Formalno-prawne aspekty wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego

1. Formalno-prawne aspekty wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego Paweł Gugała tłumacz przysięgły jęz. niemieckiego od 1999 r. wykładowca w IPSKT UW aplikant adwokacki przy ORA w Warszawie

2. Spis treści • Podstawowe akty prawne regulujące funkcjonowanie tłumacza przysięgłego • Nabywanie uprawnień do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego • Zakres wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego • Odpowiedzialność tłumacza przysięgłego • Z jakich elementów powinno się składać tłumaczenie poświadczone? • Jak rozwiązywać wątpliwości powstające w trakcie wykonywania konkretnych tłumaczeń poświadczonych?

3. Podstawowe akty prawne regulujące funkcjonowanie tłumacza przysięgłego

4. USTAWA z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz. U. z dnia 27 grudnia 2004 r.)

5. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego (Dz. U. z dnia 26 stycznia 2005 r.)

6. Uchwała Rady Naczelnej PT TEPIS z 31 marca 2005 r. Kodeks Tłumacza Przysięgłego • nie uchwała nie jest aktem normatywnym • ma charakteru wiążącego, lecz tworzy jedynie zbiór zaleceń

7. Nabywanie uprawnień do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego

8. Przed wejściem ustawy z 2004 r. Tłumaczem przysięgłym mogła być osoba fizyczna, która: • ukończyła magisterskie studia wyższe na kierunku filologia • ukończyła 25 lat • obywatelstwo polskie Za prowadzenie listy tłumaczy przysięgłych i ich kontrolę odpowiedzialny był prezes sądu okręgowego, w którego okręgu mieszkał tłumacz. Prezes danego sądu okręgowego decydował według swojego uznania także o warunkach, jakie powinien spełniać tłumacz ubiegający się o wpis na listę: • egzamin przeprowadzany w sądzie • ocena na dyplomie ukończenia studiów • inne kryteria

9. Na podstawie ustawy z 2004 r. Art. 2. 1: Tłumaczem przysięgłym może być osoba fizyczna, która: • ma obywatelstwo polskie albo obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub, na zasadach wzajemności, obywatelstwo innego państwa; • zna język polski; • ma pełną zdolność do czynności prawnych; • nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe lub za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego; • ukończyła magisterskie studia wyższe na kierunku filologia lub ukończyła magisterskie studia wyższe na innym kierunku i studia podyplomowe w zakresie tłumaczenia, odpowiednie dla danego języka; • złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin z umiejętności tłumaczenia z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski, zwany dalej "egzaminem na tłumacza przysięgłego”. 2. Znajomość języka polskiego potwierdza zdanie egzaminu na tłumacza przysięgłego.

10. Zakres egzaminu na tłumacza przysięgłego Art. 4. 1. Egzamin na tłumacza przysięgłego składa się z dwóch części: • tłumaczenia pisemnego, z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski; • tłumaczenia ustnego, z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski. 2. Egzamin na tłumacza przysięgłego uważa się za zdany w przypadku uzyskania pozytywnych ocen z obu części egzaminu wskazanych w ust. 1.

11. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzenia egzaminu na tłumacza przysięgłego (Dz. U. z dnia 26 stycznia 2005 r.)

12. Rozporządzenie § 7. 1. Część pisemną egzaminu wszyscy kandydaci zdają tego samego dnia w tych samych godzinach. 2. Część pisemna egzaminu polega na tłumaczeniu 4 tekstów: • dwóch z języka polskiego na język obcy, w tym jednego, który jest pismem sądowym, urzędowym albo tekstem prawniczym; • dwóch z języka obcego na język polski, w tym jednego, który jest pismem sądowym, urzędowym albo tekstem prawniczym. 3. Część pisemna egzaminu trwa 4 godziny.

13. Rozporządzenie § 10. 1. Część ustna egzaminu polega na tłumaczeniu: • konsekutywnym (egzaminator odczytuje lub odtwarza tekst z przerwami na tłumaczenie) z języka polskiego na język obcy dwóch tekstów, w tym jednego, który jest pismem sądowym, urzędowym albo tekstem prawniczym; • a vista (kandydat otrzymuje do tłumaczenia tekst w formie pisemnej) z języka obcego na język polski dwóch tekstów, w tym jednego, który jest pismem sądowym, urzędowym albo tekstem prawniczym. 2. Teksty do tłumaczenia a vista wręczane są kandydatowi bezpośrednio przed tłumaczeniem. 3. Część ustna egzaminu jest utrwalana za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk.

