Trung Quốc ở Châu Phi

1. Trung Quốc ở Châu Phi Nguyễn Huy VũvàNguyễn Minh Thọ HộiThảoHè, Toulouse, 31.7-1.8.2014

2. Bốicảnh • Trung Quốc (TQ) đãtrởthànhnướctiêuthụvàsảnxuấtnănglượnglớnnhấtthếgiớikểtừnăm2010. • TQsăntìmvàxâydựngcácmốiquanhệchínhtrịvàngoạigiaonhằmbảođảmnguồnnănglượng. • CạnhtranhtừcácquốcgiaphươngTây: US, EU.

3. Nội dung • ĐâulàchiếnlượccủaTQ? • Hoa Kỳvà EU làmgìvớicáctháchthứcnổilêntừsựlớnmạnhcácảnhhưởngcủaTQ ở châu Phi?

4. Cấutrúcbài • NhucầuvàchiếnlượcnănglượngcủaTQ. • Chiếnlược an ninhnănglượngcủaTQ. • TQ ở châu Phi. • Phảnứngcủa HK trướcảnhhưởngcủaTQ ở châu Phi.

5. Nhucầunănglượngchủyếucácnước, năm 2013

6. TiêuthụdầumỏcủaTQ

7. ThanđávàdầumỏđứngđầutrongcơcấunănglượngcủaTQThanđávàdầumỏđứngđầutrongcơcấunănglượngcủaTQ

8. TQsảnxuấtthanđálớnnhấtthếgiới.

9. TổngtiêuthụthanđácủaTQlớnhơnphầncònlạicủathếgiới.TổngtiêuthụthanđácủaTQlớnhơnphầncònlạicủathếgiới.

10. KhíthảiCO2cácnước

11. Dầumỏvàkhíđốt • TQlànướcxuấtkhẩudầumỏchođếnđầuthậpniên1990s. • DựđoánlàTQsẽtrởthànhnướcnhậpkhẩudầumỏlớnnhấtthếgiớikểtừnăm 2014, vượt qua HK. • TQtừ 7.7 triệuthùng/ngày(2008) sẽtănglênkhoảng 16.3 triệuthùng/ngàytrướcnăm 2030 • Tăngtiêuthụdầumỏgây ra bởiviệcgiatăngtỉlệsửdụngxehơi, gấp 10 từ 2005 đến 2030.

12. LượngnhậpkhẩudầumỏcủaTQlớnhơn HK

13. TiêuthụdầumỏcủaTQlớnhơnmứcsảnxuất

14. NguồnnhậpkhẩudầucủaTQ

15. Khíđốttăng 20%/năm ở TQ. Tiêuthụnhiềunhấtchâu Á TháiBìnhDương.

16. NăngLượngKhác • Dựđịnhtăngítnhấtgấpbốnlầnlượngnănglượngsảnxuấttừhạtnhântrướcnăm2020. • 11/2010, sốnhàmáyđiệnhạtnhânđangxâydựng ở TQlà 26, trongtổngsố 58 nhàmáyhạtnhậnđangxâydựngtrênthếgiới. • TQdựđịnh 15% tổngmứccungnănglượngđếntừnănglượngtáitạo, trongđóthủyđiện 10% cònlạichủyếulàtừnănglượnghạtnhân.

17. Nănglượng «sạch» đượchỗtrợnhiềunhưngđóng vai trònhỏ.

18. TQ ở châu Phi • Dùngchínhsách «việntrợđểlấydầu» và mua chuộcgiớicầmquyềnbằngtiềnvàcungcấpvũkhí. • Nhậnlạidầumỏ, tàinguyên, thịtrườngbánsảnphẩm, vàsựủnghộcủacácnướcchâu Phi tạicácdiễnđànquôctế. • 1993-2003, TQđưavào CP tổngcộng 10-15% vũkhícổđiển.

19. Phảnứngcủa Hoa Kỳ (1/7) • Chínhsáchcủa HK đốivới CP thayđổinhanhchóng. • Bush (2000): CP khôngnằmtrong “quyềnlợichiếnlượccủaquốcgia” củaHK. • BáocáocủaHộiđồng An ninhQuốcgia Hoa Kỳ (National securitystrategy, NSS) (2002): mộtchâulụcnơi “hứahẹnvàcơhộiđicùngvớibệnhtật, chiếntranh, vàđóinghèovôvọngđedọagiátrịcốtlõicủa Hoa Kỳ -- giữgìnnhânphẩm – vàưutiênchiếnlượccủachúng ta – chốngkhủngbố”

20. Phảnứngcủa Hoa Kỳ(2/7) • NSS2006: CP làmột “nơicủahứahẹnvàcơhội, gắnbóvới Hoa Kỳ qua lịchsử, vănhóa, thươngmại, và mang ý nghĩachiếnlược”, mộtlụcđịa “nắmgiữ vai tròquantrọngvềđịachiếnlượcngàycàngtăng” và “nằmtrongưutiên” củachínhquyền Bush. • HK camkếtthúcđẩypháttriểnkinhtếvàcáchđiềuhànhcáccơchếdânchủtrênlụcđịathông qua cơchế “đốitác” thayvì “chủnghĩagiatrưởng”.

