Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu

1. Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski Wykład I Narzędzia komunikowania

2. Środki komunikowania: znak i znakowanie (sygnifikacja) wg de Saussure’a znak jest konwencjonalnym związkiem dwóch elementów: elementu znaczącego i elementu znaczonego, z których każdy też podlega konwencjonalizacji element znaczący: rzeczywistość materialna forma materialna (np. fotografia konkretny koń lub ogół zwierząt lub rysunek konia, słowo „koń”, zaliczanych do rodziny koniowatych „horse”, ‘hippos”, itp.) ZNAK SYGNIFIKACJA element znaczony: inne znaki i treści mentalne koncepcja mentalna (treści wyobrażenia i odczucia kojarzone pojęciowe wiązane z „koniem” w z elementem znaczącym lub danej wspólnocie kulturowej) znaczonym dotyczącym „konia” w obrębie danej wspólnoty kulturowej

3. Środki komunikowania: kod Znak powstaje poprzez różnice dzieląca go od innych znaków – tzn. w ramach kodu W ramach kodu każdemu elementowi znaczącemu odpowiada tylko jeden element znaczony, a oba są tak umiejscowione w zborze, że nie sposób ich pomylić. Zasadą porządkowania zbiory elementów znaczących i znaczonych jest system pokrewieństw (podobieństw) i dystynkcji (różnic). Pokrewieństwa świadczą o przynależności do zbioru, różnice wyróżniają element w ramach zbioru. • Zbiór elementów znaczących: • elementy pokrewne: kształt znaku, „przekreślenie”, kolor koła, figura strzałki; • elementy dystynktywne (różnice): kształt strzałki, kolor obwódki • Zbiór elementów znaczonych: • elementy pokrewne: określenia „zakaz”, „skręcania”, „zawracania”; • elementy dystynktywne (różnice): „w prawo”, „w lewo”, koniec” „zawracanie” Zakaz skręcania w prawo Zakaz skręcania w lewo Zakaz zawracania Koniec zakazu zawracania

4. Środki komunikowania: znak i znaczenie wg Peirce’a • znak jest czymś (przedmiot – środek przekazu), co komuś (użytkownik znaku) zastępuje (reprezentuje) coś innego pod względem jakichś cech, doświadczeń czy funkcji • znak INTERPRETANT znak • (znaczenie) • ZNAK PRZEDMIOT • (środek przekazu) RE-PREZENTACJA (odniesienie) • .Znak występuje zawsze w trójczłonowym związku, który łączy: • środek przekazu, czyli rzecz lub zjawisko empiryczne uchwytne za pomocą zmysłów, • - przedmiot, czyli obiekt istniejący realnie bądź tylko intencjonalnie (w czyjejś wyobraźni), • interpretanta, czyli wyobrażenia i treści mentalne związane ze znakiem oraz sposobem doświadczania przedmiotu odniesienia • interpretant nie jest podmiotem, użytkownikiem znaku, tylko zbiorem pojęć, które są definiowane za pomocą innych znaków. Każdy znak interpretuje znaczenie znaku wcześniejszego i sam jest interpretowany przez jakiś znak następujący • znak ma „swoje” znaczenie, ale może ono zostać określone i wyrażone tylko za pomocą innego znaku czy znaków. Znak sam w sobie nie jestmożliwy, gdyż nie zinterpretowany przez inny znak nie zaistniałby jako znak właśnie

5. Środki komunikowania: rodzaje znaków – ze względu na relacje między elementem znaczącym (środkiem przekazu) i przedmiotem odniesienie ZNAK znak naturalny znak właściwy oznaka (indeks) ikona symbol związek naturalny analogia percepcyjna umowa społeczna autentyzm sztuczność zjawiska przyrodnicze, fotografia, malarstwo figuratywne, karykatura, kubizm alfabet, Oznaka - dwa zjawiska powiązane związkiem przyczynowo-skutkowym: jedno traktowane jako oznaka drugiego Znak ikoniczny (ikona) – znak (element znaczący) jest pod pewnymi względami „podobny” do obiektu odniesienia („przypomina” ów obiekt), Znak symboliczny (symbol) – znak (element znaczący) i jego związek z odniesieniem są całkowicie umowne, konwencjonalne. Obraz (ikona) pokazuje rzeczywistość, słowo (symbol) ją nazywa. Znaczeniem obrazu jest obiekt rozpoznawany bezpośrednio w akcie percepcji (poczucie autentyzmu); znaczeniem słowa jest pojęcie zrozumiałe za pośrednictwem użytego kodu językowego (poczucie sztuczności)

6. Treści pojęciowe znaków trzeci poziom znaczenia drugi poziom znaczenia pierwszy poziom znaczenia + MIT znaczenie, czyli treść pojęciowa znaku, jest zawsze tworem człowieka, , istniejącym tylko w świadomości, w sposób umowny powiązanym ze znakiem Poza świadomością pojęcie może być wyrażone tylko za pomocą znaku + KONOTACJE _ DENOTACJA Materialna forma znaku DENOTACJA – opis cech i właściwości obiektu odniesienia (desygnatu) lub klasy obiektów odniesienia (typu) (znaczenie obiektywne – identyfikacja obiektu) KONOTACJE - treści pojęciowe i skojarzenia emocjonalne określające wartościujący stosunek użytkownika znaku do obiektu odniesienia lub samego znaku Znak „obrasta” zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi konotacjami. Przy każdorazowym użyciu znaku aktualizują się tylko niektóre konotacje – w zależności od kontekstu. ZNACZENIE MITYCZNE (ideologiczne) niektóre konotacje dominują nad pozostałymi i narzucają sposób myślenia o odniesieniu, jak też całej sytuacji, w której pojawia się znak. Znak przywołuje mit, który stanowi kontekst określający rozumienie innych odniesień i znaków z nim sąsiadujących.) Mit to hiperkonotacja, wykluczająca inne „odczuwanie” znaku