14. Zdawalność egzaminu wynosi ok. 20 %

15. Zakres wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego

16. Art. 13Ustawy: Tłumacz przysięgły jest uprawniony do: • sporządzania i poświadczania tłumaczeń z języka obcego na język polski, z języka polskiego na język obcy, a także do sprawdzania i poświadczania tłumaczeń w tym zakresie, sporządzonych przez inne osoby; • sporządzania poświadczonych odpisów pism w języku obcym, sprawdzania i poświadczania odpisów pism, sporządzonych w danym języku obcym przez inne osoby; • dokonywania tłumaczenia ustnego.

17. Kazus 1 Klient prosi o dokonanie tłumaczenia poświadczonego przez tłumacza przysięgłego języka angielskiego i niemieckiego bezpośrednio z języka niemieckiego na angielski.

18. Kazus 2 Czy istnieje możliwość poświadczenia poprzez „przystawienie pieczątki” na dokumencie klienta?

19. Kazus 3 Klient prosi o „odpis” tłumaczenia sprzed trzech lat. Czy liczymy to jako odpis, uwierzytelnienie, czy nowe tłumaczenie?

20. Co to jest odpis dokumentu? Odpis dokumentu (wypis) to dokument zawierający dane z innego dokumentu. Przykładowo wypis z dowodu osobistego zawiera zwykle: • dane o dokumencie • dane o osobie

21. Odpis dokumentu Odpis wykonuje się: • gdy dokument źródłowy jest niedostępny (np. akta stanu cywilnego) • dla zaoszczędzenia pracy urzędnika, któremu te dane są potrzebne. Odpis może być: • pełny • skrócony (zawierający tylko niektóre dane z dokumentu źródłowego) Obecnie odpisy często zastępuje się potwierdzonymi kserokopiami.

22. Archiwizowanie dokumentów Tłumacz nie ma obowiązku archiwizowania wykonanych przez siebie tłumaczeń. Rekomenduję archiwizację tłumaczeń i niekiedy dokumentów wyjściowych z dwóch powodów: • wykazanie wykonania tłumaczenia może być przydatne w przypadku kontroli organów skarbowych ( 5 + 1 lat) • zeskanowanie dokumentu źródłowego jest pomocne w przypadku nieuczciwych klientów (sfałszowanie VIN w dowodzie rejestracyjnym pojazdu)

23. Odpowiedzialność tłumacza przysięgłego

24. Odpowiedzialność tłumacza przysięgłego • odpowiedzialność karna oraz karnoskarbowa prowadząca do utraty uprawnień przez tłumacza przysięgłego • odpowiedzialność zawodowa (dyscypilnarna) • odpowiedzialność cywilnoprawna • kary porządkowe

25. Odpowiedzialność karna oraz karnoskarbowa prowadząca do utraty uprawnień przez tłumacza przysięgłego

26. Art. 12 Ustawy: Minister Sprawiedliwości skreśla, w drodze decyzji, tłumacza przysięgłego z listy, o której mowa w art. 6 ust. 1, w przypadku: 2) niespełniania wymogów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1, 3 i 4;

27. Art. 2. 1. Tłumaczem przysięgłym może być osoba fizyczna, która: 4) nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe lub za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego;

28. przestępstwo umyślne • nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego • przestępstwo skarbowe

29. Przestępstwo umyślne Kodeks karny Art. 9. § 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

30. Nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego

31. Przestępstwo nieumyślne Kodeks karny Art. 9. § 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

32. Nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego • sformułowanie problematyczne Rozdział XXXVI Kodeksu karnego: Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu • nadużycie zaufania • przekupstwo menadżerskie • przekupstwo sportowe • oszustwo kapitałowe • oszustwo ubezpieczeniowe • pranie brudnych pieniędzy

33. Odpowiedzialność karnoskarbowa

34. USTAWA z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U.2007.111.765)

35. Odpowiedzialność zawodowa tłumacza przysięgłego (dyscyplinarna)

36. Odpowiedzialność dyscyplinarna • niewypełnianie albo nienależyte wypełnianie obowiązków określonych w ustawie • niewykonywanie powierzonych zadań ze szczególną starannością i bezstronnością (art. 14 pkt 1) • niezachowanie w tajemnicy faktów i okoliczności, z którymi tłumacz zapoznał się w związku z wykonywanym tłumaczeniem (art. 14 pkt 2) • naruszenie obowiązku doskonalenia kwalifikacji zawodowych (art. 14 pkt 3) • odmowa wykonania tłumaczenia w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, na żądanie sądu, prokuratora, Policji oraz organów administracji publicznej bez szczególnie ważnej przyczyny uzasadniającej odmowę (art. 15) • nieprowadzenie repertorium (art. 17 ust.1) • uchybienie obowiązkowi umieszczania na wszystkich tłumaczeniach i odpisach odpowiedniej adnotacji, numeru repertorium oraz informacji o pochodzeniu pierwotnego tekstu (oryginał, tłumaczenie, odpis) (art.18 ust.2) • niezgłoszenie określonych zmian w danych w terminie 30 dni (art. 8 ust.2) • niezłożenie wzoru podpisu oraz odcisku pieczęci (art. 19)