21. Phảnứngcủa Hoa Kỳ(3/7) • Tháng 7/2003, TT. Bush thămchâu Phi. • HK tuyênbốkếhoạchkhẩncấpcungcấp 15 tỉđô la trongvòng 5 nămchochươngtrìnhhỗtrợbệnh AIDS, • 1,2 tỉđô la chochươngtrìnhchốngsốtrét, • XâydựngTổHợpTháchThứcThiênNiênKỷ (Millennium Challenge Corporation, MCC) hỗtrợcácnướcquảnlýtốtthông qua cácgóiviệntrợ. • Cáchỗtrợcủa HK cho CP đãtănggấp 3 lầntrongsuốtnhiệmkỳtổngthốngcủaông.

22. Phảnứngcủa Hoa Kỳ(4/7) • Vai tròngàycàngtăngcủaTQ ở châu Phi chínhlàhồichuôngcảnhtỉnh HK vềảnhhưởngcủaTQ. • HK quanngạiviệcTQtheođuổicácchiếnlượckinhtếvàchínhtrị ở CP làmxóimònthànhcôngcủa HK tronggiảmđóinghèovàtầmảnhhưởngcủa HK ở châu Phi. • “Chủtrươngthuthậpthông tin tìnhbáoquốcgia” (National human intelligencecollectiondirective) gửichocácđạisứ HK nhằmtìmkiếmthông tin vềcáchoạtđộngchitiếtvềgiaothương, việntrợ, vàđầutưcủaTQ ở vùng Great Lakes, châu Phi.

23. Phảnứngcủa Hoa Kỳ(5/7) • Chuyếnđi 7 ngàycủaBộtrưởngngoạigiao Clinton đến 7 nước ở châu Phi tháng 6 năm2009. • chuyếnđimộttuầncủaPhóTổngthốngMỹBidenđếnchâu Phi vàotháng7/2010. • Tháng 6/2011, Ngoạitrưởng Clinton lạiđithămCP, vàđọcmộtbàidiễnvănquantrọng ở Zambia cảnhcáoảnhhưởngcủa 'thựcdânmới' đanghămdọachâu Phi

24. Phảnứngcủa Hoa Kỳ(6/7) • BáocáoNSS-2010: HK muốnnhấnmạnhđếncáchợptácvềpháttriểncơsởhạtầng, cảithiệnviệctiếpcậnnănglượngổnđịnhvàtăngcườngthươngmại, đầutư, bêncạnhcáchợptáctruyềnthốngnhưquảntrịcông, luậtlệ, minh bạch,… • NhữnglĩnhvựctrênvốntừnglàmốiquanhệchínhCP-TQ; điềunàyhàm ý HK cạnhtranhvớiTQtrongcáclĩnhvựcđãtừngbịbỏrơi.

25. Phảnứngcủa Hoa Kỳ(7/7) • TạiMilleniumDevelopment Goals Summit, 9/2010, TT. Obama chothànhlập “U.S. Global Development Policy” vớimụcđíchtăngcườnghìnhảnhcủaHoaKỳlàmộtnhàviệntrợ, bêncạnhtậptrungđầutưvàhợptáctrênmộtsốlĩnhvựcở mộtsốnước. • Tuyvậy, cácgắnkếtcủa HK vớichâu Phi vẫnchủyếuvìcácvấnđềvề an ninhvàquânđội. • TQtậptrungvàocáchoạtđộngđầutưcơsởhạtầng, cungcấpcáckhoảntíndụngvàtìmkiếmđồngminhngoạigiao.

26. Cáccơhộihợptác HK-TQ • Mộtlĩnhvựcmàcả hai TQvà HK đềucóphầnvàcạnhtranhvớinhaulànhậpkhẩunguyênliệuthô. • NSS-2010 nhấnmạnhđếntầmquantrọngtrongviệchợptácvớicácđốitáctoàncầunhằmgiảiquyếtcáctháchthứccủachâuPhi: sựbềnvữngcủaviệcvaynợ (debtsustainability), cáchoạtđộnggìngiữhòabình (peaceoperations), giảiquyếtxungđộtvàkhủngbố, cácrủi ro gây ra bởitaitiếngcủacáccông ty TQ ở châu Phi, tăngcườngtínhminhbạchtrongcácngànhcôngnghiệpkhaikhoáng, sứckhỏecộngđồngvàcácbệnhtruyềnnhiễm.

27. Cácnỗlựchợptác HK-TQthấtbại • Mộttỉlệđôngđảocácnướccộngđồngchâu Phi cảmthấydịứngvớikháiniệmTQvà HK cùnghợptácpháttriển ở châuPhi. • Nguyênnhânlàvìnhiềucộngđồng ở châu Phi khôngcóthiệncảmvớiTQ, vàtốthơnlà HK nêntránhxaviệchợptácvớiTQ, hoặcítnhấtlàđừngcôngkhaimốiquanhệhợptácnày. • KhôngcónhiềulĩnhvựcđểTQvà HK cóthểhợptácđượcvìTQvà HK tiếpcậnvấnđềtheonhữnghướngthườngtráingượcnhau. • Sựnghingờlẫnnhauvàràocảnngônngữ.

28. Kếtbài • VịtrícủaTQ, HK ở CP trong 10-20 nămtới ?