Prof.Dr.Selda ÖZBİLGİN MASTİTİS’LER (MEME HASTALIĞI) ve KORUNMA YÖNTEMLERİ

1. Prof.Dr.Selda ÖZBİLGİNMASTİTİS’LER (MEME HASTALIĞI) ve KORUNMA YÖNTEMLERİ

2. MASTİTİS • Tüm memeli hayvanlarda görülen meme hastalıklarının genel adı olup özellikle süt sığırcılığı endüstrisinde süt veriminde azalma, alınan sütün kalitesinde düşme ve hatta memelerde körleşmeyle hayvanı elden çıkarmaya kadar giden ekonomik zararlar zinciridir.

3. MASTİTİSİN SEBEPLERİ • HAZIRLAYICI SEBEPLER -Elverişsiz Çevre Şartları -Hijyenik olmayan ahırlar, -Sıkışık barınaklar, -Sert zeminler, -Ani ısı değişmeleri, -Sokucu ve ısırıcı sinekler, -Dikenli meralar. Ortam Kaynaklı Mastitis Özellikle Sağım Aralarında Yayılır

4. Sağım Hataları: Sağımın geciktirilmesi, Meme başlarındaki yaralar, çatlaklar, Memenin tam olarak boşaltılamaması, Hatalı meme başları (kısa vb), İneklere kötü davranma sonucu sütün inmesinin engellenmesi, Elle sağımda memebaşlarının hırpalanması, Makineli sağımda ayarsız vakum gücü, Sağım hijyeninin yetersizolması.

5. Fizyolojik Faktörler: Yaşlılık, Kuruya çıkma, Şap gibi viral hastalıklar, Süt verimi, Beslenme. B) YAPICI SEBEPLER : Çeşitli Mikroorganizmalar (Stafilakok, Streptokok.........).

6. DAHA FAZLA ve KALİTELİ SÜT ELDE ETMEK İÇİN DOĞRU SAĞIM TEKNİĞİ Ellerinizi Yıkayın. Kirli Memeleri Yıkayın. Memeleri Dezenfekte Edin. Memeleri Kurulayın. Ön Sağım Yapın. Sağımı Yapın. Memeleri Tekrar Dezenfekte Edin. MEME SAĞLIĞI

7. MASTİTİSLERİN OLUŞUMU * Mastitislerde hastalık etkenleri meme başı deliği ve kanalı yolu ile meme dokusuna ulaşıp hastalığı oluştururlar. * Mastitislerde birbirini izleyen 3 dönem bulunur : 1. İnvazyon (İstila) Dönemi, 2.Enfeksiyöz (Hastalık) Dönem, 3.Yangı (Klinik Belirtiler) Dönemi.

8. 1-İnvazyon (İstila) Dönemi: • Mastitis etkenlerinin meme başı deliği ve kanalından içeri girme aşamasıdır. Genelde iki sağım arasında meme başı deliği ve kanalı kapalıdır. Muhtemelen sisterna süt ile dolunca bazen meme başında damlalar halinde dışarı sızabilir. Böyle bir durumda çabuk üreyen ve hareketli bakteriler delikten içeri girebilirler. • Memenin arteriyel kan dolaşımındaki basınç değişikliklerinden dolayı süt kanallar içinde ileri geri hareket edebilir. Bu ise etkenlerin meme başından içeriye doğru emilmesini sağlar. Ayrıca sağım esnasında sıkma ve gevşeme hareketleri sırasında oluşan emme olayı etkenleri içeri çekebilir. • Bundan başka ineğin pis yerlerdeyatıp kalkması sırasında meme başından giren etkenler basınçla içeri doğru itilebilir.

9. 2) Enfeksiyöz (Hastalık) Dönem : • Sisterna ve kanallara ulaşan bakterilerin yerleşme ve üreme safhasıdır. Özellikle süt akımının yavaşladığı sırada kanallarda bulunan süt, etkenlerin üremesi için iyi bir ortam oluşturur. 3) Yangı (Klinik Belirtiler) Dönemi : • Bu dönemde üreyen bakteriler kanallar yardımıyla alveollere kadar yayılırlar. • Etkenler meme alveollerinin epitellerine bazen de destek dokusuna kadar ulaşabilirler. • Süt kanalları ve alveol epitellerine saldıran bakteriler epitellerin dökülmesine ve çok sayıda lökositin ortama çıkmasına neden olurlar. Bu devrede sütte hücre sayısı hızla artma gösterir ve mastitits testi (CMT) pozitif çıkar.

