Serock, 18 maja 2012 r.

1. Zmiany umowy o roboty budowlane w orzecznictwie Serock, 18 maja 2012 r. Małgorzata Rogowicz-Angierman

2. Umowa o dzieło a umowa o roboty budowlane Wyrok Sądu Najwyższego z 25 marca 1998 r., II CKN 653/97 (OSNC 1998, nr 12, póz. 207) Zasadniczym kryterium rozróżnienia umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane jest ocena realizowanej inwestycji stosownie do wymagań Prawa budowlanego.

3. Umowa o dzieło a umowa o roboty budowlane Wyrok Sądu Najwyższego z 6 października 2004 r., I CK 71/04 (OSP 2005, nr 12, póz. 146) Istotnym składnikiem umowy o roboty budowlane jest dostarczenie projektu przez inwestora.

4. Zmiana istotna Zmiana istotna • gdy wiedza o jej wprowadzeniu do umowy na etapie postępowania mogłaby wpłynąć na krąg wykonawców ubiegających się o zamówienie lub na wynik postępowania: • „zmiana zamówienia publicznego w czasie jego trwania może być uznana za istotną, jeżeli wprowadza ona warunki, które gdyby zostały ujęte w ramach pierwotnej procedury udzielania zamówienia, umożliwiłyby dopuszczenie innych oferentów niż ci, którzy zostali pierwotnie dopuszczeni lub uniemożliwiłyby dopuszczenie innej oferty niż ta, która została pierwotnie dopuszczona” (wyrok ETS w sprawie C-454/06 Pressetext Nachrichtenagentur)

5. Zmiana istotna Zmiana istotna Zmiana umowy wywołana przyczynami zewnętrznymi, które w sposób obiektywny uzasadniają potrzebę tej zmiany, niepowodująca zachwiania równowagi ekonomicznej pomiędzy wykonawcą a zamawiającym, która nie prowadzi również do zachwiania pozycji konkurencyjnej wykonawcy w stosunku do innych wykonawców biorących udział w postępowaniu, jak też nie prowadzi do zmiany kręgu wykonawców zdolnych do wykonania zamówienia lub zainteresowanych udziałem w postępowaniu, może być uznana za zmianę nieistotną ( tezy nr 61-70 wyrok ETS z dnia 19 czerwca 2008 r. w sprawie C-454/06).

6. Pismo Prezesa UZP z dnia 26.08.2009 r., UZP/DKUE/EG/34760/16004/09 „roboty opisane w projekcie budowlanym wchodzą w zakres zamówienia podstawowego, nawet jeżeli nie zostały ujęte w projekcie wykonawczym lub przedmiarze, bądź też zachodzą inne rozbieżności pomiędzy tymi dokumentami a projektem budowlanym. W konsekwencji wykonanie robót, które zostały przewidziane w projekcie budowlanym, nie wymaga zawarcia z wykonawcą aneksu do umowy podstawowej, ani też umowy na roboty dodatkowe. Natomiast roboty nie przewidziane w projekcie budowlanym, nie mogą być uznane za roboty objęte zamówieniem podstawowym.”

7. Pismo Prezesa UZP 26.08.2009r.,sygn.UZP/DKUE/EG/34760/16004/09 Dokonanie nieistotnych zmian projektu budowlanego, w przypadku gdy tryb ich wprowadzania został przewidziany w umowie zawartej z wykonawcą, nie stanowi zmiany tej umowy, szczególnie jeżeli nie powoduje istotnego zwiększenia wynagrodzenia wykonawcy oraz nie wykracza poza zakres zamówienia podstawowego przewidzianego w projekcie budowlanym”

8. Zalecenia Instytucji Zarządzającej POI i Ś(MRR)od 16 grudnia 2010 r., nr 12/2010 Zwiększenie wynagrodzenia wykonawcy jest możliwe jedynie, jeśli stanowi standardową realizację warunków zamówienia. Dopuszczalne mechanizmy umowne: • klauzula waloryzacyjna, opisująca jednoznaczne podstawy, na których dokonywana będzie modyfikacja wynagrodzenia (np. wg wskaźnika inflacji) • mechanizm kosztorysowy (wycena robót na podstawie obmiaru powykonawczego) (pkt 25 i 26 Zaleceń)

9. Zalecenia Instytucji Zarządzającej POI i Ś(MRR)od 16 grudnia 2010 r., nr 12/2010 Co do zasady, każde zwiększenie wynagrodzenia(nawet o niewielką kwotę), niewynikające z jednoznacznego mechanizmu kontraktowego, stanowi istotną zmianę umowy i podlega analizie pod kątem przesłanek opisanych w art.144 ust.1 ustawy PZP. (pkt 24 Zaleceń)

