Finansal Piyasaların Ekonomiye Etkileri

1. FİNANSAL EKONOMİFinansal Ekonomi Neden Önemlidir?Para ve Sermaye Piyasaları*Para ve Sermaye Piyasaları Ekonominin Katalizörü Olma İşlevini Yerine Getirmektedir. Sermaye Piyasaları Tasarrufların Etkin ve Verimli Yatırım Alanlarına Yönlendirilmesinde ve Ekonomik Kalkınmanın Hızlanmasında Önemli Bir Görevi Yerine Getirmektedir.

2. Finansal Piyasaların Ekonomiye Etkileri • Gelir ve Refah Artışına Etki :Kaynakların en verimli yerlere dağılımı,bireylerin daha verimli alanlara yatırım yapmalarına neden olarak refah ve kalkınma düzeyini arttıracaktır. • Vade Ayarlama Etkisi :Fon arz edenler ve fon talep edenler arasında vade ayarlama görevini yerine getirir. Bu durum daha fazla yatırımın yapılmasına olanak sağlar. • Miktar Ayarlama Etkisi :Küçük tasarruflar finansal piyasalarda bir araya getirilerek,büyük yatırımların finansmanı sağlanabilir.

3. Risk Ayarlama Etkisi:Piyasalarda alternatif menkul kıymetlerin olması yatırımcı açısından seçme şansı yaratacaktır ve bu durumda bir anlamda riski dağıtılması anlamına gelmektedir. • Büyük ölçekli Firmaların Kurulması Etkisi:Fon transferinin etkin bir biçimde yerine getirilmesi büyük ölçekli profesyonel firmaların kurulmasına yol açacaktır. • Rekabet Artışı Etkisi:Gelişen mali piyasalar,mali kurumlar arasında, menkul kıymetler arasında yatırım danışmanlığı, yönetim, değerlendirme gibi çeşitli fonksiyonlara arasında rekabeti arttıracaktır. Bu durumda fon kullanma maliyetleri de düşecektir.

4. Mülkiyetin Tabana Yayılması ve Daha Dengeli Bir Gelir Dağılımının Sağlanması Etkisi:Özellikle sermaye piyasalarının gelişmesi küçük tasarruf sahiplerinin de sermaye piyasalarına dahil edilmesi ve kar payı alması anlamına gelmektedir ki bu durumda gelir dağılımında adaletin sağlanmasına önemli ölçüde katkıda bulunacaktır.

5. Mali Piyasaların Gelişmişliğinin Ölçüleri • Mali Araçların Çeşitliliği • Vade,miktar ve risk ayarlama ile fon aktarma maliyetlerinin düşüklüğü • Tasarrufların ve varlıkların finansal araçlara dönüşme oranı

6. Fon Arz Edenlerle Fon Talep Edenler Arasında Bağlantı Kuran Finansal Aracı Kuruluşlar *1. Para Yaratan Finansal Kurumlar -Merkez Bankası -Kamu Mevduat Bankaları -Özel Mevduat Bankaları *2. Finansal Kurumlardan Fon Talep Edenler: -Hane Halkı -İşletmeler -Kamu Kesimi *3. Finansal Kurumlara Fon Arz Edenler: -Hane Halkı -İşletmeler -Kamu Kesimi

7. *4.Para Yaratmayan Finansal Kurumlar: -Yatırım ve Kalkınma Bankaları -Sosyal Güvenlik Kurumları -Sigortalar -Kredi ve Kefalet Kooperatifleri *5.Sermaye Piyasasında Hizmet Veren Kurumlar: -Menkul Kıymetler Borsası -Aracı Kurumlar

8. Elde Tutulan Likidite’ninYönetimi;Portföy ve Portföy Yönetimi Portföy kelime anlamı “cüzdan” demektir. Menkul kıymetler açısından portföy,menkul kıymetlerden oluşan bir topluluğu ifade etmektedir. *Portföy bir başka geniş bir ifadeyle,belirli amaçları gerçekleştirmek isteyen yatırımcıların,sahip olduğu birbirleriyle ilişkisi olan ve kendine öz ölçülebilir nitelikleri olan “yeni bir finansal varlıktır.”

