Lënda : EKONOMIA E NDERMARRJES

1. Lënda: EKONOMIA E NDERMARRJES FAKULTETI I SHKENCAVE TE APLIKUARA TE BIZNESIT - PEJE Driton Sylqa Mars, 2012 Pejë

2. EKONOMIA E NDERMARRJES Ekonomia, mjedisi/shoqëria dhe ndërmarrja

3. Ekonomia, mjedisidhendërmarrja Ndërmarrja Mjedisi Ndërmarrja mbijeton nëse: • prodhon apo kryen • shërbime përkatëse dhe • çmimet e tyre janë atraktive/tërheqëse

4. Ekonomia Ekonomi = oikonomia = rend shtëpiak (ekonomizim) “Të përfitosh vlerë përkatëse për paratë e angazhuara/investuara” “Të fitosh para të mjaftueshme për të mbuluar shpenzimet e jetës”

5. Ekonomia Për individ dhe familje (rend / ekonomi shtepiake): Ekonomizim = shkathtësi ekonomike të fitosh para ashtu që ato të jenë të mjaftueshme për të gjitha dhëniet: (ushqimi, veshmbathja, banimi / strehimi, etj)

6. Ekonomia Për ndërmarrjen: Ekonomia = shkathtësia të ekonomizojë me Resurset e siguruara/pajisura (të punësuarit, makinat, lënden e parë,etj), ashtu që produktet dhe shërbimet e fituara të mundësojnë vlerë të shtuar përkatëse dhe fitim përkatës.

7. Ekonomia Dituria, koha dhe informacioni ‘’ Koha është para ‘’

8. Varësia e ndërsjellëshoqëri - ndërmarrje • Shoqëria është pjesëmarrësee rëndësishmee cila përcakton klimën endërmarrjes; • Klima e ndërmarrjes, supozimet dhe kushtet që shoqëria i ofron ndërmarrësve në formë: • të legjislacionit, • sistemit fiskal dhe infrastrukturës (psh. sistemi telekomunikativ dhe informativ, sistemi i rrugëve, hekurudhave, posta, furnizimi me energji dhe ujë, etj) • Anëtarësimit në asociacione ndërkombëtare; • Kushtet globale ekonomike; • Lëvizjet valutore dhe financiare botërore; • Tregu dhe valuta e përbashkët evropiane;

9. Ndërmarrja Mjedisi Varësiareciproke Ndërmarrje - Mjedis

10. Ndërmarrja – formëpërpjesëmarrjendajqëllimitekonomik • Ndërmarrja është formë e përgjithshme juridike/ligjore për kryerjen e organizuar të afarizmit të organizatës së caktuar. • Ndërmarrja është fisnikëruese e resurseve; • Duke prodhuar produkte, shërbime dhe vlera ndërmarrjet sendërtojnë BPN; • Ndërmarrja si sistem afarist i takon sferës së sistemeve shoqërore që krijon vlera: • CD e zbrazët = 2€; • CD me një program kompjuterik = 2,000 €

11. Klasifikimiindërmarrjessipasveprimtarisë Varësisht nga qëllimi i veprimtarisëdallohen 3grupete ndërmarrjeve: • Ndërmarrjet industriale dhe xehetare, prodhojnë produkte të ndryshme ose ndërmarrje të materialit reprodukues,psh. Industia e drurit, nderm.xehetare, përpunuese, indust. e makinave, etj. • Ndërmarrjet tregtare, të cilat blejnë dhe shesin mallëra, si tregtia me shumicë dhe tregëtia me pakicë • Ndërmarrjet shërbyese, kryejnë shërbime të ndryshme, psh.shërbimet e transportit, shërbime të sigurimit, byro kontabiliteti, etj.

12. Klasifikimisipasdistribucionit • Klasifikimi sipas blerësve: - Mallrat prodhuese, i blejnë dhe i shfrytëzojnë ndërmarrjet - Mallrat e konsumit, i blejnë dhe i shfrytëzojnë konsumatorët • Klasifikimi sipas qëndrueshmërisë së mallit: - Mallrat kapitale, kanë kohë të gjatë të shfrytëzimit, psh.vetura, aparatet shtëpiake, etj. - Mallrat e konsumit të gjerë, kanë kohë të shkurtëtë shfrytëzimit,psh. qumështi, mishi, shamponët,etj. • Klasifikimi sipas asaj sa shpesh blehen: - Mallrat ditore, të cilat blihen shpesh: buka, shtypi ditor, etj. - Mallrat speciale, kryesisht blihenrrallë: këpucët, tv, mobileri

13. Klasifikimiindërmarrjessipasintegrimit • Integrim horizontal, ndërmarrjet në mes veti integrohen me pozitë të njejtë në rrjetin distributiv. • Integrim vertikal, ndërmarrja e zgjeron fushën e veprimtarisë në kuadër të lëmit të vet.

14. Klasifikimiindërmarrjessipasshkallëssëinternacionalizimit Procesi i internacionalizimit, ndërmarrja që është pjesëmarrëse në tregun e vendit pas një kohe të caktuar bëhet pjesëmarrëse edhe në tregun ndërkombëtar, dmth. bëhet eksportuese. Ndërmarrja koncern / ndërmarrja nënë me ndërmarrje bija Volvo & Ericson

15. Klasifikimiindërmarrjessipasveprimtarisë • Bujqësia,pylltaria, gjuetia dhe peshkataria • Xehetaria • Industria prodhuese • Prodhimi, distribuimi i energj.elektrike, ujit,etj. • Ndërtimtaria • Tregtia, hotelieria dhe turizmi • Komunikacioni / transporti • Veprimtaritë e shërbimeve prodhuese • Shërbimet intelektuale

16. Klasifikimiindërmarrjessipasmadhësisë Klasifikimi i ndërmarrjes sipas madhësisë bazohet në: • Kapitali aksionar (private/publike) • Numri i të punësuarve dhe mesatarja gjatë vitit • Qarkullimi vjetor.dmth, te hyrat totale vjetore në njesi monetare (para) • Kapitali total.dmth.vlera kontabël e pasurisë së ndërmarrjes • Matja e ndryshme e fitimit.psh.bruto fitimi, të hyrat, etj. • Treguesit tjerë, psh. rentabiliteti, likuiditeti, etj.

