3. Mesleki rehberlik hizmetleri M.E.B in Psikolojik Danışma ve Rehberlik yönetmeliğinin 8. maddesinde: “Eğitim sürecinde her öğrenciye mesleki tercih yapması ,kendine uygun mesleğe yönelmesi, iş yaşamına ve mesleğe hazırlanması için verilen rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleridir.” şeklinde yer alır.

4. Bu hizmetler sunulurken:1. Okul öncesi dönemden başlanarak hizmet verilmelidir.2. Öğrenciye ve velisine meslekler ve mesleklere duyulan gereksinim hakkında bilgi verilmelidir.3. Öğrenci, seçim konusunda baskı altında bırakılmamalıdır.

5. Mesleki gelişim süreci:*Büyüme dönemi (0-14 yaş)*Araştırma dönemi (15-24 yaş)*Yerleşme dönemi (25-44 yaş)*Koruma ve sürdürme dönemi (45-64 yaş)*Emeklilik dönemi (65 yaş ve üstü)

6. Mesleki Gelişimi Belirleyen Etkenler:-Ekonomik etken -Politik etken -Bedensel etken -Toplumsal-ruhsal etken -Edinilmiş olan deneyim -Rastlantısal etken

7. Mesleki Rehberlik Hizmetinin Aşamaları :1. Bireysel özelliklerin tanınması2. Meslekler ve eğitim olanakları hakkında bilgi verme3. Bireyin kişisel nitelikleri ile mesleklerin gerektirdiği özellikler arasında bağlantı kurarak kendine uygun bir mesleği seçmesine yardım etme

8. 1. Bireysel Özelliklerin Tanınması :Öğrencilerin çeşitli niteliklerini belirleyerek, onların da kendini tanımasına yöneliktir. Fakat bir ya da birkaç nitelikle bireyi mesleğe yönlendirmek doğru değildir. Yönlendirme yapılırken bireyin zihinsel ve özel yetenekleri, kişilik özellikleri, ilgileri, cinsiyeti göz önüne alınmalıdır.

9. Öğrencinin yetenek ve başarı durumu:*Öğrencilerin farklı yıllarda saptanan akademik ortalamaları*En son yönlendirmenin yapıldığı ya da bir önceki yıla ilişkin gene başarı ortalaması*Fen, sosyal, dil gibi grup derslerine ilişkin başarı ortalamaları*Sınıf geçme-kalma durumları*Öğrencinin özgeçmişi, işi ve meslek tecrübeleri*Yerel olarak uygulanacak genel ve özel yetenek testleri sonuçları

10. Öğrencinin kişisel nitelikleri:Öğrencinin genel sağlık ve enerji düzeyi, beden yapısı, sosyal ilişkileri, güdüleri gibi özellikleri kapsar.

11. Öğrencinin ilgilendiği konular:-Boş zaman etkinliklerinde ilgilendiği konular -Kol faaliyeti öğretmenlerinin öğrencinin ilgi ve tercihleri hakkındaki görüşleri -Sınıf öğretmeninin, öğrencinin ilgi alanı hakkındaki gözlemleri -Ailesinin, öğrencinin ilgi alanı hakkındaki gözlemleri -Uygulanacak ilgi testlerinin sonuçları

12. Öğrencinin isteği ile işin veya programın niteliği a.Öğrencinin program, kol ve şube tercihi b.Öğrencinin geleceğe yönelik yaşam planı beklentileri ve güdüsü c.İş ve mesleklerin niteliği ve kişi yönünden geleceği d.Önerilecek programın bitiminde girilebilecek işlerin niteliği ile bireyin nitelikleri arasındaki uyuşma derecesi e.Öğrenci için önerilecek programın süresi ve ortaöğretimden sonra girilecek diğer yüksek öğrenim programlarına ilişkin koşullar f. Programın öğrenciyi hazırlayacağı meslek ve işin sağlayacağı ücret, sosyal haklar, işte ilerleme gibi olası koşullar

13. Ailenin görüşü • Öğrenciyle ilgili kararlarda taraf olarak, ailesinin çocuklar hakkındaki görüşleri, istek ve beklentileri. • Çocukları hakkında kendilerine yapılan, yönlendirme tavsiyelerine olan tepki ve görüşleri.