7. Media (środki komunikowania) – zakres pojęcia Środki przekazu zachowania, przedmioty lub urządzenia umożliwiające nawiązanie kontaktu między ludźmi oraz przekazywanie form znaczących (znaków, przekazów) (oprzyrządowanie); Sposoby komunikowania kody, formy reprezentacji rzeczywistości, konwencje przekazu (oprogramowanie). Instytucje nadawcze – zespoły ludzi, którzy inicjują i realizują procesy komunikowania, w oparciu o określone zasoby, regulacje prawne, wzory organizacji i strategie komunikacyjne (użytkownicy)

8. Typy mediów (środki przekazu sposoby porozumiewania) Środki (auto)prezentacji (wyrażania)– zachowania werbalne i niewerbalne wyrażające myśli, emocje i pragnienia człowieka Środki reprezentacji (rejestracji) – urządzenia techniczne utrwalające zachowania komunikacyjne człowieka oraz niektóre cechy rzeczywistości materialnej. Reprezentacja jest zawsze transformacją Środki transmisji (dystrybucji) – urządzenia do powielania i rozpowszechniania przekazów. Nie wpływają na kształt przekazu, tylko na tempo i skalę jego dystrybucji, czyli krąg odbiorców

9. KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNAKompetencja komunikacyjna to zdolność do komunikowania, która obejmuje wiedzę, umiejętności i zaangażowanie1. wiedza deklaratywna (wiem, że..) – wiedza ogólna oraz znajomość środków komunikowania (kody i konwencje służące do konstruowania i odczytywanie przekazów);2. wiedza proceduralna (wiem jak …) - znajomość norm społecznych i wzorów regulujących przebieg interakcji komunikacyjnych w zależności od sytuacji;3. umiejętności (potrafię to zrobić): sprawność w posługiwaniu się środkami komunikowania oraz łatwość dostosowania zachowań komunikacyjnych do sytuacji;4. zaangażowanie i motywacja (chcę to zrobić): predyspozycje, potrzeby i nawyki określające uczestnictwo jednostki w różnych dziedzinach komunikacji społecznej, zwłaszcza dążenie do realizacji założonych celów komunikacyjnych.

10. KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA • Zdolność do komunikowania stanowi niepowtarzalną jakość każdego człowieka - ilu uczestników komunikowania, tyle różnych kompetencji komunikacyjnych • Oprócz elementów indywidualnych i niepowtarzalnych kompetencja komunikacyjna obejmuje szereg składników typowych, wspólnych dla większych grup ludzi. • Czynniki kształtujące typowe składniki kompetencji komunikacyjnej to głównie: • - zmienne socjo-demograficzne (płeć, wykształcenie, wiek, środowisko) oraz - • - wspólnoty kulturowe (rodzina, społeczności lokalne, grupy fanów, subkultury stylu • życia, itp..) • Złożoność i wielofunkcyjność nowych mediów wymaga coraz większej kompetencji komunikacyjnej – umiejętność posługiwania się multimedialnym komputerem i interaktywną łącznością sieciową dzieli ludzi na nie/mających dostęp do zasobów społeczeństwa informacyjnego • Obszar wspólny kompetencji komunikacyjnych nadawcy i odbiorcy to obszar możliwości porozumiewania się – efektywna komunikacja zwiększa ten obszar. • 6. Etymologia terminu komunikowanie: łacińskie communicareznaczy: „coś z kimś dzielić, mieć wspólnego”

11. Kompetencja ograniczona Niewielki zasób słownictwa: pojęcia konkretne opisujące byty materialne Krótkie i proste zdania, uboga składnia, strona czynna (styl typowy) Znaczenie przekazu zawarte jest nie tylko w słowach, także w sytuacji (język znaczenie ukrytego) Duża rola środków niewerbalnych w kształtowaniu treści przekazu: intonacja, siła głosu, mimika, gestykulacja, wygląd przestrzeń Brak dystansu nadawcy wobec własnej wypowiedzi, socjocentryczne odniesienie wypowiedzi („czy nie mam racji?”, „czy nie tak?”) kompetencja rozbudowana Bogaty i zróżnicowany zasób słownictwa: pojęcia konkretne i abstrakcyjne, świat to skomplikowany mechanizm Długie, złożone zdania, bogata składnia, strona bierna (styl indywidualny) Znaczenie przekazu zawarte jest w słowach, w oderwaniu od sytuacji (język znaczenia jawnego) Niewielka rola środków niewerbalnych w kształtowaniu treści przekazu – mogą wprowadzać znaczenia dodatkowe Zachowanie dystansu wobec własnej wypowiedzi („można powiedzieć”, „załóżmy, że”) bądź egocentryczne odniesienie wypowiedzi („uważam”, „myślę”, „wydaje mi się”) Kompetencja komunikacyjna: sposób myślenia o rzeczywistości (perspektywa poznawcza) oraz sposób wyrażania myśli (środki językowe, sposoby komunikacji znaczeń)

12. Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski Wykład II Komunikowanie jako interakcja

13. Komunikowanie jako interakcja obejmuje - stałe elementy interakcji: nadawca, odbiorca, medium (kontakt, kod) - zmienne elementy interakcji: zamiar, kodowanie, przekaz (transmisja znaków), dekodowanie, reakcja, sprzężenie zwrotne -kontekst interakcji (sytuacja komunikacyjna): przestrzeń fizyczna, normy społeczne, wartości, wzory i treści kultury, itd.. sytuacja komunikacyjna MEDIUM NADAWCA KONTAKT, KOD ODBIORCA zamiar kodowanie przekaz dekodowanie reakcja dekodowanie sprzężenie zwrotne kodowanie KONTEKST

14. ISTOTA INTERAKCJI – poziomy kształtowania znaczeń i reakcji potrzeby duchowe treści symboliczne potrzeba samorealizacji potrzeba uznania Nadawca stosunki społeczne Odbiorca (JA) potrzeby społeczne (MNIE) potrzeba bezpieczeństwa przedmioty materialne potrzeby materialne - Podstawowy poziom kształtowania interakcji komunikacyjnych to stosunki społeczne. - Zapośredniczenie interakcji przez przedmioty materialne prowadzi do reifikacji stosunków społecznych (np. konsumpcjonizm, materializm)., a przez treści symboliczne – sublimacji stosunków społecznych (religia) - W płaszczyźnie stosunków społecznych interakcja to dynamiczna relacja między „ja” i ‘mnie” (demokracja, emancypacja).

15. Interakcja: JA – MNIE (czyli JA – INNY) • Każde zachowanie człowieka wyraża jego JA jest autoprezentacją JA i kształtuje obraz tej osoby w umyśle innych ludzi. Nadawca koduje samego siebie, tworzy swój wizerunek. • 2. Interakcyjny partner, tzn. INNY, odbiera i interpretuje (dekoduje) autoprezentacje JA ze swojej perspektywy – postrzega MNIE „po swojemu” Co i jak myśli o MNIE (i jak na MNIE reaguje), różni się od tego, co i jak JA myślę o sobie. • 3. Żebym Ja mógł mieć wpływ na to, jak on INNY postrzega MNIE, muszę spoglądać na MNIE oczami i z perspektywy INNEGO, czyli nauczyć się przyjmowania roli innych osób. • Przyjmując rolę innych wyobrażam sobie JA odzwierciedlone -, jak INNI mnie postrzegają. Wielu innych to wiele odbić mojego ja. Musze to uprościć i skupić się na tym: - jak postrzegają MNIE znaczący inni - osoby bliskie, ważne, - jak wyglądam w oczach uogólnionego innego - grupy, do której należę. • 5. W stopniu, w jakim potrafię kształtować autoprezentację JA oraz rozpoznawać JA odzwierciedlone w jaźni interakcyjnych partnerów, mogę zwiększać lub zmniejszać rozbieżności między JA - MNIE tzn. grać role i osiągać zamierzone cele .

16. Interakcja: JA – MNIE a tożsamość • Tożsamość to względnie nie-spójna suma cech autoprezentacji JA i JA odzwierciedlonego. Tożsamość to pewne auto-koncepcja JA, którą realizuje w interakcjach z innymi, aby postrzegali MNIE tak, jak tego chcę. • W społeczeństwie przed-nowoczesnm (tradycyjnym) tożsamość polegała na dostosowaniu Ja do MNIE - urodzenia i pozycji społecznej. • W społeczeństwie nowoczesnym (Oświecenie, liberalizm) wzrosła wartość Ja i kult indywidualizmu – człowiek ma jedno prawdziwe JA i należało odkryć i za-prezentować JA, by postrzegano MNIE zgodnie z moim prawdziwym JA (autentyzm). • W społeczeństwie po-nowoczesnym - nie istnieje żadne prawdziwe JA, a inni zawszebędą MNIE postrzegać rozmaicie. Tożsamość to najlepsze dostosowanie się do warunków i granej roli społecznej. Każda jednostka ma płynną tożsamość. • Skoro nie ma stałego JA, należy za każdym razem kreować JA na użytek danej interakcji, kształtując pożądany obraz mnie w oczach interakcyjnych partnerów – ale zmienność autokreacji i perspektyw postrzegania mnie utrudnia rozpoznanie Ja odzwierciedlonego. Relacja JA – MNIE i całą tożsamość jednostki jest zmienną konstrukcją społeczną. • Esencjalizm – jest istota JA; - antyesencjalizm – nie ma istoty JA, tylko zbiór cech.

17. Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski Wykład III Interakcja jako dyskurs

18. Płaszczyzny (aspekty) interakcji • Kluczowe elementy interakcji to: zamiar nadawcy (motyw, cel) i reakcja odbiorcy. • . • Relacje między nadawcą i odbiorcą są partnerskie lub instrumentalne: - partnerskie(działania komunikacyjne) -koordynacja działania na podstawie komunikacyjnie osiągniętej zgody; - instrumentalnie (działania strategiczne)- podporządkowanie działania drugiej strony swoim celem (manipulacja, stosunek władzy, kary i nagrody, perswazja). • 3. Działania komunikacyjne: - nadawca zgłasza roszczenia do ważności swojego przekazu, tzn. chce by odbiorca uznał, że jest on komunikatywny (zrozumiały), prawdziwy (trafny), szczery i słuszny (zasadny), - odbiorcauznaje wszystkie roszczenia ważnościowe nadawcy, co prowadzi do osiągnięcie komunikacyjnej zgody, bądź neguje ważność jednego lub więcej roszczeń, co wyklucza osiągnięcie porozumienia. • 4 Podstawą uznania lub zanegowania ważności poszczególnych roszczeń jest krytyczna analiza i ocena przekazu w kontekście właściwym dla danego roszczenia: - roszczenia do komunikatywności - kompetencja komunikacyjna odbiorcy, - roszczenia do szczerości – zachowanie niewerbalne i znajomość osoby, - roszczenia do prawdziwości – wiedza i wykonalność, - roszczenia do słuszności – normy prawne, obyczaje, zasady moralne.

19. Płaszczyzny (aspekty) interakcji: roszczenia nadawcy – reakcje odbiorcy NADAWCA: zamiar PRZEKAZ, KONTEKST ODBIORCA: reakcja roszczenie do odniesienie do komunikatywności odbiorcy „chcę żebyś dobrze mnie zrozumiał” „(nie) rozumiem cię dobrze” roszczenie do odniesienie do prawdziwości (trafności) świata „wiem co mówię, znam się na tym” obiektywnego „(nie) wierzę w to, co mówisz” roszczenie do odniesienie do słuszności (prawomocności) świata „myślę, że mogę i powinienem społecznego ci to powiedzieć” „(nie) dobrze, że mi to mówisz” roszczenie do odniesienie do szczerościnadawcy „mówię co wiem, niczego nie ukrywam” „(nie”) ufam ci”

20. Działanie komunikacyjne jako dyskurs • PODMIOT działanie komunikacyjne • wypracowane przez określoną grupę społeczną (zbiorowość, środowisko), • odnoszące się do określonej dziedziny praktyki społecznej, • służące jej interesom, • oparte na wiedzy/ideologii uzasadniającej/maskującej te interesy • PRZEKAZ JĘZYKOWY wyraża i przekazuje (lokucja) • sposób posługiwania się językiem werbalnym i znakami niewerbalnymi, który • za pomocą swoistych konstrukcji językowych i form reprezentacji rzeczywistości • OBRAZ MENTALNY określa i aktywizuje (illokucja) • sposób widzenia i interpretowania działań (zaszłości, sytuacji) w obrębie tej dziedziny oraz • spójny zestaw znaczeń i wyobrażeń (idee, modele rzeczywistości) dotyczących ważnego dla tej grupy obszaru spraw i wartości • INTERAKCJA reakcje (perlokucja) • działania i zachowana określające • status i rolę jednostki w grupie i dziedzinie praktyki społecznej oraz zgodne z nimi

21. Dyskurs (społeczny, dziedzinowy) lokucja illokucja perlokucja (wypowiedź, tekst) (zawarta w wypowiedzi intencja, (reakcja odbiorcy na tekst) „instrukcja obsługi tekstu”) przekaz obraz mentalny reakcja/interakcja język i formy reprezentacji perspektywa odbioru przekazu zachowania zgodne z wzorem, rzeczywistości, zestaw znaczeń i idei dotyczących służące potrzebom i interesom struktura tematyczna określonych spraw i wartości; określonej grupy społecznej. przekazu: makrotemat myślowy obraz świata, zwyczaje, rytuały, mikrotematy (epizody), instrukcja i wzór działania kontekst. Np. język i Np. wyobrażenia i oczekiwania Np. zachowania i praktyka obyczaje, rytuały kultury co do zachowań studentów, życia uczelni, realizacja akademickiej wykładowców i administracji programu nauczania znaki, kody wiedza władza „Normalny”, „naturalny” (dla ok. grupy społecznej czy dziedziny praktyki) sposób komunikowania się, myślenia i działania (reagowania)

22. Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład IV Konstruowanie przekazu: narracja - mit

23. Konstruowanie przekazu • Przekaz opisuje/przedstawia zdarzenie lub problem w sposób selektywny, odnosząc się • tylko do wybranych elementów lub aspektów, zależnie od przyjętej konwencji . • Konwencja określa: odniesienie do rzeczywistości, sposób reprezentacji rzeczywistości • (kształt świata przedstawionego), ogólniejszą wymowę (ideologię, mitologię) przekazu. • 3. Przekaz bez konwencji jest tworem amorficznym, całkowicie niezrozumiałym dla odbiorcy. • Przekaz bez elementów oryginalnych nie wnosi żadnych nowych informacji. • twórczość popularna • brak konwencja (schemat) całkowita • nowych informacji inwencja (oryginalność) niezrozumiałość • twórczość artystyczna