17. Klasifikimiindërmarrjessipasmadhësisë Në kuadër të BE ekziston definicioni për NVM-të: • Ndërmarrjet mesatarisht të mëdha: 50-250 të punësuar dhe qark.vjetor nën 40 mil € • Ndërmarrjet e vogla: nën 50 të punësuar dhe qrk.vjetor nën 7 mil € • Ndërmarrjet mikro: ndërmarrjet e vogla me më pak se 10 punëtorë

18. Klasifikimiindërmarrjessipaspronësisë • Ndërmarrja private • Ndërmarrja kooperative • Ndërmarrja publike (komunale ose shtetërore)

19. Klasifikimisipasformëssëorganizimit • Sipas formës së organizimit ndërmarrjet dallojnë: • Sipas numrit të pronarëve; Sipas përgjegjësisë; Kapitalit fillestar; Shpërndarjes së fitimit, etj • Varësisht nga këto dallime, ndërmarrjet mund të marrin formën: • Personi fizik (firma private), nënkuptohet qenia njerëzore.dmth.njeriu, personi privat; • Personi juridik, nënkupton bashkimin e përsonave, d.m.th. ndërmarrje aksionare,partnerësh, komanditore, etj. Megjithatë, për përfaqësimin e saj nevojitet gjithmonë një person fizik. • Format e organizimit mund të jenë: • Firma Private • Ndërmarrje partnerësh / ortakëri • Ndërmarrja komanditore • Shoqëria aksionare • Shoqata ekonomike

20. Firma private • Firma privateështë formë e ndërmarrjes ku ndërmarrja nuk është e ndarënga pronari. • Me rastin e regjistrimit merr numrin personal/fiskal • Përparësitë, janë se lehtë themelohet dhe nuk kërkohet shuma e caktuar e kapitalit fillestar. • Të metat, pronari personalisht përgjigjet ndaj obligimeve të ndërmarrjes dhe se në rast falimentimi goditet pasurija vetjake e pronarit.

21. Ndërmarrjepartnerësh • Ndërmarrja partnerësh është person juridik ku bashkëpronarët janë personalisht dhe në mënyrë solidare përgjegjës me tërë pasurinë e tyre për obligimet e ndërmarrjes; • Ndërmarrja përfaqësohet nga tërë pronarët; • Nëse një partner nënshkruan një kontratë, ajo i obligon edhe partnerët e tjerë. • Ekzistojnë këto lloje ndërmarrjesh: • Ndërmarrje industriale • Ndërmarrje tregtare • Ndërmarrje shërbyese

22. Ndërmarrja komanditore • Ndërmarrja komanditore-regjistrohet dhe merr numër të regjistrimit. • Dallon nga ndërmarrja partnerësh vetëm përmes kufizimit të përgjegjësisë personale • Së paku një nga themeluesit duhet të ketë përgjegjësi të pakufizuar me të gjithë pasurinë e vet për obligimet e ndërmarrjes, ky person quhet komplementar. • Anëtarët tjerë janë komanditorët, të cilët përgjigjen vetëm me pjesën e investuar të aksioneve

23. Ndërmarrjaaksionare • Ndërmarrjen aksionare- mund ta themeloj një ose më shumë themelues, persona fizik ose juridik; • Themeluesit e hartojnë dhe nënshkruajnë dokumentin themelor i cili përmban rregullat e ndërmarrjes / statutin; • Me ligj përcaktohet shuma minimale e kapitalit aksionar; • Organi më i lartë vendim-marrës është kuvendi i aksionarëve, i cili zgjedh këshillin drejtues, e pastaj këshilli drejtorin menaxhues. • Shpërndarja e fitimit në mes të aksionarëve bëhet përmes dividentës.

24. Shoqataekonomike • Shoqata ekonomike-themelohet nga më së paku tre persona fizik ose juridik; • Hartojnë statutin e shoqatës dhe regjistrohen pranë organeve përkatëse; • Anëtarët e shoqatës kanë përgjegjësi vetem për kapitalin e angazhuar e jo për obligimet e shoqatës; • Anëtarët e shoqatës zgjedhin udhëheqësinë dhe emërojnë revizorin, i cili kontrollon punën e organeve drejtuese të shoqatës; • Edhe kjo ndërmarrje duhet ta përpilojë bilancin me llogari përfundimtare dhe bashkë me vlerësimin e revizorit ta publikojë në gazetë zyrtare.

25. NdërrimiiformëssëndërmarrjesdhepushimisëvepruariindërmarrjesNdërrimiiformëssëndërmarrjesdhepushimisëvepruariindërmarrjes • Të pushuarit e veprimtarisë së ndërmarrjes do të thotë likuidimi i saj nga të gjitha regjistrat zyrtar; • Kjo nënkupton se e tërë pasuria e saj shitet për tu paguar obligimet e ndërmarrjes; • Mbetja u shpërndahet pronarëve; • Likuidimi inicohet në rast të falimentimit të ndërmarrjes ose në rastet kur një hap i tillë kërkohet me ligj.

26. Faleminderit për vëmendjen!