Prawo karne Kościoła nie tylko dla księży

1. Prawo karne Kościołanie tylko dla księży Dúllek Bolesław

2. Wstęp Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

3. Konieczność prawa karnego w Kościele • Czy potrzebne jest prawo karne w tak specyficznej instytucji, jaką jest Kościół? • Władza karania została Kościołowi nadana przez Chrystusa Pana (Mt 18, 15-17; 2 Kor 13, 10; 1 Kor 4, 21) • Święty Paweł, świadom posiadania władzy karania, z całą powagą występuje przeciw przestępcom i to samo poleca swoim uczniom (1 Kor 4, 21; 5, 1-13; 2 Kor 13, 10; 1 Tm 1,20; 5, 20n; Tt 2,15) • Kościół wykonywał władzę karania od samego początku • Prawo karania w Kościele nie jest zapożyczeniem od innej władzy, lecz uprawnieniem wrodzonym Kościoła i własnym, niezależnym od wszelkiej władzy świeckiej • Prawo karne Kościoła dotyczy ochrzczonych w Kościele katolickim lub do niego przyjętych

4. Funkcje prawa karnego w Kościele • Sankcje karne mają na celu zapobieganie i karanie poważnych zakłóceń w życiu wspólnoty kościelnej • Kara kościelna winna mieć zawsze charakter pastoralno-zbawczy • Na próżno istniałaby władza ustawodawcza i sądownicza, gdyby nie było ich uzupełnienia, czyli władzy karania

5. Ustawa karna i nakaz karny Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

6. Ustawa karna • Stanowi karę za „przekroczenie pewnej granicy” –zakaz • Jeśli po dokonaniu przestępstwa zmienia się ustawa, należy stosować ustawę korzystniejszą dla winnego • Jeśli ustawa późniejsza znosi wcześniejszą lub przynajmniej karę, kara natychmiast ustaje • Kto posiada władzę ustawodawczą może również wydać ustawy karne • Ustawa partykularna może do kar ustanowionych prawem powszechnym za jakieś przestępstwo dołączyć inne • Ustawa może sama określać karę, lub pozostawić osąd sędziemu • Jeśli ustawa powszechna grozi karą nieokreśloną lub fakultatywną, ustawa partykularna może w to miejsce ustanowić karę określoną lub obowiązkową • Kara wydalenia ze stanu duchownego nie może być ustanowiona prawem partykularnym

7. Nakaz karny • Stanowi karę za „nieprzekroczenie pewnej granicy”, którą mamy „przekroczyć” – nakaz • Przy nakazach obowiązują te same normy co przy ustawach • Kara jest z reguły karą wymierzoną • Niemożliwe jest ustanowienie nakazu karnego grożącego wydaleniem ze stanu duchownego • Zasadniczo nie obwarowuje się nakazu cenzurami

8. Podmiot sankcji karnych Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

9. Przestępstwo i wina • Kara wiąże tylko tego, kto rozmyślnie przekroczył ustawę lub nakaz • Ważne jest czy przestępstwo zostało wykonane czy tylko usiłowane • Przy usiłowaniu ważne jest czy przestępca zaniechał działania z własnej woli, czy w wyniku okoliczności zewnętrznych

10. Usiłowanie przestępstwa • Kara dotyczy zasadniczo przestępstwa dokonanego a nie usiłowanego • Kto czynił coś wbrew ustawie lub nakazowi ale nie z własnej woli zasadniczo nie podlega karze • Jeśli sprawca dobrowolnie (nie wskutek czynników zewnętrznych) zaniechał przestępstwa zasadniczo nie podlega karze • Jeśli sprawca zaniechał przestępstwa, ale w skutek jego działalność wynikło zgorszenie podlega karze ale mniejszej niż ustanowiona za przestępstwo dokonane • Jeśli przestępstwo polega na ujawnieniu woli lub oświadczeniu, a nikt tego nie spostrzegł uważa się je za niebyłe

11. Udział w przestępstwie • Może być fizyczny lub moralny • Współuczestnicy przestępstwa ponoszą taką samą karę jak przestępca • Kary wiążące mocą samego prawa dotyczą współuczestników przestępstwa jeśli bez nich przestępstwo nie mogłoby się dokonać