24. Przekaz jako struktura narracyjna • 1. Każda narracja implikuje sytuację dramaturgiczną (konfliktową): bohater dążący do określonego celu napotyka trudności, które stara się pokonać z mniejszym lub większym (nie)powodzeniem. • 2Każdy schemat narracyjny jest swego rodzaju modelem rzeczywistości, który spełnia dwa zadania: - umożliwia poznawczą reprezentacje rzeczywistości, - umożliwia gromadzenie i przetwarzanie informacji o rzeczywistości. • 3. Dobra narracja spełnia dwa fundamentalne warunki: • - wewnętrznej spójności, wszystkie jej elementy powinny układać się w koherentną całość, • - zewnętrznego prawdopodobieństwa, opowiadane zdarzenia powinny korespondować z • doświadczeniami życiowymi odbiorców i mieścić się w granicach ich wyobraźni odnośnie • „zdarzeń możliwych” • 4. Klasyczna struktura narracyjna stanowi podstawę wszystkich odmian realizmu. • Realizm to konwencja, pewien sposób reprezentacji świata.

25. Struktura sytuacji dramaturgicznej: konfliktowej (jednostka fabuły) arbiter, vis major Protagonista cel Antagonista pomocnik ofiara/beneficjent pomocnik magiczny środek magiczny środek Siły, postaci, role dramaturgiczne (czynniki kształtujące znaczenie w narracji): 1. Protagonista (siła działająca, bohater) – obrońca istniejącego porządku, strażnik wartości, 2. Antagonista (siła przeciwdziałająca, złoczyńca) 3. Cel (pożądana wartość, przedmiot konfliktu) 4. Mocodawca (osoba, instytucja, siła kierująca działaniami protagonisty i antagonisty 5. Arbiter, vis major (siłą rozstrzygająca o przebiegu i rozwiązaniu konfliktu) 6. Pomocnik/magiczny środek (siła wspomagająca postaci pierwszoplanowe) 7. Ofiara/beneficjent (osoba, grupa tracąca lub zyskująca ma konflikcie i jego rozwiązaniu) mocodawca mocodawca

26. Poziomu (plany) konstrukcji przekazu Przesłanie – IDEOLOGIA: organizuje kody reprezentacji w akceptowaną społecznie spójną całość za pomocą kodów ideologicznych: indywidualizm, patriarchat, feminizm, rasa, klasa, materializm, kapitalizm, katolicyzm, itp. DYSKURS PLAN I WYRAŻANIA Intryga (temat) – REPREZENTACJA: zdarzenia zapisane za pomocą, druku, kamery, światłą, dźwięku, montażu, muzyki, oraz konwencjonalnych kodów reprezentacji: narracja, konflikt, postacie, akcja, dialogi, inscenizacja, itp. PLAN .. TREŚCI . Fabuła – RZECZYWISTOSĆ: sytuacja dramaturgiczna -zdarzenia, które same ą zakodowane za pomocą społecznych kodów prezentacji: wygląd, ubranie, makijaż, otoczenie, zachowanie, mowa, gestykulacja, ekspresja, dźwięki, itp..

27. Poziomu (plany) konstrukcji przekazu r a m a p r z e k a z u (makrotemat, struktura narracyjna) dyskurs dominujący (hegemoniczny) d2 (ideologia) PLAN WYRAŻANIAdyskursy: 1/12x/d1 - 2/1y/d2 - 3/7z/d3 - 4/4y/d2 - 5/9z/d1 – 6/11y/d3 PLAN TREŚCI Intryga 1/12x – 2/1y – 3/7z – 4/4y – 5/9z – 6/11y Świat zewnętrzny Fabuła 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8 – 9 – 10 – 11 – 12 - 13 (historia) Fabuła/historia – zdarzenia i sytuacje w rzeczywistości zewnętrznej (fikcyjnej lub realnej), o której przekaz opowiada (świat odniesienia) Intryga – zdarzenia świata odniesienia stanowiące elementy konstrukcji świata przedstawionego, wybrane ze względu na temat (x), dramaturgię (y), wartość poznawczą (z), zamierzony efekt, itp. Dyskurs – środki formalne - znaki, kody, języki, konwencje przekazu, schematy narracyjne, itp.., które określają wartość poznawczą (d1, d2) i estetyczną przekazu (d3) oraz jego ogólną wymowę – tzn. ukierunkowują jego odczytanie i reakcje odbiorcy. Gdy w przekazie występuje wiele dyskursów, Wtedy zwykle dyskursy są hierarchicznie uporządkowane i jeden dominuje

28. Struktura narracyjna – konwencja narracyjna (1) Wprowadzenie rozwinięcie (konfrontacja) rozwiązanie kulminacja chwila prawdy nie ma powrotu kryzys Wydarzenie inicjujące Punkt zwrotny 1 punkt środkowy punkt zwrotny 2 Stan ex post Stan ex ante Struktura narracyjna to ciąg sytuacji dramaturgicznych. Klasyczna struktura narracyjna, nastawiona na budowanie napięcia oraz rozładowanie emocji: - narracja chrono-logiczna, narastająca dramaturgia (jak do tego doszło ?), - najważniejsze informacje przed zakończeniem - budowana na zasadzie związków przyczynowo-skutkowych (efekt: litość i trwoga – katharsis) (np. film fabularny, dowcip, formularz PIT-u)

