Katecheta jako nauczyciel: wybrane unormowania prawne w praktyce.

1. Katecheta jako nauczyciel:wybrane unormowania prawne w praktyce. Rozwiązywanie problemów dydaktycznych i wychowawczych. Teresa Kucińska 2012 r.

2. Podstawowe uprawnienia i obowiązki • Wybrane uprawnienia nauczyciela: • wynikające ze stosunku pracy (urlop, uprawnienia socjalne itd.); • wynikające z kodeksu pracy; • do pomocy dyrektora w realizacji zadań i w doskonaleniu zawodowym; • do odpowiednich warunków organizacyjnych; • wyboru programu, podręcznika i metod pracy z uczniami; • do oceny pracy; • do uzyskiwania stopni awansu zawodowego; • do wpływania na sprawy szkoły poprzez realizowanie zadań rady pedagogicznej. Art. 63 Karty Nauczyciela 1. Nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.). 2. Organ prowadzący szkołę i dyrektor szkoły są obowiązani z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone.

3. Art. 226 Kodeksu karnego § 1. Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 2. Przepis art. 222 § 2 stosuje się odpowiednio. Art. 222 § 1. Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli czyn określony w § 1 wywołało niewłaściwe zachowanie się funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

4. Godne wykonywanie zawodu nauczyciela: powstrzymanie się od wszelkich działań prowadzących do utraty wiarygodności i zaufania społecznego. Art. 6 Karty Nauczyciela - nauczyciel obowiązany jest: • rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę; • wspierać każdego ucznia w jego rozwoju; • dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego; • kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; • dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

5. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów z religii: pułapki liberalizm uznaniowość „na tle klasy” rygoryzm

6. PODSTAWAPRAWNA Zasady oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów z religii Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 652 z późn. zm.)

7. § 2. 2. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikającychz podstawy programowej, określonejw odrębnych przepisach, i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę.

8. § 2. 3. Ocenianie zachowania ucznia polega na rozpoznawaniu przez wychowawcę klasy, nauczycieli oraz uczniów danej klasy stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków ucznia określonych w statucie szkoły.

9. OCENIANIE ZACHOWANIA UCZNIA §15. 1.Sródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna zachowania uwzględnia w szczególności: 1) wywiązywanie się z obowiązków ucznia; 2) postępowanie zgodne z dobrem społeczności szkolnej; 3) dbałość o honor i tradycje szkoły; 4) dbałość o piękno mowy ojczystej; 5) dbałość o bezpieczeństwo i zdrowie własne oraz innych osób; 6) godne, kulturalne zachowanie się w szkole i poza nią; 7) okazywanie szacunku innym osobom.

10. Przepisy w sprawie ramowych statutów szkół publicznych: Statut szkoły określa obowiązki ucznia, z uwzględnieniem obowiązków w zakresie: 1) udziału w zajęciach edukacyjnych, przygotowywania się do nich oraz właściwego zachowania w ich trakcie, 2) usprawiedliwiania, w określonym terminie i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych, 3) dbania o schludny wygląd oraz noszenia odpowiedniego stroju, 4) warunków korzystania z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych na terenie szkoły, 5) właściwego zachowania wobec nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz pozostałych uczniów.

11. § 3. 3. Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje: • formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych; • ustalanie kryteriów oceniania zachowania; • ocenianie bieżące i ustalanie śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz śródrocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, według skali i w formach przyjętych w danej szkole; • przeprowadzanie egzaminów klasyfikacyjnych (...) • ustalanie rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania (...) • ustalanie warunków i trybu uzyskania wyższych niż przewidywane rocznych ocen klasyfikacyjnych (...) • ustalanie warunków i sposobu przekazywania rodzicom informacji o postępach i trudnościach ucznia w nauce.

12. § 4. 1. Nauczyciele na początku każdego roku szkolnego informują uczniów oraz ich rodziców (prawnych opiekunów) o: • wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych, wynikających z realizowanego przez siebie programu nauczania; • sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów; • warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana rocznejoceny klasyfikacyjnej z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych.

13. Dostosowanie wymagań edukacyjnych § 6. 1. Nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. 2.Nauczyciel jest obowiązany dostosować wymagania edukacyjne, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1, do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia (...).

14. § 11. 9.Przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem plenarnym rady pedagogicznej nauczycieleprowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne oraz wychowawca klasy są obowiązani poinformować ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów)o przewidywanych dla niego rocznych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i przewidywanej rocznej ocenie klasyfikacyjnej zachowania, w terminie i formie określonych w statucie szkoły. § 12. 1.Śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych ustalają nauczyciele prowadzący poszczególne obowiązkowe zajęcia edukacyjne, a śródroczną i roczną ocenę klasyfikacyjną zachowania - wychowawca klasypo zasięgnięciu opinii nauczycieli, uczniów danej klasy oraz ocenianego ucznia.