10. Zalecenia Instytucji Zarządzającej POI i Ś(MRR)od 16 grudnia 2010 r., nr 12/2010 Zgodnie ze stanowiskiem Instytucji Zarządzającej (MRR) nie jest dopuszczalne zwiększenie wynagrodzenia z tytułu dodania nowych pozycji do przedmiaru robót, jeśli wynika to z likwidacji rozbieżności między projektem budowlanym lub wykonawczym, a przedmiarem. Jeśli więc pewne roboty omyłkowo nie zostały uwzględnione w przedmiarze, to chociaż były opisane w projekcie, to ich ujęcie w przedmiarze w trakcie realizacji umowy (np. poprzez Polecenie Zmiany) nie będzie objęte dofinansowaniem w ramach POI i Ś. Tego typu wydatki są wyłączane z wniosku opłatność (do czasu zakończenia rozmów z Komisją Europejską). (pkt 27 i 28 Zaleceń)

11. Zalecenia Instytucji Zarządzającej POI i Ś(MRR)od 16 grudnia 2010 r., nr 12/2010 Roboty zamienne powinny być traktowane jako modyfikacja zamówienia podstawowego. Każda robota zamienna może być kwalifikowana po spełnieniu łącznie następujących warunków: • na roboty zamienne podpisano aneks do umowy(nie wystarczy Polecenie Zmiany) • dofinansowaniem mogą być objęte wydatki tylko do wysokości wartości zastąpionych robót (zwiększenie kosztów nie jest kwalifikowane)

12. Zalecenia Instytucji Zarządzającej POI i Ś(MRR)od 16 grudnia 2010 r., nr 12/2010 • produkt końcowy osiągnięty w wyniku wykonania robót zamiennych jest zgodny z celem określonym w zamówieniu podstawowym (są to więc faktycznie roboty zamienne, a nie roboty dodatkowe) • wydatki na roboty zamienne spełniają pozostałe warunki kwalifikowalności określone w Wytycznych. (pkt 29 Zaleceń)

13. Zalecenia Instytucji Zarządzającej POI i Ś(MRR)od 16 grudnia 2010 r., nr 12/2010 Opinia MRR różni się od opinii Prezesa UZP z 26.08.2009 r., w której dopuszczano traktowanie „nieistotnego zwiększenia wynagrodzenia” jako zmiany nie istotnej i niepodlegającej art.144 ust.1 ustawy PZP.

14. Nadzwyczajna zmiana stanu prawnego Wyrok SN z dnia 14 września 2005 r., sygn. akt III CK 43/05, Lex nr 346085 oraz wyrok SN z dnia 16 maja 2007 r., sygn. akt III CSK 452/06, Lex nr 334987 Zmiana stanu prawnego może być kwalifikowana jako nadzwyczajna zmiana stosunków w rozumieniu art. 3571 k.c.). Przy czym zmiana stanu prawnego, jako zdarzenie zewnętrzne, niezależne od woli stron, powinna być traktowana, jako nadzwyczajna zmiana stosunków, w sytuacji gdy jest niemożliwa do przewidzenia przez nie w chwili zawarcia umowy, co do zakresu i kształtu przyjętych zmian, jeżeli wpływa istotnie na sytuację nie tylko dłużnika, ale i wierzyciela. W te ramy wpisuje się także zasadnicza, zaskakująca zmiana stawek podatkowych.

15. Roboty konieczne Wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2006 roku, II CSK 327/06 Jeśli wykonawca wykonał konieczne roboty nieprzewidziane wprost w umowie, to należy mu się zapłata, choćby nie została zawarta dodatkowa umowa. W takim wypadku podstawą do wypłaty należności są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

16. Bezpodstawne wzbogacenie Wyrok Sądu Najwyższego z 7 listopada 2007 r., sygn. II CSK 344/07 i II CSK 347/07 Nawet w sytuacji, gdy umowa, na podstawie której zostały wykonane roboty budowlane, jest nieważna, od strony korzystającej z efektów przeprowadzonych prac sąd może zasądzić wynagrodzenie na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jeśli strony łączyła umowa o wykonanie określonych robót, a wykonane zostały także roboty dodatkowe, nieujęte w umowie, to również należy za nie zapłacić.