14. Programa, işe girme ve devam edebilme koşulları • Girilecek programın öğrencinin ulaşabileceği yakın çevrede bulunup bulunmaması • Zorunlu eğitimin ötesinde eğitim masraflarının çocuğun ailesinin karşılama olasılığı, devletin, burs parasız yatılı gibi kredi olanakları.

15. 2. Meslekler ve eğitim olanakları hakkında bilgi verme Meslek rehberliği aracılığı ile kişinin kendi yetenek ve ilgisine uygun bir mesleği seçme olanağı elde etmesi için, hem kendisine, hem de mesleklerine ilişkin düzenli ve sürekli bilgilere gereksinimi vardır.

16. 1. Mesleğin esasını oluşturan işin özellikleri nelerdir? 2. Meslekte hangi yetenekler gereklidir? 3. Mesleğin gerektirdiği eğitim düzeyi nedir? 4. Mesleğe giriş koşulları nelerdir? 5. Mesleğe giriş için belirli bir sınırlama var mıdır? 6.Çalışma koşulları nelerdir? 7. Meslekte personel ihtiyacı ve personel alma eğilimi nedir? 8. Mesleğin gelir durumu nasıldır? 9. Meslek genel olarak yaşam boyu sürecek bir meslek niteliğinde midir?

17. Mesleklerle ilgili bazı materyallerin derlenmesi Bu amaçla çeşitli kuruluşların mesleklerin alanında yayınladıkları kaynaklardan yararlanabilir. Uluslararası çalışma örgütü tarafından hazırlanan ‘’Uluslar arası Meslek Sınıflandırma Rehberi’’ 1000 den fazla mesleğin tanımını vermektedir.

18. İşyeri gezileri Okuldan mezun olacakların ilgi alanlarıyla da örtüşen işyerlerine geziler düzenlenebilir. Bu geziler çeşitli kamu kuruluşlarına ve endüstri merkezlerine yine sınıfın ilgisi doğrultusunda gerçekleştirilir.

19. Meslek konferansları Belirli bir program dahilinde çeşitli meslek gruplarını okula davet edip konferanslar verdirmek, öğrencileri meslekler hakkında bilgilendirmek yararlı olur. Bunun için okullarda meslek günleri düzenlenebilir.

20. Eski mezunların izlenmesi Meslek günlerinde ziyaretçi olarak davet edilen eski mezunlar özellikle hangi çeşit işlerin kendilerine uygun olduğunu, işe nasıl başvurulacağı, girişteki ücret ve çalışma koşulları hakkında bilgi verebilirler.

21. 3. Bireyin kişisel nitelikleri ile mesleklerin gerektirdikleri özellikler arsında bağlantıyı kurarak kendine uygun bir mesleği seçmesine yardım etme

22. İLKÖĞRETİM I.DÖNEMDE MESLEKİ REHBERLİK Anaokulu yaşlarından başlayarak, ilköğretimin I.dönemini kapsayan 5-12 yaşları arasında çocuğun temel ihtiyaçları açısından, mesleki gelişimin sağlıklı sürebilmesi için başarması beklenen gelişim görevleri şunlardır:

23. İş yaşamı ve çalışmaya ilişkin olumlu tutumlar geliştirme, • Kişisel nitelikleri ile meslekler arasındaki ilişkileri anlamaya başlama, • Meslekleri keşfetme ve tanıma, • Boş zamanlarını değerlendirme alışkanlıkları geliştirme, • Birlikte iş yapma ve paylaşmayı öğrenme, • Karar verme, amaç belirleme, plan yapma stratejileri geliştirme.

24. Çocuğun 5-12 yaş sırası gelişim dönemleri içinde mesleki gelişim ihtiyaçları karşılanırken temel bazı ilkeler anaokulu öğretmenlerince sürekli göz önünde tutulmalıdır.