12. Rodzaje sankcji karnych Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

15. Ekskomunika (klątwa kościelna) zabrania: • Jakiegokolwiek udziału posługiwania w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub w jakichkolwiek innych obrzędach kultu • Sprawować sakramenty oraz sakramentalia oraz przyjmować sakramenty • Sprawować kościelne urzędy lub posługi albo jakiekolwiek inne zadania, bądź wykonywać akty rządzenia Zaostrzenie skutków karnych następuje, jeśli ekskomunika została wymierzona lub deklarowana: • Gdyby przestępca chciał aktywnie uczestniczyć w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub innych obrzędach kultu, powinien być usunięty albo czynność liturgiczna powinna być przerwana, chyba że stoi temu na przeszkodzie poważna przyczyna • Nieważnie podejmuje akty rządzenia • Nie może korzystać z przywilejów wcześniej mu udzielonych • Nie może ważnie otrzymać w Kościele godności, urzędu lub innego zadania • Dochody z tytułu godności, urzędu, jakiegokolwiek zadania i posiadanej ewentualnie w Kościele pensji nie stanowią jego własności

16. Interdykt • Interdykowany nie może brać jakiegokolwiek udziału w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub w innych obrzędach kultu • Nie może sprawować sakramentów i sakramentaliów oraz przyjmować sakramentów Jeśli interdykt został wymierzony lub deklarowany: • Gdyby przestępca chciał aktywnie uczestniczyć w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub innych obrzędach kultu, powinien być usunięty albo czynność liturgiczna powinna być przerwana, chyba że stoi temu na przeszkodzie poważna przyczyna

17. Suspensa Dotyczy tylko duchownych • Zabrania wszystkich lub tylko niektórych aktów władzy święceń • Zabrania wszystkich lub tylko niektórych aktów władzy rządzenia • Zabrania wszystkich lub tylko niektórych uprawnień lub funkcji związanych z urzędem

19. Zakaz lub nakaz przebywania na danym miejscu lub terytorium Nie dotyczy świeckich • Zakaz może dotyczyć duchownych i zakonników • Nakaz tylko duchownych, a zakonników w ramach ich konstytucji

20. Pozbawienie urzędów, praw, godności • Pozbawienie władzy, urzędu, zadania, prawa, przywileju, uprawnienia, łaski, tytułu, odznaczenia, nawet czysto honorowego • Zakaz korzystania z tego co wyżej wymieniono, lub nakaz korzystania z tego w określonym miejscu lub poza określonym miejscem • Nie można pozbawić władzy święceń, ani stopni akademickich

21. Karne przeniesienie na inny urząd • Nie wiąże mocą samego prawa

22. Wydalenie ze stanu duchownego Nie dotyczy świeckich • Nie wiąże mocą samego prawa

24. Upomnienie • Ma na celu zapobieżenie przestępstwu (karze) – uniknięcie jej lub jej zastąpienie • Dawane przez ordynariusza osobiście lub przez osobą przez niego wyznaczoną • Dawane temu, kto znajduje się w bardzo bliskiej okazji popełnienia przestępstwa lub na kogo w wyniku przeprowadzonego dochodzenia pada poważne podejrzenie popełnienia przestępstwa • Ma być możliwa do stwierdzenia - zostać odnotowana i przechowywana w tajnym archiwum Kurii

25. Nagana • Ma na celu zapobieżenie przestępstwu (karze) – uniknięcie jej lub jej zastąpienie • Dawana przez ordynariusza • Dawana temu którego postępowanie powoduje zgorszenie lub poważne naruszenie porządku publicznego • Ma być możliwa do stwierdzenia - zostać odnotowana i przechowywana w tajnym archiwum Kurii

26. Pokuty • Mogą zastąpić karę lub ją obostrzyć • Obowiązek wykonania jakiegoś aktu religijności, pobożności lub miłości • Nakładana przez ordynariusza • Może stanowić dodatek do upomnienia lub nagany

27. Okoliczności wpływające na odpowiedzialność karną Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

29. Wyłączenie odpowiedzialności karnej • Habitualne pozbawienie używania rozumu • Nie ukończone 16 lat • Naruszenie prawa z ignorancji niezawinionej • Przymus fizyczny bądź przypadek, którego nie szło przewidzieć lub zapobiec • Ciężka bojaźń, jeśli czynność nie jest zła lub nie powoduje szkody dusz • Obrona własna lub innych z zachowaniem umiaru • Brak pełnego używania rozumu wskutek upojenia alkoholowego etc. o ile stan ten nie był spowodowany dla popełnienia przestępstwa Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć

30. Złagodzenie kary • Niezupełne pozbawienie używania rozumu • Nie ukończone 18 lat • Niewiedza o karze dołączonej do zakazu lub nakazu • Działanie bez pełnej poczytalności • Ciężka bojaźń, jeśli czynność jest zła lub powoduje szkody dusz • Obrona własna lub innych bez zachowania umiaru • Brak pełnego używania rozumu wskutek zawinionego upojenia alkoholowego etc. • Poważne wzburzenie uczuciowe wywołanie niedobrowolnie i niepodtrzymywane • Przeciwko poważnie i niesłusznie prowokującemu • Błędne przekonanie o ciężkiej bojaźni, konieczności, wielkiej niedogodności, obronie własnej lub innych Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć

31. Zaostrzenie kary • Po skazaniu dopuszcza się przestępstwa – upór w złej woli • Nadużywanie godności, władzy lub urzędu dla popełnienia przestępstwa • W wypadku kary ustanowionej za przestępstwo popełnione nieumyślnie, kiedy winny przewidział skutek, a nie podjął środków ostrożności by mu zapobiec Prawo partykularne może tu coś dopowiedzieć

32. Wymierzanie i ustanie kar Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

33. Wymierzanie kar • Zanim przystąpi się do ukarania należy wyczerpać wszystkie inne środki • Cenzury nie można ważnie wymierzyć bez wcześniejszego przynajmniej jednego upomnienia i dania czasu na poprawę • Kara wiąże winnego wszędzie, także po ustaniu władzy tego, kto ją wymierzył • Apelacja zawiesza karę

35. Ustanie kar w zakresie zewnętrznym • Ustawowe kary wymierzone • Ordynariusz wymierzający karę • Ordynariusz miejsca przebywania • Ustawowe kary wiążące mocą samego prawa • Ordynariusz własnych poddanych • Ordynariusz przebywających na terytorium • Ordynariusz miejsca przestępstwa • Kary ustanowione nakazem • Ordynariusz miejsca przebywania przestępcy • Ordynariusz wymierzający karę Wyjątkiem są rezerwuary Stolicy Apostolskiej

36. Ustanie kar w zakresie wewnętrznym • Podczas sakramentalnej spowiedzi może uwolnić od kary • Biskup • Kanonik penitencjarz • Kapelan szpitala, więzienia, podróżujących na morzu • Kapłan w niebezpieczeństwie śmierci • Spowiednik, o ile winnemu trudno jest pozostać w grzechu przez czas konieczny do zaradzenia temu prze kompetentnego przełożonego

37. Kary za poszczególne przestępstwa Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

39. Kary wiążące mocą samego prawa (Lataesententiae) - 11 • Apostazja, herezja, schizma - ekskomunika • Znieważenie Najświętszego Sakramentu - ekskomunika • Czynne znieważanie papieża – ekskomunika; lub biskupa - intedykt • Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu nieczystym - ekskomunika • Symulacja Mszy świętej przez nie-kapłana lub słuchanie spowiedzi względnie udzielenie rozgrzeszenia bez uprawnienia - interdykt • Konsekracja biskupa bez mandatu papieskiego - ekskomunika • Udzielenie diakonatu lub prezbiteratu bez dymisoriów - suspensa • Bezpośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi - ekskomunika • Fałszywe doniesienie o solicytację - interdykt • Zawarcie prze duchownego małżeństwa, choćby cywilnego - suspensa • Skuteczne spędzanie płodu - ekskomunika