29. struktura narracyjna – konwencja narracyjna (2) lead teza rozwinięcie uzasadnienie koda • Struktura narracyjna relacji wyjaśniającej, nastawionej na treści poznawcze: • najważniejsze informacje na początku (istota rzeczy) (co się stało i dlaczego ?) -później okoliczności, dowody, wyjaśnienia; - narracja budowana na zasadzie hierarchizacji ważności i logicznej spójności informacji (np.. Informacja dziennikarska, artykuł naukowy, pozew sądowy

30. Mit • Opowieści o wydarzeniach zmyślonych lub realnych dotycząca problemów: • ponadczasowych (sens życia, przemijanie, itp..) • Istotnych dla danej formacji cywilizacyjnej, kultury, narodu • Mity objaśniają rzeczywistość, legitymizują ustalony porządek i wskazują wzorce postępowania. Mity udzielają odpowiedzi na nurtujące ludzi danej epoki pytania egzystencjalne. • Przekaz staje się opowieścią mityczną głównie dzięki metaforom i metonimiom, które pobudzają łańcuch skojarzeń i wprowadzają do opowieści znaczenia symboliczne. • Metafora (przenośnia) to opisywanie rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć odnoszących się pierwotnie do innej rzeczy, a obie te rzeczy wydają się podobne i porównywalne (np. czas to pieniądz). • Metafory wzbogacają konotacje (ciągi skojarzeń i wyobrażeń), które prowadzą do nasycenia przekazu treściami symbolicznymi. Są podstawowym środkiem wyrazu w twórczości artystycznej. • Metonimia (zamiennia) to opisywanie rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć dotyczących innych części lub aspektów tej samej rzeczy (doświadczenia) (pars pro toto). • Metonimie są skrótami myślowymi, które zwiększają spoistość opisu oraz jego związek z rzeczywistością (efekt realistyczny), np. w relacjach dziennikarskich i dokumentalnych.

31. Mit według Levi-Straussa TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie zwierzęta bogowie śmierć świat podziemny KULTURA NATURA Mity to opowieści oparte na ciągłej permutacji opozycyjnych kategorii binarnych, które tworzą głęboką strukturę sposobu myślenia o świecie. Za pomocą opozycji binarnych człowiek porządkuje świat oraz identyfikuje główne sprzeczności i konflikty między różnymi siłami, które są źródłem niebezpieczeństw i niepokojów egzystencjalnych

32. Mit według Levi-Straussa TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie upadek bogowie śmierć bohatera świat podziemny KULTURA NATURA Mit niedomknięty – upadek bohatera demaskuje siły natury, które zagrażają ładowi kulturowemu i porządkowi społecznemu, które są fundamentem tego świata Tak zwykle czynią tabloidy z „wielkimi” tego świata

33. Mit według Levi-Straussa TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie bogowie śmierć legitymizacja ładu świat podziemny KULTURA NATURA Mity domknięty – trumf (wyniesienie) bohatera legitymizuje ład kulturowy i porządek społeczny, które są odstawą tego świata – celebrytyzacja bohatera Wydarzenia i rytuały kultywujące bohatera i jego dokonania

34. Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski Wykład V - VI Komunikowanie interpersonalne: relacja – związek - więź

35. Komunikowanie interpersonalne jako proces – sekwencja interakcji • Interakcje bywają jednorazowe (epizodyczne), tworzące relacje między stronami, lub powtarzalne (sekwencyjne), przekształcając te relacje w trwalsze związki bądź więzi. • Czynnikami najmocniej określającymi zachowania uczestników komunikowania • interpersonalnego są: • (1) motywacje i oczekiwania każdej ze stron (czynnik subiektywny) oraz • (2) stosunek do drugiej strony (czynnik obiektywny) • czynnik subiektywny czynnik obiektywny Motywy i oczekiwania: orientacja na siebie ciekawość eskapizm dominacja lęk, zawiść poznawcza afektywna instrumentalna ekspresywna altruizm empatia zemsta złość, nienawiść na inną osobę Stosunek do drugiej strony: relacje partnerskie miłość, przyjaźńwspółpraca bliskość dystans opiekuńczość zależność hierarchiczne

36. Dynamika komunikowania interpersonalnego: od relacji do więzi • Komunikowanie interpersonalne jest procesem składającym się z ciągu interakcji. • Kolejne interakcje (akty komunikowania) zwiększają zaangażowanie obu stron, przenosząc relacje między nimi na wyższy poziom – związku, więzi • Proces budowy więzi odbywa się etapami i na każdym może się zatrzymać lub odwrócić • Gdy poziom zaangażowania stron jest różny - nie rodzi się więź, a związek jest nietrwały • Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związku • Fantazje, lęki • więzi • Przeżycia intymne • aspiracje, cele • związki • Przekonania, wartości • Styl życia • relacje • Role społeczne • Wygląd, zachowanie • nawiązanie rozwijanie podtrzymywanie osłabianie rozpad • relacji relacji relacji/związku relacji relacji

37. Dynamika komunikowania interpersonalnego: od relacji do więzi • Komunikowanie interpersonalne jest procesem składającym się z ciągu interakcji. • Kolejne interakcje (akty komunikowania) zwiększają zaangażowanie obu stron, przenosząc relacje między nimi na wyższy poziom – związku, więzi • Proces budowy więzi odbywa się etapami i na każdym może się zatrzymać lub odwrócić • Gdy poziom zaangażowania stron jest równy - rodzi się więź, a związek jest trwały • Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związku • Fantazje, lęki • więzi • Przeżycia intymne • aspiracje, cele • związki • Przekonania, wartości • Styl życia • relacje • Role społeczne • Wygląd, zachowanie • nawiązanie rozwijanie podtrzymywanie osłabianie rozpad • relacji relacji relacji/związku relacji relacji