37. Odpowiedzialność dyscyplinarna także za: • nienależyte i nierzetelne wykonywanie tłumaczeń

38. Kary art. 21. 2. Z tytułu odpowiedzialności zawodowej wobec tłumacza przysięgłego mogą być orzeczone następujące kary: • upomnienie; • nagana; • zawieszenie prawa wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego na okres od 3 miesięcy do 1 roku; • pozbawienie prawa wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego, z możliwością ubiegania się o jego ponowne nadanie nie wcześniej niż po upływie 2 lat od pozbawienia i po ponownym złożeniu egzaminu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 6. 3. Orzeczoną karę odnotowuje się we wpisie tłumacza przysięgłego na listę.

39. Komisja Odpowiedzialności Zawodowej Art. 24. 1. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej tłumacza przysięgłego wszczyna i przeprowadza Komisja Odpowiedzialności Zawodowej na wniosek Ministra Sprawiedliwości lub wojewody. 2. Podmiot, który zlecił tłumaczenie, może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości lub do wojewody o wystąpienie z wnioskiem o wszczęcie takiego postępowania.

40. Najczęstsze uchybienia tłumaczy przysięgłych wg A. Kubackiego: • formalne • merytoryczne

41. Uchybienia formalne • wykonywanie tłumaczeń poświadczonych z języka, do którego dany tłumacz nie posiadał stosownych uprawnień • niedotrzymanie terminów wyznaczonych przez sądy bez usprawiedliwienia • niestawienie się na rozprawę sądową (bez powiadomienia sądu i usprawiedliwienia się) • odmowa wykonania tłumaczenia na rzecz instytucji państwowej bez podania przyczyny • odmowa wykonania tłumaczenia na rzecz sądu z powodu innych obowiązków • nieodebranie akt z sądu do tłumaczenia pomimo doręczenia postanowienia sądowego • niewłaściwe zabezpieczenie repertorium prowadzonego w formie elektronicznej, wskutek czego doszło do utraty wszystkich danych

42. Uchybienia formalne • nieumieszczenie bądź umieszczenie nieczytelnego odcisku pieczęci okrągłej na sporządzonym tłumaczeniu poświadczonym • nieumieszczenie w formule poświadczającej informacji o tym, czy tłumaczenia dokonano z oryginału czy z odpisu i do jakiego języka tłumacz został ustanowiony • niepoinformowanie ministra sprawiedliwości w ustawowym terminie o zmianie stałego miejsca zamieszkania • przekazanie zlecenia wykonania tłumaczenia poświadczonego innemu tłumaczowi bez zgody sądu • udostępnianie przez tłumaczy przysięgłych biurom tłumaczeń kartek in blanco zawierających odcisk pieczęci i jego podpis, na których drukowane są tłumaczenia przygotowane przez nieuprawnione do tego osoby • niezachowanie uzyskanych informacji o kliencie w tajemnicy

43. Uchybienia merytoryczne Dotyczą rzetelności wykonanych tłumaczeń • pominięcie w tłumaczeniu istotnego fragmentu tekstu, co miało wpływ na wynik toczącego się postępowania sądowego, • wybiórcze tłumaczenie niektórych rubryk skutkujące pominięciem istotnych elementów w tłumaczeniu, • błędy merytoryczne w tłumaczeniu wywołujące określone skutki prawne • liczne błędy w zakresie słownictwa ogólnego i specjalistycznego, gramatyki i stylistyki występujące w tłumaczeniu poświadczonym, • błędy w odwzorowaniu dokładnego układu dokumentów tabelarycznych, skutkujące brakiem tłumaczenia wierszy tabeli lub niepodawaniem artykułów aktów prawnych • brak tłumaczenia pieczęci umieszczonych w tekstach wyjściowych

44. Odpowiedzialność cywilnoprawna

45. Podstawę odpowiedzialności tłumacza stanowią przepisy Kodeksu cywilnego • odpowiedzialność kontraktowa (z tytułu zawartej umowy) • odpowiedzialność deliktowa (za czyn niedozwolony)

46. Odpowiedzialność kontraktowa Czym (jakiego rodzaju stosunkiem cywilnoprawnym) jest tłumaczenie? Art. 627 k.c. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

47. Prawo do odstąpienia od umowy Art. 635. Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Art. 636.  § 1. Jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

48. Wadliwe wykonanie tłumaczenia Art. 637.  § 1. Jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Przyjmujący może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów. § 2. Gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.

49. Przedawnienie roszczeń Art. 646. Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

50. Obowiązek naprawienia szkody Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.