40. Kary wymierzone prze władzę(Ferendaesententiae) – 28 – cz. 1 • Rodzice, którzy oddają dzieci do chrztu lub na wychowanie w religii niekatolickiej – cenzura lub inna sprawiedliwa kara • Odwołanie się od decyzji papieża do soboru powszechnego – cenzura • Publiczne wzniecanie buntu czy nienawiści wobec decyzji Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza, jak też prowokowanie podwładnych do nieposłuszeństwa względem nich – interdykt lub inne kary • Wpisanie się, popieranie lub kierowanie stowarzyszeniem działającym przeciw Kościołowi – interdykt • Symonistyczne udzielanie lub przyjmowanie sakramentów – interdykt lub suspensa • Niedozwolony zysk ze stypendiów mszalnych – cenzura lub inna kara • Solicytacja penitenta przez spowiednika - suspensa • Konkubinat duchownych lub inne grzechy przeciw VI przykazaniu połączone ze zgorszeniem – suspensa oraz dalsze kary • Zabójstwo, poważne zranienie, uprowadzenie człowieka – zakaz i nakaz pobytu, pozbawienie władzy, urzędu, uprawnienia • Communicatioinsacris • Krzywoprzysięstwo wobec władzy kościelnej • Publiczne bluźnierstwo, ciężka obraza moralności, obelga czy pogarda wyrządzona religii lub Kościołowi, wzniecanie nienawiści do religii lub Kościoła • Przymus fizyczny wobec duchownego lub zakonnika dla wyrażenia pogardy wobec wiary, Kościoła lub posługi duchownej • Głoszenie nauki potępionej przez papieża lub sobór powszechny

41. Kary wymierzone prze władzę(Ferendaesententiae) – 28 – cz. 2 • Nieposłuszeństwo wobec Stolicy Apostolskiej, ordynariusza lub innego przełożonego kościelnego • Profanacja rzeczy świętych, ruchomych czy nieruchomych • Alienacja dóbr kościelnych bez wymaganego zezwolenia • Symulacja udzielania sakramentów św. • Uzurpacja urzędu kościelnego • Pozyskiwanie czynników kościelnych darami lub obietnicami darów dla działania niezgodnego z prawem, albo dla zaniechania działań podyktowanych prawem • Uprawianie handlu przez duchownego diecezjalnego lub zakonnego • Wykroczenia duchownych przeciw VI przykazaniu, połączone z gwałtem lub groźbami, albo publiczne lub z osobą małoletnią poniżej 16 lat • Poważne naruszenie obowiązku rezydencji związanej z urzędem kościelnym • Ograniczenie wolności posługi Kościoła • Niezgodne z prawem wykonywanie funkcji kapłańskich lub innych świętych posług • Oszczercze doniesienie do władzy kościelnej o przestępstwie lub inne naruszenie dobrego imienia bliźniego • Fałszowanie dokumentów kościelnych • Naruszenie obowiązków nałożonych karą

42. Kary zastrzeżone Stolicy Apostolskiej - 5 • Znieważenie Najświętszego Sakramentu • Czynne znieważanie papieża • Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu nieczystym • Konsekracja biskupa bez mandatu papieskiego • Bezpośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi

43. Kary wiążące mocą samego prawa, które mogą być uzupełnione o kary wymierzone - 6 • Apostazja, herezja, schizma • Znieważanie Najświętszego Sakramentu • Czynne znieważanie papieża lub biskupa • Symulacja Mszy świętej przez nie-kapłana lub słuchanie spowiedzi względnie udzielenie rozgrzeszenia bez uprawnienia • Fałszywe doniesienie o solicytację • Zawarcie prze duchownego małżeństwa, choćby cywilnego

44. Kary wymierzone przez władzę z obowiązkowym wymiarem kary - 23 • Rodzice, którzy oddają dzieci do chrztu lub na wychowanie w religii niekatolickiej • Odwołanie się od decyzji papieża do soboru powszechnego • Publiczne wzniecanie buntu czy nienawiści wobec decyzji Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza, jak też prowokowanie podwładnych do nieposłuszeństwa względem nich • Wpisanie się, popieranie lub kierowanie stowarzyszeniem działającym przeciw Kościołowi • Symonistyczne udzielanie lub przyjmowanie sakramentów – interdykt lub suspensa • Niedozwolony zysk ze stypendiów mszalnych • Solicytacja penitenta przez spowiednika • Konkubinat duchownych lub inne grzechy przeciw VI przykazaniu połączone ze zgorszeniem • Zabójstwo, poważne zranienie, uprowadzenie człowieka • Communicatioinsacris • Krzywoprzysięstwo wobec władzy kościelnej • Publiczne bluźnierstwo, ciężka obraza moralności, obelga czy pogarda wyrządzona religii lub Kościołowi, wzniecanie nienawiści do religii lub Kościoła • Przymus fizyczny wobec duchownego lub zakonnika dla wyrażenia pogardy wobec wiary, Kościoła lub posługi duchownej • Głoszenie nauki potępionej przez papieża lub sobór powszechny • Nieposłuszeństwo wobec Stolicy Apostolskiej, ordynariusza lub innego przełożonego kościelnego • Profanacja rzeczy świętych, ruchomych czy nieruchomych • Alienacja dóbr kościelnych bez wymaganego zezwolenia • Symulacja udzielania sakramentów św. • Uzurpacja urzędu kościelnego • Pozyskiwanie czynników kościelnych darami lub obietnicami darów dla działania niezgodnego z prawem, albo dla zaniechania działań podyktowanych prawem • Uprawianie handlu przez duchownego diecezjalnego lub zakonnego • Wykroczenia duchownych przeciw VI przykazaniu, połączone z gwałtem lub groźbami, albo publiczne lub z osobą małoletnią poniżej 16 lat • Poważne naruszenie obowiązku rezydencji związanej z urzędem kościelnym