15. PRZYKŁADOWE NIEPRAWIDŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE • Przy pomocy nauczyciela wyjaśnia znaczenie prostych pojęć. • Ma trudności ze zbudowaniem poprawnej wypowiedzi na zadany temat. • Opanował wymagania szczegółowe zawarte w podstawie programowej w 40%. • Przejawia niesystematyczne zaangażowanie w proces uczenia się. • Prowadzi notatki w zeszycie przedmiotowym. • Starannie prowadzony zeszyt. • Wie jak obliczyć podwyżkę (obniżkę) o pewien procent. • Potrafi przywitać się, przedstawić, zadać i odpowiedzieć na pytania dotyczące danych osobowych (...). • Systematyczne uczestniczenie w zajęciach. • Osiąga sukcesy w konkursach. • Dobrze opanował materiał dla danej klasy. • Rzadko zabiera głos.

16. PRZYKŁADOWE PRAKTYKI NARUSZAJĄCE PRAWO „Uczeń, który otrzymał nie więcej niż dwie oceny niedostateczne (roczne, okresowe) z obowiązkowych przedmiotów nauczania może zdawać egzamin komisyjny, jeżeli jego zdaniem lub zdaniem jego rodziców ocena ustalona przez nauczyciela jest zaniżona.” • „Waga oceny: • odpowiedź ustna, praca na lekcji – 0,3; • sprawdziany, kartkówki, dyktanda – 0,5; • zadania domowe, zadania krótkie, recytacje, ćwiczenia, zadania długoterminowe, referaty, zadania dodatkowe, zadania wyrównujące braki, braki zadania, zeszytu, ćwiczeń, przyrządów, notatek na lekcji – 0,2.” • „Aby otrzymać z zadania klasowego ocenę, należy uzyskać: • celująca – pow. 95-100% punktów; • bardzo dobra – pow. 85-95%, • dobra – pow. 75-85%, • dostateczna – pow. 50-75%; • dopuszczająca – pow. 30-50% • niedostateczna – 0-30%.”

17. PRAKTYKI NARUSZAJĄCE PRAWO: • Ustalanie własnych zasad sprzecznych z prawem • Oceny klasyfikacyjne ustalane jako średnia ważona ocen bieżących • Ustalanie ocen z zajęć edukacyjnych oraz ocen zachowania na podstawie liczby lub procentu uzyskanych punktów • Wymaganie na poziomie oceny dopuszczającej wyłącznie wiedzy (zapamiętania /odtworzenia informacji) • Ustalenie wymagań, które nie są wymaganiami edukacyjnymi (nie wynikają z realizowanego programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia, np. aktywność, wkład pracy, zeszyt) • Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych sformułowane jako jedynie wykazy wiadomości • Formułowanie poleceń i zadań sprawdzających osiągnięcia ucznia niezgodnie z ustalonymi wymaganiami • Ignorowanie wskazań zwartych w opiniach i orzeczeniach

18. Trójwymiarowy model treści nauczania prof. Bolesława Niemierki Treść nauczania: to, czego się naucza, czego ktoś naucza. PLANOWANIE, POZNAWANIE, OPANOWANIE MATERIAŁU NAUCZANIA Wymagania programowe Materiał nauczania Cele nauczania

20. Treści nauczania: cele nauczania, materiał nauczania, wymagania edukacyjne (zakładane osiągnięcia edukacyjne ucznia) Dwie koncepcje treści nauczania: • informacyjna, oparta na wiadomościach, akcentująca zapamiętanie i odtwarzanie wiadomości, informacyjnie bogata, ale czynnościowo uboga; • czynnościowa, oparta na umiejętnościach, akcentująca wytwarzanie i zastosowanie wiadomości, czynnościowo bogata, ale informacyjnie uboga. Dydaktyka tradycyjna: pojedyncza wiadomość jako najmniejszy element treści nauczania. Dydaktyka nowoczesna: czynność jako najmniejszy element treści nauczania. KONCEPCJA TREŚCI NAUCZANIA DETERMINUJE WARUNKI I SPOSÓB OCENIANIA WEWNĄTRZSZKOLNEGO

21. Zasady doboru treści nauczania: • Przystępność (łatwość opanowania). • Wartość kształcąca (możliwość przeniesienia wewnętrznej struktury elementu treści na inne oraz na życie pozaszkolne ucznia). • Niezawodność (pewność naukowa, trwałość w kulturze, skuteczność). • Niezbędność wewnątrzprzedmiotowa. • Niezbędność międzyprzedmiotowa. • Użyteczność.