17. Zawiadomienie o przeszkodach Wyrok SN z dnia 12 maja 2005 r., sygn. akt III CK 613/04 Zastosowanie do remontu dachu materiałów bez certyfikatów i atestów nie powoduje nieważności umowy o roboty budowlane. Można by to potraktować jako nienależyte wykonanie zobowiązania, gdyby zlecający o tym nie wiedział. Ale ponieważ wiedział, a w dodatku wybrał tę ofertę, bo była najtańsza, nie może się domagać ani kar umownych, ani odszkodowania za wady.

18. Zawiadomienie o przeszkodach Wyrok SN z dnia 10 lipca 2008 r., III CSK 59/2008 1. Uchybienie przez wykonawcę obowiązkowi wynikającemu z art. 651 kc nie może wywierać żadnego skutku prawnego w odniesieniu do sfery sytuacji prawnej jednostki projektowania, która pozostaje z inwestorem w odrębnym stosunku prawnym zawiązanym w wyniku zawarcia umowy o prace projektowe czy umowy o pełnienie nadzoru autorskiego. 2. Konstrukcja normy art. 471 kc oparta jest na domniemaniu winy dłużnika, który, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, powinien wykazać, że nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie odpowiada.

19. Rozkład obowiązków między stronami Wyrok Sądu Najwyższego z 23 marca 2007 r., V CSK 481/06 (LEX nr 315285) Finansowe skutki braku księgi obmiarów nie mogą obciążać inwestora, jednak nie sposób przyjąć, że w związku z tym powinny obciążać wykonawców. Troska o to, aby dokumentacja budowy była prowadzona należycie, spoczywa na obu stronach procesu inwestycyjnego.

20. Wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane Wyrok Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2007 r., III CSK 366/06 W umowie o roboty budowlane strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane (podstawa i dodatkowe) w postaci wynagrodzenia ryczałtowego przy możliwej modyfikacji tego wynagrodzenia w zależności od konieczności wystąpienia robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych.

21. Równoważność Wyrok KIO z dnia 7 kwietnia 2008 r., sygn. akt KIO/UZP 254/08 Dla oceny w postępowaniach, w których przewidziano składanie ofert równoważnych nie wystarczy językowa wykładnia pojęcia „równoważność”, ale zawarte w SIWZ określenia uściślające wymogi Zamawiającego, odnoszące się do dopuszczalnego przez niego zakresu równoważności ofert (…). Zamawiający w SIWZ powinien doprecyzować zakres dopuszczalnej równoważności ofert. W przeciwnym razie nie będzie w stanie ocenić ofert pod kątem własnych potrzeb oraz porównać złożonych ofert. Określenie chociażby minimalnych wymagań w zakresie parametrów oferowanych wyrobów pozwala uznać ów wybór za równoważny bądź nie, a w konsekwencji dopuści ofertę do oceny, bądź ją odrzuci jako niezgodną z treścią SIWZ” (UZP, Zamówienia publiczne w orzecznictwie, zeszyt orzeczniczy nr 1, Warszawa 2008, s. 40). 

22. Zmiana stawki VAT Uchwała Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z 21 lipca 2006 r., III CZP 54/06 (OSNC 2007, nr 5, poz. 66) Podwyższenie z dniem l maja 2004 r. stawek podatku od towarów i usług za roboty budowlane, dokonane ustawą z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, póz. 535 ze zm.) nie uzasadnia - bez zmiany umowy zawartej przed l maja 2004 r. - obowiązku zamawiającego zapłaty wynagrodzenia netto powiększonego o podatek od towarów i usług według podwyższonej stawki.

23. Podwykonawca Uchwała Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z 28 czerwca 2006 r., III CZP 36/06 (OSNC 2007, nr 4, późn. 52) Skuteczność zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o wykonanie zadań wchodzących w zakres umowy o roboty budowlane wymaga przedstawienia mu umowy z podwykonawcą lub jej projektu oraz odpowiedniej dokumentacji. Zapłata wykonawcy wynagrodzenia nie wyłącza odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 6471 § 5 k.c.

24. Forma pisemna umowy o roboty budowlane Wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 1998 r., II CKN 667/97 Umowa o roboty budowlane powinna zostać zawarta w formie pisemnej, jednak niezachowanie tej formy nie powoduje jej nieważności. Umowa o roboty budowlane może być zawarta w każdej formie, także w postaci czynności konkludentnych.

25. Dziękuję za uwagę Małgorzata Rogowicz-Angierman Radca prawny Prezes Sądu Arbitrażowego przy Stowarzyszeniu Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców tel. 601 24 05 22 mail: kmangierman@wp.pl