9. Portföy Yönetimi ve Yasal Düzenlemeler • Portföyden hangi menkul kıymetlerin ne zaman satılacağı ve yerlerine hangi menkul kıymetlerin ne zaman alınacağına karar vermek uzmanlık ve sorumluluk isteyen bir iştir. Bu nedenle portföy yönetimi genellikle bankalar ve uzman kuruluşlar tarafından yapılmaktadır.Türkiye’de SPK portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı konusunda yasal bir çerçeve oluşturmuştur.

10. Portföy Yönetim Süreci • Portföy Yönetimi Sistemi,dinamik bir sistem olup 5 aşamada oluşmaktadır. • 1. Portföy Planlaması • 2. Yatırım Analizi • 3. Portföy Seçimi • 4. Portföy Değerlemesi • 5. Portföy Revizyonudur.

11. Bu Süreçler Aşağıda Gösterilmektedir. • Portföy Planlaması -Yatırımcının durumu -Yöneticinin durumu -Yatırım Ölçütleri Yatırımcının durumu incelenirken,Yatırım süresinin açıklanması,yatırımcının istek ve Amaçlarının belirtilmesi,yatırım sürecinde meydana gelecek fon hareketlerinin tahmini gerekmektedir.

12. 2. Yatırım Analizi -Ekonomi Analizi -Sektör Analizi - İlk Seçim -Tahmin Analizi *Portföye girmeye aday menkul kıymetlerin niteliklerinin incelenmesi,ölçülmesi belirli bir süre içinde değişik menkul kıymetlerin performanslarının ne olabileceğinin nicel olarak tahmin edilmesidir. Bu analizde önemli olan sadece yatırım yapılabilecek finansal varlıkların geçmiş performanslarının incelenmesi ve değerlendirilmesi değildir. Ayrıca çeşitli bilgilerden yararlanılarak ileriye dönük açık ve matematiksel tahminlerin yapılabilmesi gerekmektedir.

13. Yatırım Analizinin İlk Aşaması Ekonomi Analizi • İşletmelerin karlı olması dolayısıyla dağıtılacak temettülerin artması içinde bulundukları ekonomini gidişiyle ilgilidir. Çünkü ekonomi sürekli büyüme gösteriyor ise işletmelerde bu büyümeden paylarını alacaklardır. Eğer ekonomi durgunluk döneminde ise işletmelerde bu durumda küçüleceklerdir. Genel olarak ekonominin durumu öngörmek için çeşitli verilerden yararlanabiliriz.

14. Ekonominin Genel Durumunu Analiz Etmekte Yararlanılacak Bazı Göstergeler. -GSMH -Kişi Başına Düşen Milli Gelir -Para ve Kredi Arzı -Faiz Oranları -İstihdam Düzeyi -Fiyatlar Genel Düzeyi -Ödemeler Dengesi -Kamu ve Özel Kesim Harcamaları -Sınai,Tarım ve Hizmet Üretimleri -İnşaat Endüstrisindeki Gelişmeler -Para ve Maliye Politikaları -Ücret Düzeyleridir.

15. Sektör Analizi • Sektör analizleri menkul kıymet analizlerinin başlıca uğraş alanı olmaktadır. Yatırım yapılması düşünülen işletmenin,faaliyet sonuçlarına göre sektörlerdeki gelişme ve büyümeyi görmek ve sektör büyüklükleri ile karşılaştırma yapılarak yatırım yapmak sözkonusu olabilir. Örnek:Otomotivve inşaat gibi bazı sektörler ekonomik dalgalanmalara karşı oldukça hassastır.İlaç ve gıda gibi bazı sektörler ise konjonktürel dalgalanmalara karşı daha az duyarlıdır. (Sektörlerin talep esnekliklerinden Yararlanmak doğru saptama için önemlidir.)

16. İlk Seçim • Menkul kıymetler arasında ilk seçim yapılırken ekonomi ve sektör analizi sonunda ,portföye girmeye aday olabilecek menkul kıymetler belirlenir. • Örnek: Birçok işletmenin ciroları, yıllık karları,son birkaç yıl karlarındaki değişmeler gözönüne alınarak“ilk ayrım” yapılabilir.

17. Yatırım Analizi’nin Son AşamasıTahmin Analizi • Yatırım uzmanı bir menkul kıymetin performansı hakkında nicel tahminlerde bulunmaya çalışır. Bu Tahminler; -Her yılın sonunda kar,temettü,faiz ve piyasa değerleri hakkında tahminler -Bu tahminlerdeki olası sapmalar -Menkul kıymetler arası ilişkiler Menkul kıymetler arasındaki ilişkilerin tesbit edilmesinde “korelasyon katsayısı” kullanılmakatadır.