25. Mesleki gelişim bir süreçtir. Okulöncesi dönemden başlar, değişik evrelerle yetişkinlik dönemine dek sürer. Her dönemde başarılması gereken mesleki gelişim görevleri vardır. • Her birey tek ve benzersizdir. Her çocuğun kalıtımla getirdiği özellikleri, yetenekleri, güçlü ve zayıf yönleri vardır.

26. Çocukta kendini kabul, özgüven, benlik saygısı gibi kişilik özelliklerinin gelişimi,mesleki gelişim sürecini belirleyici etkilere sahiptir. • Anaokulu öğretmenleri ve anne-babalar gerek sahip oldukları mesleklere ilişkin olarak, gerekse diğer meslekler açısından olumlu mesleki tutum ve doğru rol modelleri sunmalıdır.

27. İLKÖĞRETİM I.DÖNEMDE ÖĞRENCİLERE KAZANDIRILACAK YETERLİKLER VE HEDEFLER • Mesleki gelişim açısından 5-12 yaşlar arası bir “Uyanış” dönemi olarak nitelendirilir. Çocukta bu dönemde meslek bilincinin oluşmaya başladığı kabul edilir.

28. İlköğretim I.dönemde öğrencilere kazandırılacak yeterlikler şunlardır: • Kişisel nitelikleri ile çalışma ve iş yaşamı arasındaki ilişkileri anlama, • Karar verme, amaçları belirleme ve uygulamaya geçme, • Meslekleri keşfetme, • Boş zamanlarını nasıl değerlendireceğini öğrenme, • Birlikte çalışmayı öğrenme, • Toplumsal gelişmenin iş yaşamını nasıl etkilediğini anlama.

29. Bu süreç içerisinde sınıf öğretmeninin benimsemesi gerekenler şunlardır: • Mesleki gelişimin bir süreç olduğu anlayışı dikkate alınarak çocuğun okulöncesi eğitim döneminde mesleki gelişim açısından kazandığı yeterlilikler değerlendirilmeli ve yeni kazanımlar bu yeterliliklerin üzerine inşa edilmelidir.

30. Bu dönemde çocuğa yönelik uygulamalarda aileyi de kapsamına alan bir program izlenmelidir. • Hedeflere ulaşılması için gerekli öğrenme yaşantıları ders programları ve ders dışı etkinlikler içine entegre edilmelidir. • Mesleki gelişim görevlerinin başarılmasında, bu dönemde çocuğa daha fazla aktif olma fırsatı sağlayacak etkinlikler düzenlemesine çalışılmalıdır.

31. Temel eğitim boyunca öğretmenin mesleki rehberlik açısından önemli bir görevi çocuğun gelişimini izlemesi ve onu tanımaya yönelik çalışmalarını sürdürmesidir. • Bu dönem boyunca çocuğa eğitim, iş ve meslek dünyası hakkında bilgi edinme, keşfetme ve tanıma fırsatları sağlanmalıdır.

32. Mesleki rehberlik çalışmaları meslek gelişimine yardımcı olarak düşünülmeli, meslek gelişimi de genel kişilik gelişimi ve benlik tasarımı oluşumu çerçevesinde ele alınmalıdır.

33. İlköğretim II.Dönemde Mesleki Rehberlik Kendini tanıma yönünden bilinçlenmeye başlayan gencin bu dönemde başarması gereken en önemli görevi farklı yaşantılar içinde kendini ve meslekleri araştırmasıdır. Mesleki rehberlik çalışmalarının amacı gencin mesleki gelişimiyle ilgilenmek olmalıdır.

34. Mesleki Gelişim Görevleri ve Öğretmenin Sorumlulukları a) Gençlere kendi ilgilerini, yeteneklerini sınama ve keşfetmelerine yardımcı olunmalıdır. b) Öğretmen, öğrencilerine farklı lise programları hakkında bilgi vermeli. c) Derslerin amaçları ve kapsamı ile gerçek yaşamda kullanılma ilişkisi kurulmalı. d) Öğrencinin, bilim ve teknik alanındaki yeni gelişmeler ile endüstri ve iş yaşamındaki değişmelerin ilişkisini kavramasına çalışılmalı.