22. Obudowa prawna warsztatu pracy nauczyciela: zestaw przepisów prawnych dotyczących okoliczności, które towarzyszą nauczycielowi w codziennym życiu zawodowym. • ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) • ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. (Dz. U. z 2003r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487)

23. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz. 1490) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. Nr 23, poz. 225 z późn. zm.) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz. U. Nr 46, poz. 432 z późn. zm.) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. Nr 56, poz. 506)

24. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. z 3 lipca 2012 r., poz.752) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad (Dz. U. Nr 13, poz. 125, z 2009 r. Nr 126, poz. 1041) • NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 r. poz. 977) • STARA PODSTAWA PROGRAMOWA: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458 z późn. zm.) • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z dnia 22 lutego 2012 r. poz. 204)

25. Wnioski i sugestie Oceniaj to, co sprawdziłeś (rozpoznałeś). Sprawdzaj (rozpoznawaj) to, czego wymagasz. Wymagaj tego, czego nauczasz. Nauczaj tego, co jest w programie nauczania, uwzględniającym podstawę programową kształcenia. W toku zajęć: - stwarzaj wszystkim uczniom warunki uzyskiwania osiągnięć edukacyjnych (uczenia się) - sprawdzaj i oceniaj osiągnięcia uzyskane na zajęciach (niekoniecznie w domu .....) - sprawdzaj i oceniaj osiągnięcia uzyskane na zajęciach przez każdego ucznia (niekoniecznie „+” za aktywność dla niektórych ....) Nie strasz niedopuszczeniem do sakramentów św. Uwzględniaj szczególne sytuacje uczniów, np. terminy egzaminów. 25

26. Rozwiązywanie problemów wychowawczych, radzenie sobie z trudnymi zachowaniami uczniów: ociosywanie kamieni czy budowanie katedry? Nauczyciel religii – autorytet moralny i wzór dla ucznia; konsekwencja i wiarygodność Udział w realizacji programu wychowawczego i programu profilaktyki Unikanie pochopnych działań, panowanie nad emocjami, zwracanie uwagi na język ciała, stosowanie technik rozładowujących emocje Rozpoznawanie problemów i ich przyczyn Stosowanie dostępnych środków wychowawczych (spotkania klasowe otwarte i zamknięte, rozmowy grupowe i indywidualne, kontrakty, nagrody i kary itp.) Unikanie komentarzy, które naruszają godność ucznia Straszenie uczniów (np. niedopuszczeniem do sakramentów św.) Uwzględnianie wpływu zaburzeń zachowania i emocji – znajomość orzeczeń i opinii psychologicznych, udział w zespołach organizujących pomoc psychologiczno-pedagogiczną) Skłanianie uczniów do naprawienia szkody, zadośćuczynienia, zmiany zachowania

27. Budowanie relacji z rodzicami Wspomaganie wychowawczej roli rodziny Rodzice jako rzecznicy interesów dziecka: tendencja do bagatelizowania zachowań własnego dziecka i wyolbrzymiania zachowań innych osób Współcześni rodzice „Donoszenie” rodzicom o tym, co się dzieje w szkole Panowanie nad emocjami i językiem, słuchanie Dbałość o czas i warunki, w jakich komunikujemy się z rodzicami Obecność w szkole podczas zebrań rodziców i dni otwartych Zapraszanie rodziców do kontaktów, do udziału w różnych formach zajęć Wyjaśnianie, informowanie, dostrzeganie dobrej woli, chwalenie, udzielanie porad (zamiast karcenia).

28. Nauczyciel religii w relacjach z innymi nauczycielami Współpraca z nauczycielami (korelacja międzyprzedmiotowa) Współpraca z wychowawcami klas Otwartość Dzielenie się doświadczeniami i dobrymi praktykami Bezstronność – unikanie sytuacji konfliktowych Wysoka jakość pracy – nauczyciel religii przykładem dla innych nauczycieli

29. Nauczyciel religii w relacjach z dyrektorem jako przełożonym służbowym Traktowanie dyrektora jako pracodawcę i przełożonego służbowego Poddawanie się nadzorowi pedagogicznemu, otwartość na zalecenia, uwagi i wnioski Wykonywanie poleceń służbowych – dyspozycyjność związana z 40-godzinnym tygodniowym czasem pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć Korzystanie z pomocy dyrektora Bezstronność w sytuacjach konfliktowych – przykładność relacji Przygotowywanie się do zajęć Przeszkody w realizacji zajęć religii w zaplanowanych terminach – zastępstwa koleżeńskie raczej niż oczekiwanie zwolnienia z zajęć (brak podstaw do zorganizowania zastępstwa)

30. Udział uczniów w lekcjach religii na życzenie rodziców

31. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ. Wykorzystano: „Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki”, Bolesław Niemierko, WSiP S.A., Warszawa 1999, wyd. trzecie. „Ocenianie szkolne bez tajemnic”, Bolesław Niemierko, WSiP S.A., Warszawa 2002. Fragmenty opracowań publikowanych na stronach okręgowych komisji egzaminacyjnych.