18. 3.Portföy Seçimi • Portföy seçimi,öncelikle her yatırım kategorisine yapılacak yatırım tutarının saptanmasını içerir. Daha sonra,bu kategori içinde değişik menkul kıymetlere yapılacak yatırım tutarının saptanmasını gerektirir. • Bu aşama yatırım uzmanının yatırımcı adına girişimde bulunduğu ilk adımdır. • Portföy seçiminde önce, portföyün hangi varlıklardan oluşacağı saptanmaktadır.Yani portföyün genel kompozisyonu hakkında karar verilmektedir.Çünkü yatırım analizi, ekonomi analizi, sektör analizi, ilk ayrım,tahmini analiz ve genel kompozisyon kararları bu seçime yönelik ön çalışmaları oluşturmaktadır. Tüm bu çalışmalar, portföy yöneticisinin yatırım kararlarına netlik getirebilmekte ve karşılaşılması muhtemel riskleri düşürmektedir.

19. 4.Portföy Değerlendirmesi • Portföy yönetimi sürecinde 4.aşama portföy değerlendirmesidir. Portföy dinamik bir yapı taşımasından dolayı belirli zaman aralıklarında değerlendirilmesi gerekmektedir. Burada zaman içerisinde portföyün verimi ve değerinde olan değişiklikler incelenir.Bunların yatırım süresinin başında saptanan yatırımcının amaçları ve yatırım ölçütleri ile uyumu değerlendirilerek bir sonuca ulaşılır.

20. Portföy Değerlemesi 2 Aşamada Uygulanabilir • 1. Performans ölçülerinin hesaplanması • 2. Performans karşılaştırmalarının yapılması -Performansın ölçülmesi, tek tek varlıkların performanslarının ölçülmesi düzeyinde olacağı gibi potföyün bir bütün olarak yarattığı sonuçların değerlendirilmesi şeklinde de olabilir -Karşılaştırma aşamasında,portföy yöneticisinin hesaplarında ve karar verme servislerinde ne denli başarılı olduğu araştırılır. -Karşılaştırma alternatif portföylerle yapılabileceği gibi bazı standartlara göre de yapılabilir.

21. 5. Portföy Revizyonu • Bu aşamada portföyün performansı ölçüldükten sonra alınması gereken önlemler saptanmakta ve gerekli girişimler yapılmaktadır. • Portföy revizyonun amacı,belirli bir risk seviyesinde portföyün getirisini maksimize etmektir. • Portföy revizyonu ile portföy planlaması arasındaki ilişki belirli zamanlarda alınan sonuçların, yatırımcının amaçlarını ve yatırım profilini etkileme şeklinde açıklanabilir. • Portföy revizyonu ile portföy değerlendirmesi arasındaki ilişki portföy yatırımlarının sürekli değerlendirilmesi gerekiyorsa değişiklikler yapılması ve bu değişikliklerin ortaya çıkaracağı sonuçların değerlendirilmesidir.

22. PORTFÖY ÇEŞİTLERİ • Farklı menkul kıymetler bir araya getirilerek çok sayıda portföy alternatifi oluşturulabilir. Ancak olaya hisse senedi ve tahvil gibi geleneksel menkul kıymetler açısından bakıldığında 3 farklı portföyden söz edebiliriz. 1.Oluşumlarına göre portföy çeşitleri -Yalnız tahvillerden oluşan portföyler -Yalnız hisse senetlerinden oluşan portföyler -Karma portföyler -Bunun dışında diğer yatırım araçlarından da oluşan portföyler bulunmaktadır.