10. MASTİTİSLERİN ÇEŞİTLERİ Genelde yangısel cevabın şiddetine göre sınıflandırılır : 1) Perakut Mastitis : Çoğunlukla ani başlar, memede şiddetli ağrı, sıcaklık, kızarıklık gibi klinik belirtilerle ortaya çıkar. Sütün tamamen kesilmesine neden olabilir. Bazen septisemi veya toxemi sonucu sistemik hastalığa veya ölüme yol açabilir. Tedavide meme bezi 1 veya 2 saatlik aralarla devamlı sağılarak etkenler veya toxinler uzaklaştırılmalıdır. Oxytosin enjeksiyonu ile süt tamamen indirilmeli, sıvı takviyesi yapılmalı, sistemik ve meme içi antibiyotikler uygulanmalıdır.

11. 2) Akut Mastitis : • Klinik belirtilerin derecesi daha hafiftir. • Azalan süt üretimi ile beraber pıhtılı süt sağılması ile karakterizedir. • Tedavide meme bezi iyice sağılarak meme içi antibiyotik uygulanmalıdır. 3) Subakut Mastitis : • Klinik belirtiler çok hafif olup daha çok sütte ince veya kaba pıhtılar gözlenir.

12. 4) Kronik Mastitis : Gizli (Subklinik) mastitisin aylarca sürmesi sonucu gelişir. Genellikle hayvanı sürüden ayırmayı gerektirir.  5) Subklinik (Gizli) Mastitis : En sık görülen şeklidir. Klinik mastitislere oranla 15-40 defa daha fazla rastlanır. Memede klinik belirtiler ve sütte değişiklik gözlenmez. Ancak süt üretimi azalabilir. 

13. TEMEL MASTİTİS KONTROL PROGRAMI Mastitis süt sığırcılığının en pahalı hastalığı olarak bilinmektedir. Bu nedenle bu program her bir çiftlik bazında mastitisin kontrolü için kullanılmalıdır. I-Mastitis Kontrolünde GenelKurallar : Mastitislerin kontrolünde 5 önemli kural önerilebilir : İlerlemiş Subklinik Mastitis

14. 1) Sağım makinelerinin düzenli bakımını yapmak. • 2) Kurudaki ineklere mastitis tedavisiuygulamak. Kuru dönem tedavisi ile sütte kalıntı riski azaltılmış olur ayrıca antimikrobiyal aktivite ile immun sistem arasındaki etkiyi arttırmak için ineğin laktasyon siklusundaki optimum süre seçilmiş olur. MEME KURULAMAK İÇİN BÖYLE KİRLİ VE MİKROPLU HAVLULAR KULLANILMAMALI.

15. 3)Klinik mastitisleri erken teşhis ve tedavi etmek. Yapılacak tedavi olguların şiddetine bağlı olarak ve sütten antibiyogram testi ile en uygun ilaç seçilerek uygulanmalıdır. Klinik mastitis sütte pıhtı, memede şişme ile ortaya çıkar. Eğer sürüde klinik mastitisli bir inek varsa buda 15-40 subklinik infeksiyona neden olacak demektir .

16. 4) Sağım işleminin hemen ardından meme başları antibakteriyel (Mikrop öldürücü) madde içeren solusyona batırılmalıdır (Teat dipping). • 5)Tedaviye cevap vermeyen Mastitisli hayvanları sürüden ayırmak.

17. II. Hijyenik SağımYöntemleri a) Patogen mikroorganizmaların yayılmasını kontrol altında tutabilmek için memeleri veya sağım ekipmanlarını tutmadan önce eller yıkanmalıdır.b)Sağım sırasıyla önce sağlıklı, daha sonra iyileşen, tedavi edilen ve enfekte hayvanlara uygulanmalıdır.c) Meme başları ve meme sağımdan önce yıkanmalıdır.d)Sağım makineleri takılmadan önce meme ve meme başları iyice kurulanmalıdır. Islak sağım çevreye bağlı mastitis oranını arttırabilir.e)İlk süt infeksiyöz veya diğer anormalliklerin tesbiti için kontrol edilmelidir (Ön sağım).f) Sütün tamamen indirilebilmesi için yeterli uyarı yapılmalıdır. Her Zaman Klinik Mastitis’i Kontrol Edin.

18. g) Memeyi yıkama veya uyarma başladıktan 1 dk. içinde minimal düzeyde hava girişine izin vererek sağım makinesi takılmalıdır. h) Mastitis testi (CMT) düzenli olarak hayvanlara uygulanmalıdır. ı) Sağım üniteleri sağımdan hemen sonra durulanıp yıkanmalıdır. i) Süt akışı durduğunda sağım başlıkları uzaklaştırılmalıdır. m) Sağım başlıklarını çıkarmadan önce daima vakum kapatılmalıdır. n) Zedelenmiş meme başlarına vitamin A,D,E içeren kremler uygulanmalıdır.

19. Kalifornia Mastitis Testi

22. HEDEFİMİZ: Bakterileri Meme Uçlarından Uzak Tutmak Olmalıdır.