4) LEKCJA EDUKACJI PRAWNICZEJ PRAWO KARNE

1. 4) LEKCJA EDUKACJI PRAWNICZEJ PRAWO KARNE

2. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Witamy w części e-learningowej projektu „Prawo – dodaj do znajomych”. • Zwracaj uwagę na specjalne ikony znajdujące się w prawym - górnym rogu slajdu. Prezentacja zwiera treści informacyjne, pytania, kwestie ważne oraz przykłady – czasami dowcipne i niecodzienne: • To wszystko ma ułatwić Tobie poszerzenie wiedzy o prawie.

3. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Witaj w czwartej części edukacji prawniczej Dzisiaj rozpoczynamy ostatnią już lekcję z zakresu edukacji prawniczej poświęconą prawu karnemu. Z pewnością miałeś z nią wiele do czynienia oglądając filmy sensacyjne, czytając gazety, czy oglądając codzienne wiadomości w telewizji. W ramach dzisiejszych zajęć nauczysz się: • Czy jest prawo karne (jaka jest jego specyfika, jakie nauki zajmują się prawem karnym oraz jakie są jego rodzaje)? • Jaka jest różnica pomiędzy przestępstwem, a wykroczeniem? • Jakie są sankcje stosowane w ramach prawa karnego? • Jakie są przykładowe przestępstwa regulowane przez kodeks karny?

5. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE • Zacznijmy zatem od tego, czym jest prawo karne. Intuicyjnie jesteś w stanie pewnie określić czym się zajmuje. Pomyśl przez chwilę i spójrz na poniższą definicję. • Prawo karne jest dziedziną prawa określającą czyny będące przestępstwami, kary jakie grożą za ich popełnienie oraz środki karne jakie są stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego. Jak we wcześniejszych gałęziach prawa, także i w tej wyróżniamy: • część materialną (regulującą co jest przestępstwem i jakie grożą za nie sankcje – kodeks karny), • część procesową (regulującą reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym – kodeks postępowania karnego), • część ustrojową (określającą sposób zorganizowania wymiaru sprawiedliwości – ustawa o ustroju sądów powszechnych).

6. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE • Warto jednak, abyś pamiętał, że duża część ustaw obowiązujących w Polsce posiada tzw. część karną regulującą przypadki naruszenia ustawy. Przykładem mogą być tzw. wykroczenia wyborcze, które określone są w kodeksie wyborczym. • W prawie karnym wyodrębnia się także pewne jego części, które sankcjonują charakterystyczne przestępstwa, tj. • prawo karne skarbowe (regulujące przestępstwa przeciwko Skarbowi Państwa) • prawo karne wojskowe (regulująca przestępstwa wojskowe związane z wykonywanie służby wojskowej).

7. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE • Pamiętasz może ostatni film lub informacje medialne dotyczące popełnienia jakiegoś przestępstwa? • Z pewnością miałeś okazję dowiedzieć się, jak policjanci zabezpieczali miejsce zdarzenia, jak sprawdzano ślady pozostawione na miejscu przestępstwa, lub wykorzystywano wariograf do sprawdzenia prawdomówności przesłuchiwanego. Wszystkie te czynności związane są bezpośrednio z nauką prawa karnego. • Kryminalistyka, kryminologia, z pewnością takie pojęcia nie są Tobie obce. Słyszałeś może o wiktymologii? • To nauki bezpośrednio związane z prawem karnym, które są praktycznie wykorzystywane przez organy m. in. Policję. • .

8. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE • Spróbujmy uporządkować te pojęcia. • Kryminologia to nauka o przestępczości i przestępcy, która polega na opisie rozmiarów i dynamiki przestępczości, skutków społecznych jakie ono wywołuje. • Kryminalistyka z kolei to nauka o metodach i środkach wykrywania przestępstw, ścigania ich sprawców, utrwalania śladów przez nich pozostawionych. • Wiktymologia z kolei jest nauką o ofierze przestępstwa. Jest ściśle związana z kryminologią, w szczególności do zadań wiktymologii należy badanie roli ofiar w przestępstwie.

9. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Kończąc pierwszą część zajęć dotyczącą prawa karnego skoncentrujmy się jeszcze przez chwilę na funkcjach prawa karnego. Jak myślisz po co powstało prawo karne?

10. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Odpowiedź jest prosta, podstawową funkcją prawa karnego jest funkcja sprawiedliwościowa, polegająca na zaspokojeniu poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej przestępstwem, jej rodziny, a także całego społeczeństwa. W naturalny sposób można wysnuć kolejną jego funkcję, czyli ochronę przez zjawiskami, które mają negatywny wpływ społeczny. Związane jest ona także z działaniami z zakresu prawa karnego, które charakter profilaktyczny, zmierzający do niedopuszczenia do popełniania przestępstw. Ostatnią funkcją prawa karnego jest funkcja gwarancyjna, mająca na celu określenie co przestępstwem jest, a co nim nie jest. Sensem tej funkcji jest niedopuszczenie do swobodnego interpretowania działań, które mogą być uznane za przestępstwa. Z funkcją tą związana jest starożytna premia nullum crinem sine lege – oznaczająca nie ma przestępstwa bez wcześniejszego określenia go w prawie.

11. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Czas na podsumowanie pierwszej części edukacji prawniczej. Czy potrafiłbyś wymienić zagadnienia, którymi zajmowaliśmy się w tej lekcji? W ramach pierwszej części dowiedziałeś się czy jest prawo karne i jaki jest przedmiot jego regulacji, jakie są rodzaje prawa karnego, jakie pełni ono funkcję i jakie są nauki związane z prawem karnym.

12. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Przejdźmy teraz do podstawowych zasad prawa karnego oraz wyjaśnienia czym jest przestępstwo oraz wykroczenie. Zacznijmy od zasad prawa karnego. Pamiętasz może czemu służyły zasady ogólne postępowania administracyjnego? Ich wprowadzenie miało na celu określenie ogólnych warunków, na jakich jest prowadzone każde postępowanie administracyjne. Podobne znaczenie mają zasady w prawie karnym. Ich określenie ma na celu wprowadzenie reguł, które będą określały standardy prawa karnego.

13. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Jakie to są zasady – znajdziesz je poniżej: Zasada odpowiedzialności karnej za czyn – jak się pewnie domyślasz określa ona, że pociągniętym do odpowiedzialności karnej można być tylko za czyn. Nie można być pociągniętym do odpowiedzialności karnej za myśli, bądź przekonania. (Z zupełnie inną sytuacją mamy do czynienia jeśli ktoś propaguje poglądy totalitarne, związane z komunizmem lub nazizmem. Jednak to są już czyny). Celem wprowadzenia tej zasady jest określenie pewnych granic ingerencji państwa w życie prywatne obywateli.

14. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE • Zasada winy – osoba ponosi karę tylko za czyny, którym zawiniła. Musi istnieć związek pomiędzy zakazanym czynem, a stanem świadomości osoby, która go popełniła. Jakie to ma praktyczne zastosowania? Na przykład: jeśli zostałeś pchnięty na drugą osobę, która w wyniku wypadku wpadła pod samochód – nie ponosisz odpowiedzialności karnej. To nie była twoja wina, gdyż sam zostałeś wcześniej popchnięty. Obecnie ta zasada wydaje się oczywista, jednak wiele wieków wcześniej wcale tak nie było. Czy wiesz, że w starożytności według kodeksu Hammurabiego (jednego z pierwszych aktów prawnych z zakresu prawa karnego) lekarz ponosił odpowiedzialność jeśli operacja nie zakończyła się powodzeniem. Nie miało znaczenie w tym przypadku, czy lekarz wykonywał wszystkie czynności i dochował należytej staranności podczas operacji. Czynnikiem, który był podstawą ukarania drugiej osoby, było obiektywne wystąpienie jakiegoś zjawiska.

15. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej – oznacza ona, że konsekwencje za popełnienie czynu ponosi osoba, która go popełniła. W historii znane są oczywiście przykłady odpowiedzialności, które polegały na pociągnięciu do odpowiedzialności całej grupy osób, które nie miały żadnego związku z przestępstwem popełnionym przez członka jakiejś grupy. Odpowiedzialność osobista z kolei polega na tym, że nie można przekazać kary innej osobie. Zasada humanitaryzmu – pojawiła się wraz z ewolucją prawa karnego i poparta jest wieloma dokumentami międzynarodowymi gwarantującymi zakaz tortur, poniżającego traktowania, kar cielesnych. Czy w Twoim mieście występują pręgierze? Pamiętasz może osiołka, który występuje na toruńskim rynku? Były to w średniowieczu oraz oświeceniu miejsca, w których publicznie karano przestępców poprzez kary cielesne. Publiczny widok miał być dodatkową sankcją na jaką narażeni byli przestępcy.

16. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Zasada nullum crimen sine lege – pamiętasz może czego dotyczyła? Aby określony czyn był przestępstwem najpierw musi być zapisany w ustawie. Prawo karne, jak zdążyłeś już z pewnością zauważyć, ma charakter represyjny. W związku z tym, aby zapewnić pewien standard stosowania kar i sankcji określonych w prawie karnym prowadzono tą zasadę, aby nie dopuścić do zbyt swobodnego jego wykorzystywania. Zasada analogii – to już ostania z zasad, która określa zakaz karania osób, za czyny, które nie są zakazane w ustawie wprost, lecz można je w jakiś sposób wywnioskować. Wynika to z ograniczenia możliwości swobodnej interpretacji prawa karnego. W przeciwnym razie mogłoby to doprowadzić do poważnych konsekwencji społecznych. Pamiętasz z historii jak powstawały państwa totalitarne w XX wieku? Pierwszym przejawem ich niedemokratycznego charakteru było właśnie rozszerzanie interpretacji prawa karnego i karanie w ten sposób przeciwników politycznych więzieniem lub zesłaniem do obozów pracy. Teraz możesz zauważyć, jak ważne jest ścisłe interpretowanie przepisów prawa karnego.

17. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE • Czy na podstawie powyższych zasad możesz określić czym jest przestępstwo? Jakie cechy musi posiadać czyn osoby, aby nazwać go przestępstwem? Zastanów się przez chwilę, po czym zapoznaj się z definicją przestępstwa. Przestępstwo zgodnie z obowiązujący w Polsce kodeksem karnym jest czynem człowieka zabronionym przez ustawę pod groźbą kary jako czyn bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

18. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Przestępstwo przestępstwu nie jest oczywiście równe, dlatego możecie się spotkać z różnymi przykładami przestępstw. Najpopularniejszą klasyfikacją, jest ta, oparta na kryterium wagi przestępstwa. Na tej podstawie wyróżniamy: Zbrodnie – którymi są czyny człowieka zabronione pozbawieniem wolności na czas nie krótszy niż 3 lata. Przykładem zbrodni może być morderstwo Występki – czyny zagrożone karą, które nie przekraczają 1 miesiąc pozbawienia wolności, 1 miesiąc ograniczenia wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych Wykroczenia – czyny, które przekraczają swoją górną granicą żadnego z powyższych zachowań, np. śmiecenie w miejscu publicznym. Lista wykroczeń oraz kar za ich dokonanie znajduje się w kodeksie wykroczeń.

19. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE W drugiej części lekcji dowiedziałeś się, jakie są podstawowe zasady prawa karnego. Wiesz, ze mają one bardzo duże znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa i ich przekroczenie miałoby niebagatelny wpływ na każdego z nas. Wiesz także czym jest przestępstwo i jakie są jego rodzaje. Czas na ostatnią część lekcji edukacji prawnej. Zajmiemy się teraz konkretnymi przestępstwami.

20. „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Zacznijmy od przestępstwa przeciwko wolności – naruszenie miru domowego. Przepis regulujący to przestępstwo w kodeksie karnym brzmi następująco: art. 193 Kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jak myślisz, co jest zakazane na podstawie tej normy? Dobrem chronionym w tym przepisie jest mir domowy, czyli wolność niezakłóconego korzystania z domu, mieszkania, ale także z pomieszczenia. Przestępstwem w związku z tym będzie zakłócenie miru, polegające na wdarciu się do obiektu lub nieopuszczeniu go wbrew żądaniu osoby uprawnionej. Nieopuszczenie obiektu ma miejsce także wtedy, gdy sprawca znalazł się w danym miejscu legalnie, ale następnie stał się osobą niepożądaną i mimo żądania osoby uprawnionej nie opuszcza mieszkania.

21. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Słyszałeś może w telewizji jak jedna osoba grozi drugiej, że poda ją do sądu ponieważ ta ją znieważa. Znieważenie jest typowym przestępstwem przeciwko czci. Reguluje je także kodeks karny w art.212 Przepis ten brzmi następująco: Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

22. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Przedmiotem przestępstwa jest w tym przypadku dobre imię jednostki lub grupy osób. Jednak przepis ten nie chroni dobrego imienia osób zmarłych. Zniesławienie polega na pomawianiu o takie postępowanie, które mogą poniżyć w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Jak myślisz jakie mogą to być działania? Pomawianie o wzięcie łapówki, o niemoralny tryb życia, alkoholizm? Tak, to są przykłady działań, które narażają drugą osobę na utratę zaufania, czyli ją zniesławiają.

23. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Kodeks karny reguluje także przestępstwa przeciwko mieniu. Jak myślisz o jakie rodzaje przestępstw może tu chodzić? Kradzież jest najlepszym przykładem takiego przestępstwa. Art. 278 kodeksu karnego reguluje § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. § 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

24. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE Jak zauważyłeś czynem zabronionym, kradzieżą, według kodeksu karnego będzie zabranie cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia. Chodzi tu jednak o rzeczy, które mają wartość materialną, a nie sentymentalną, gdyż te stanowią wykroczenie (zgodnie z art. 126 kodeksu wykroczeń). Jakie wskazałbyś elementy tego przestępstwa? Z pewnością rzecz musi być cudza, działanie sprawcy musi polegać na zabraniu rzeczy. A jak to jest z programem komputerowym? Sprawdź sam w kodeksie karnym 

25. „Prawo – dodaj do znajomych” – 1 Lekcja / WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA „Prawo – dodaj do znajomych” – 4 Lekcja / PRAWO KARNE To wszystko na dzisiaj. W ramach kolejnej lekcji edukacji prawnej poznałeś podstawy prawa karnego. Wiesz już na czym polega jego specyfika, jakie nauki są związane z prawem karnym, czym jest przestępstwo, jakie są jego rodzaje, jakie zasady żądzą prawem karnym oraz poznałeś przykładowe przestępstwa. To już ostatnia lekcja w ramach edukacji prawej. Przed Tobą test podsumowujący wszystkie zajęcia. Przejrzyj sobie w tym celu wszystkie cztery lekcje, materiały do pobrania, a także zapoznaj się z materiałami dostępnymi na facebooku. Życzymy powodzenia i mamy nadzieję, że spotkamy się w Toruniu na grze miejskiej.