23. Portföy Çeşitleri • Tamamı tahvillerden oluşan portföyler • Hisse senedi ve tahvillerden oluşan portföyler • Tamamı hisse senetlerinden oluşan portföyler • Kısa vadede prim yapabilecek hisse senetleri • Uzun vadede prim yapabilecek hisse senetleri

24. Diğer Yatırım Araçlarından Oluşan Portföyler • Diğer yatırım araçlarından oluşan portföyler -Varlığa Dayalı Menkul Kıymet -Finansman Bonoları -Hazine Bonosu -Gelir Ortaklığı Senetleri -Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar -Repo -Döviz ve döviz tevdiat hesapları -Altın

25. 1.VDMK • Menkul kıymetleştirme uygulamasının alacaklara dayalı bir versiyonu olarak türetilen VDMK’ lar Temmuz 1992 de düzenlenmiş ve Türk sermaye piyasasına kazandırılmıştır. • İhraç edilecek VDMK’ ların konusunu oluşturabilecek Alacak Türleri • -Tüketici kredileri • -Konut kredileri • -Finansal kiralama sözleşmesinden doğan alacaklar • -İhracat işlemlerinden doğan alacaklar • -Tarım kredi kooperatifleri kanalıyla verilen bireysel kredilerin TC. Ziraat bankası nezninde senede bağlandığı alacaklar • -TC. Halk bankası tarafından esnaf ve sanatkarlarla küçük işletmelere açılan ihtisas kredileri

26. VDMK İhraç Edebilecek Kurumlar • Bankalar • Finansal Kiralamaya Yetkili Kuruluşlar • Genel Finans Ortaklıkları • Finansman Şirketleri • Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları • GMYO: (Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesinde, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından düzenlenen gayrimenkul yatırım ortaklıkları gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı projelere ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmak suretiyle faaliyet gösteren özel bir portföy yönetim şirketi tipidir olarak ifade edilebilir.

27. 2.Finansman Bonoları • Kısa vadeli para piyasasında işleme konu olan iskonto esasına göre değerlemeye tabi tutulan ve vadeleri en az 60 en fazla 720 gün olan borçlanma araçlarıdır. • İkincil piyasaları vardır.

28. Diğer Menkul Kıymetler -Hazine Bonosu -Gelir Ortaklığı Senetleri -Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar -Repo -Döviz ve döviz tevdiat hesapları -Altın -Türev Ürünler -Hisse Senetleri -Tahviller

29. Portföydeki Menkul Kıymet Oranları A-% 100 Tahvil B-%50 Tahvil,%50 Klasik Hisse Senedi C-%75 Klasik Hisse Senedi,%25 Tahvil D-%100 Klasik ve Değer Artışı Sağlayan Hisse Senetleri E-%100 Hızlı Değer Artışı Sağlayan Hisse Senetleri Yatırımcının Tercihleri Verim –Emniyet Verim-Değer Artışı Değer Artışı,Verim;Az Risk Sınırlı Riskle Değer Artışı Fazla Riskle,Fazla Değer Artışı Sabit Ve Değişken Getirili Menkul Kıymetlerin Risk Farklılıkları Nedeniyle;Yatırımcının Tercihlerine Göre Sınıflandırma

30. BELİRSİZLİK KOŞULLARI ALTINDA YATIRIM KARARI • Gelecekle ilgili sağlıklı analizler yapabilmek için,tasarruf sahiplerinin ve yatırımcıların, bekleyişlerini, belirlilik,risk ve belirsizlik olmak üzere üç farklı şekilde incelemekte yarar vardır. • Belirlilik Gelecekle ilgili kararlar verirken, belirsizlik koşullarının tamamen ortadan kalkması mümkün değildir. Bu nedenle yatırımcılar geleceğe ilişkin kararlar verirken az veya çok belirsizlik şartlarında karar vermek zorundadırlar. Portföy kuramı açısından, yatırımcı bekleyişlerinin oldukça dar bir alana yayılması, belirlilik olarak değerlendirilebilir.

31. RİSK • Finansal açıdan risk, beklenen getirinin gerçekleşen getiriden sapma olasılığıdır. ÖRNEK: Bir menkul kıymetin gerçekleşen getirisi, beklenen,tahmin edilen getiriden ne kadar büyük farklılık veya sapma gösteriyorsa, sözkonusu menkul kıymetin riskinin o kadar büyük olduğu söylenebilir. Risk ve Getiri yatırım kararını belirleyen İki faktördür.

32. Portföy Yönetiminin Temel Varsayımları • 1.Risk ve Getiri arasında doğrusal bir ilişki vardır. Yani getiri artarsa, risk de artar. • 2. Yatırımın süresi arttıkça,riski de artar. Portföy Yönetiminde Risk Ölçüsü Standart Sapma ve Varyans’tır.