45. Kary wymierzone przez władzę z fakultatywnym wymiarem kary - 5 • Ograniczenie wolności posługi Kościoła • Niezgodne z prawem wykonywanie funkcji kapłańskich lub innych świętych posług • Oszczercze doniesienie do władzy kościelnej o przestępstwie lub inne naruszenie dobrego imienia bliźniego • Fałszowanie dokumentów kościelnych • Naruszenie obowiązków nałożonych karą

46. Kary wymierzone przez władzę z określonym wymiarem kary - 9 • Rodzice, którzy oddają dzieci do chrztu lub na wychowanie w religii niekatolickiej – cenzura lub inna sprawiedliwa kara • Odwołanie się od decyzji papieża do soboru powszechnego – cenzura • Publiczne wzniecanie buntu czy nienawiści wobec decyzji Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza, jak też prowokowanie podwładnych do nieposłuszeństwa względem nich – interdykt lub inne kary • Wpisanie się, popieranie lub kierowanie stowarzyszeniem działającym przeciw Kościołowi – interdykt • Symonistyczne udzielanie lub przyjmowanie sakramentów – interdykt lub suspensa • Niedozwolony zysk ze stypendiów mszalnych – cenzura lub inna kara • Solicytacja penitenta przez spowiednika - suspensa • Konkubinat duchownych lub inne grzechy przeciw VI przykazaniu połączone ze zgorszeniem – suspensa oraz dalsze kary • Zabójstwo, poważne zranienie, uprowadzenie człowieka – zakaz i nakaz pobytu, pozbawienie władzy, urzędu, uprawnienia

47. Kary wymierzone przez władzę z nieokreślonym wymiarem kary - 14 • Communicatioinsacris • Krzywoprzysięstwo wobec władzy kościelnej • Publiczne bluźnierstwo, ciężka obraza moralności, obelga czy pogarda wyrządzona religii lub Kościołowi, wzniecanie nienawiści do religii lub Kościoła • Przymus fizyczny wobec duchownego lub zakonnika dla wyrażenia pogardy wobec wiary, Kościoła lub posługi duchownej • Głoszenie nauki potępionej przez papieża lub sobór powszechny • Nieposłuszeństwo wobec Stolicy Apostolskiej, ordynariusza lub innego przełożonego kościelnego • Profanacja rzeczy świętych, ruchomych czy nieruchomych • Alienacja dóbr kościelnych bez wymaganego zezwolenia • Symulacja udzielania sakramentów św. • Uzurpacja urzędu kościelnego • Pozyskiwanie czynników kościelnych darami lub obietnicami darów dla działania niezgodnego z prawem, albo dla zaniechania działań podyktowanych prawem • Uprawianie handlu przez duchownego diecezjalnego lub zakonnego • Wykroczenia duchownych przeciw VI przykazaniu, połączone z gwałtem lub groźbami, albo publiczne lub z osobą małoletnią poniżej 16 lat • Poważne naruszenie obowiązku rezydencji związanej z urzędem kościelnym

48. Zakończenie Prawo karne Kościołanie tylko dla księży

49. Zbawienie dusz – Salusanimarium • Salute animarum, quae in Ecclesia suprema semper lex esse debet • Zbawienie dusz, które winno być zawsze w Kościele najwyższym prawem • Kanon 1752 KPK83 (ostatni)

50. Literatura uzupełniająca • Tadeusz Pawluk, Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, Olsztyn 1990, Tom IV • Edward Sztafrowski, Podręcznik prawa kanonicznego, Warszawa 1986, Tom 4 • Walenty Wójcik, Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, Lublin 1987, Tom 4