35. e) Öğrenciye plan yapma ve karar verme becerileri öğretilmeli ve kendisini geliştirmesine yardımcı olunmalı f) Öğretmen, öğrenciyi tanımaya çalışmalı ve öğrencinin gelişimi ile ilgili bilgiler öğrenci dosyasına işlenerek ve sürekli değerlendirmeli. g) Öğretmen mesleki gelişim sürecinde öğrenci ile ailesi arasındaki iletişimi sağlıklı hale getirmekle yükümlüdür.

36. Ortaöğretim Döneminde Mesleki Rehberlik 15-18 yaşları arasını kapsayan lise yılları gencin kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu algılara dayanarak geleceğe yönelik mesleki kararını oluşturmaya çalıştığı dönemdir. Öğretmen bu dönemde öncelikle ergenlik döneminin gelişim özelliklerini bilmeli ve gencin bu sürecini sağlıklı geçirmesine yardım etmeli. Mesleki gelişim hizmetleri bireyin lise hayatı sonucunda alacağı kararın kendisine en uygun ve doğru kararı olmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

37. Mesleki Olgunluk: Gencin meslek seçimiyle başa çıkma şekli onun genel olgunluğunun göstergesidir. Mesleki olgunluk beş boyutta ele alınmaktadır. 1.Boyut: Meslek seçimine planlı yöneliş. 2.Boyut: Mesleki bilgilerin belirginleşmesi ve planlama yapma. 3.Boyut: Meslek tercihlerinin tutarlılığı. 4.Boyut: Özelliklerin billurlaşması. 5.Boyut: Meslek tercihlerinde akılcılık.

38. Ortaöğretim döneminde mesleki rehberliğin amaçları: • Öğrencilerin lisedeki programlar içinden kendine uygun branşı/dalı seçmeleri, kendi ilgi ve yeteneklerine uygun seçmeli dersleri ve ders dışı etkinlikleri seçmeleri, • Kendi ilgi, yetenek, özellik ve koşullarına uygun üst öğrenim alternatifleri hakkında bilgi edinmeleri, • Kendi ilgi, yetenek ve özelliklerine uygun meslek/iş alternatifleri ve koşulları hakkında doğru ve geçerli bilgiler edinmeleri, • Eğitsel ve mesleki kararlarını uygulanabilirlik ve kendine uygunluk açısından gerçekçi olarak değerlendirebilmeleri, • Düşündüğü üst öğrenim ve meslek alternatifleri açısından kendi güçlü ve sınırlı yönlerinin farkında olmaları,

39. Mesleki karar vermede kişisel değerlerin (önceliklerin) önemini kavramaları, • Mesleki kararda kişiyi sınırlayan etkenleri (ülkedeki eğitim - iş olanakları, bölgesel farklılıklar, bireysel özellikler vb.) dikkate almaları, • Üniversite sınavına hazırlanmaları, • Liseden sonra iş yaşamına atılacaklar için iş olanakları araştırma, işe girme ve yerleşmeleri, • Yaptığı seçim/aldığı kararları gerçekleştirmede bireysel sorumluluklarını kabul etme ve üstlenmeleri, • Mesleki sorumlulukların getireceği stresleri, iş yaşamının güçlüklerini anlamaları, • Mesleki kararların aileyi de içermesine çalışma, çıkabilecek çatışmaları önleme, uzlaşmalarına yardım.

40. Özet olarak; Meslek seçimi yaşam boyu kişiyi etkileyecek önemli kararlardan biridir. Mesleki rehberlik; bireylerin bu önemli kararını verimli ve işlevsel biçimde verebilmeleri ve yaşam boyu yaptıkları işten doyum almalarına yardımcı olmak amacıyla verilen rehberlik hizmetidir.