33. BELİRSİZLİK • Belirsizlik, menkul kıymetlere yapılan yatırımın getirilerinin gerçekleşme olasılıkları hakkında yeterli bilginin olmamasıdır. • Belirsizlik ve Risk arasında ince bir ayrım vardır ÖRNEK:Belirli bir bölgede petrol arayan bir şirketin petrol bulma şansı belirsizlikkavramıyla ifade edilebilir. Buna karşın aynı bölgede pek çok araştırma yapmış ve elinde bölgeyle ilgili geçmiş veriler olan şirketin petrol olma olasılığı ise riskkavramıyla açıklanabilir.

34. YATIRIMLARLA İLGİLİ RİSKLER VE TOPLAM KAYNAKLARI • Toplam Risk; Sistematik ve sistematik olmayan risk olarak 2 ana gruba ayrılmaktadır. RİSK KAYNAKLARI Sistematik Risk *Satın Alma Gücü Riski (Enflasyona bağlı) *Faiz Oranı Riski *Piyasa Riski *Politik Risk *Kur Riski

35. ÖDEV • Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu temel makro ekonomik istikrar durumunu dikkate alarak olası sistematik risk kaynaklarının neler olduğunu ve • Sistematik risk gruplarının bir portföy oluşum sürecinde nasıl etkiler doğuracağını tartışınız.

36. Sistematik Olmayan Risk • Finansal Risk • Yönetim Riski • İş ve Endüstri Riski Toplam Risk Aşağıdaki Biçimde Gösterilebilir

37. Formülde; Yatırım Yapılan Menkul Kıymetin Toplam Riskini Menkul Kıymetin Sistematik Riske Karşı Duyarlılığını Sistematik Risk Menkul Kıymetin Kendisine Özgü Olan Sistematik Olmayan Riski İfade Eder

38. Portföy Kuramında Çeşitlendirme İle Portföy Riski Arasında Bir İlişki Olduğu Varsayılır. • Çeşitlendirme de amaç riski azaltmaktır. “Yani Yumurtaların Aynı Sepete Konmaması” Çeşitlendirme ile portföy riskinin azaltılıp azaltılamayacağı aşağıda grafikle gösterilmektedir. Portföy Riski Sistematik Olmayan Risk Sistematik Risk Menkul Kıymet Sayısı RİSK BİLEŞENLERİ

39. Sistematik Risk, yatay eksene paralel bir doğru ile gösterilmiştir. • Bunun anlamı portföy ne kadar çeşitlendirilirse çeşitlensin bu riskin aynı düzeyde kalacağıdır. • Ancak sistematik risk her zaman sabit değildir • Oluşturulan bazı portföylerde risk düzeyi daha aşağı veya daha yüksek bir düzeyde oluşabilir • Örnek:Uluslar arası bir sermaye piyasasında oluşan bir portföyle tek bir ülkede oluşan bir portföyün sistematik riski aynı seviyede değildir. (Neden? Tartışınız) • Sistematik Olmayan Risk; İyi bir çeşitlendirme ile sistematik risk seviyesine indirilebilir.

40. Sistematik Riskin Kaynakları *Sosyal,ekonomik ve politik çevredeki değişmelerdir. Sözkonusu değişmeler menkul kıymet pazarını da etkilemektedir. *Bu değişmelerin etkileri menkul kıymetler arasında farklılık göstermektedir. ÖDEV :(NEDEN? TARTIŞINIZ) *Genel olarak temel endüstriyel maddeler üreten işletmelerde ve dolayısıyla söz konusu işletmelerin hisse senetleri üzerinde “Sistematik Riskin” daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. ÖDEV: (NEDEN ? TARTIŞINIZ)

41. Sistematik Risk, Sermaye Piyasası Geliştikçe Azalma Trendine Girmektedir. ÖRNEK: 1987 yılında İMKB’ye kote olmuş ve işlem gören 28 şirket üzerinde yapılan bir incelemede, sistematik risk yüzdesi %65,5 olarak bulunmuştur. ABD’de NYSE’de 63 firmanın hisse senetleri üzerinde yapılan bir başka araştırmada ise ,sistematik riskin yaklaşık %33 olduğu tesbit edilmiştir.

42. ÖDEV • Sistematik risk neden sermaye piyasaları geliştikçe azalma trendine girmektedir? Tartışınız.

43. . • Bir Sonraki Ders; Portföye dahil edilebilecek alternatif menkul kıymetler