38. Dynamika komunikowania interpersonalnego: poznawcze podstawy interakcji • Zachowania stron interakcji są wtedy zrozumiałe dla drugiej strony, gdy są oparte na czytelnym wzorze (schemacie) działania, (nie są przypadkowe, chaotyczne). • Wzory i schematy działania to konstrukty poznawcze łączące wiedzę deklaratywną (co komunikować) i wiedzę proceduralną (jak komunikować) • Konstrukty poznawcze regulują komunikowanie interpersonalne na wszystkich poziomach interakcji. Im wyższy poziom zaangażowania tym ogólniejsze konstrukty: - relacje regulują reguły– dotyczą określonych sytuacji (np. savoir vivre), - związki regulują skrypty– dotyczą działań nastawionych na określony cel, - więzi regulują role– dotyczą działań w danym obszarze praktyki społecznej • 4. Głównym konstruktem poznawczym jest obraz drugiej strony (partnera interakcji). Opiera się on na typizacji cech znaczących i występuje w kilku postaciach, tzn. jako: - prototyp, tj. typ idealny, wzorcowy przedstawiciel pewnej kategorii społecznej, - typ przeciętny, tj. typ uogólniony, charakterystyczny przedstawiciel klasy (grupy) osób, - stereotyp, tj. typ uproszczony, schematyczny obraz pewnej grupy społecznej.

39. Dynamika komunikowania interpersonalnego: wewnętrzne napięcia • 1. Motywy i oczekiwania obu stron cechuje szereg sprzeczności, które określają dynamikę komunikowania interpersonalnego. Sprzeczności te rodzą dialektyczne napięcia między potrzebami i dążeniami każdej ze stron, a także między stronami i otoczeniem społecznym. • Najważniejsze napięcia w obrębie relacji interpersonalnych dotyczą sprzeczności między: • - sfera symboliczna: otwartość (odsłonienia siebie) skrytości (prywatności, intymności). - sfera społeczna: stabilizacja (przewidywalność) nowości (zaskoczenie, niepewność); - sfera materialna: zespolenie (bliskość, związek) odrębność (dystans, niezależność • 3. Zazwyczaj stosunki interpersonalne w obrębie klas niższych cechuje większe zespolenie, stabilizacja i otwartość, a w obrębie klas wyższych większa odrębność, nowość, skrytość. • W wymiarze relacji zewnętrznych napięcia między stronami i otoczeniem społecznym mają charakter sprzeczności między: • - sfera symboliczna ujawnianiem (otwartość)ukrywaniem (prywatność) - sfera społeczna konwencjonalnością (konformizm) wyjątkowością (nonkonformizm) - sfera materialnauczestnictwem (integracja)odosobnieniem (dystans ), • 5. Społeczności tradycyjne i stabilne: uczestnictwo, konwencjonalność, ujawnianie, społeczności nowoczesne i labilne: odosobnienie, wyjątkowość, ukrywanie.

40. Dynamika komunikowania interpersonalnego: budowanie zaufania (pewności, zbliżenia) • Wzajemne zbliżenie stron w ramach interakcji zależy od redukowania niepewności każdej z nich, czyli możliwości poznania cech osobowych i przewidywania zachowania drugiej strony • Niepewność maleje, a relacje budują związek i więź, gdy: • (1) nasila się komunikacja werbalna, • (2) rośnie swoboda zachowania i ekspresja niewerbalna między stronami, • (3) strony wymieniają więcej informacji o sobie, • (4) zwiększa się obszar intymności, • (5) pełniejsze staje się wzajemne poznanie stron, • (6) ujawniają się podobieństwa między nimi, • (7) pojawia się i nasila wzajemna sympatia, • (8) kontakty stron „obrastają” siecią komunikacji z otoczeniem (rodzina, przyjaciele). • 3. Rozpad więzi i związków odbywa się wedle odwróconego porządku.

41. Dynamika komunikowania interpersonalnego: burzenie zaufanie (nie-pewność, oszustwo) • Groźba rozpadu związku rośnie gdy pojawia się podejrzenie oszustwa, czyli fałszu, ukrywania i dwuznaczności w zachowaniu drugiej strony. • Ukrywanie oszustwa wymaga wzmożonej kontroli zachowania i przekazywanych informacji, co może prowadzić do: (1) niepewności i braku precyzji wypowiedzi, (2) braku zaangażowania, małomówności i zamknięcie, (3) dystansowania się wobec własnych zachowań, (4) wzmożonej ochrony własnego wizerunku i więzi. • Symptomami oszustwa są: (1) nienaturalna staranność, (2) fizjologiczne pobudzenie, (3) zaniepokojenie i poczucie winy, (4) zachowania wymykające się spod kontroli. • W interakcjach dominuje „domniemanie prawdy”(kredyt zaufania) - Gdy pojawia się podejrzenie nieszczerości lub oszustwa, druga strona może udawać, że niczego nie podejrzewa, może świadomie pomagać w maskowaniu oszustwa. - Na ogół oszuści lepiej wyczuwają podejrzliwość słuchaczy, niż słuchacze oszustwo. • Chęć zdemaskowania oszustwa jest wynikiem kalkulacji zysków i strat związanych z kryzysem lub rozpadem interakcji, związku, więzi

42. Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład VII Komunikowanie interpersonalne w małej grupie

43. Małe grupy społeczne jako środowisko komunikacyjne • Przynależność do małych grup społecznych jest podstawowa formą życia społecznego. Każdy należy do wielu różnych grup społecznych. • Mała grupa społeczna to zbiorowość: (a) kilku osób (trzy i więcej) mających bezpośrednie styczności i interakcje, (b) świadomych przynależności do grupy i jej odrębności wobec otoczenia, (c) współzależnych od siebie pod względem celu (dążeń), zachowań, relacji z otoczeniem, (d) komunikujących się intensywniej między sobą, niż z otoczeniem grupy. • Motywy przyłączenia się do grupy i uczestniczenia w jej działaniach: - subiektywne – atrakcyjność interpersonalna (fizyczna, psychiczna, społeczna), cechy osobowościowe (orientacja kolektywistyczna) lub zaspokojenie potrzeb jednostki, - obiektywne - atrakcyjność zadania realizowanego przez grupę, uwarunkowania sytuacyjne. • Typy małych grup, ze względu na: (a) cel: grupy wsparcia, kultywujące związki i więzi, grupy zadaniowe, realizujące określone przedsięwzięcia (jednorazowe, powtarzalne) (b) związki: grupy pierwotne, oparte na związkach naturalnych (pokrewieństwo, przyjaźń, sympatia, itp..), grupy wtórne, oparte na związkach formalnych (zwyczaj, umowa, normy prawne, itp..), (c) formy komunikowania: grupy realne , przewaga interakcji bezpośrednich, grupy wirtualne, wyłącznie kontakty zapośredniczone medialnie (najczęściej Internet).

44. Dynamika komunikowania w grupie: cykl życia grupy 1. Grupy istnieją o tyle, o ile tworzą własną kulturę i środowisko komunikacyjne 2. Tworzenia własnej kultury (tożsamości) i środowiska przez grupę odbywa się w ramach cyklu życia grupy, który obejmuję kilka faz. Są to: (a) faza kooptacji – dobieranie się osób tworzących grupę, ustalanie orientacji grupy, (b) faza konfrontacji – konflikt stanowisk, uzgadnianie zadań i działania grupy, (c) faza konsolidacji – zacieśnianie relacji i związków spajających grupę (kultura grupy), (d) faza kooperacji – realizacja zadań grupy, kultywowanie związków 3. W kolejnych fazach wzrasta poziom zaangażowania członków, zależnie od typu grupy Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związków łączących grupę grupa wsparcia więzi Przeżycia intymne aspiracje, cele związki Przekonania, wartości Styl życia grupa zadaniowa relacje Role społeczne Wygląd, zachowanie faza faza faza faza kooptacji konfrontacji konsolidacji kooperacji

45. Potencjał grupy i relacje wewnątrz grupy 1. Potencjał grupy w zakresie realizacji rozmaitych zadań oraz budowania więzi to: realne możliwości = potencjalne możliwości – straty operacyjne (zła komunikacja) 2. Potencjalne możliwości to sumą możliwości każdego członka grupy powiększona o wartość dodaną wynikającą z dobrej organizacji działania grupy oraz wspierającego środowiska (współdziałanie, otwartość, empatia, równość, itp). 3. Podejmowanie decyzji w grupie ma najczęściej racjonalny charakter, co wyjaśnia model myślenia refleksyjnego - sześć kroków procesy decyzyjnego: (1) identyfikacja problemu – definicja istoty problemu (jest - być powinno), (2) analiza problemu – określenie sił sprawczych, uwarunkowań i sił blokujących rozwiązanie, (3) określenie zadania (celu) – kryteria zadowalającego rozwiązania, priorytety, (4) opracowanie alternatywnych rozwiązań – z uwzględnieniem możliwości działania, (5) ocena alternatywnych rozwiązań – pozytywne i negatywne konsekwencje, (6) wybór optymalnego rozwiązania – testowanie, próby, decyzja. 4. Straty operacyjne (słabe zaangażowanie, mała kreatywność, zła komunikacja) to głównie: (a) syndrom myślenia grupowego – dominacja normy zgody i jednomyślności, wykluczającej różnicę zdań i poszukiwanie alternatywnych rozwiązań (powody: jednorodność lub izolacja grupy, brak procedur działania, wysoki stres lub niska samoocena członków, rutyna); (b) defensywne środowisko – brak zaufania, rywalizacja, negatywne emocji, (c) kryzys przywództwa – słabnące relacje władzy i kontroli w grupie; (d) konflikt – sprzeczności na tle afektywnym, koncepcyjnym, proceduralnym, (e) błędna definicja zadania – brak oczekiwanych skutków.

46. Dynamika komunikowania w grupie: posiadanie władzy i kontroli • Władza - stosunek społeczny: osoba A (zwierzchnik) wywiera na inne osoby (poddani) zamierzony wpływ kauzalny, tzn. powodujący określone zachowanie. • Jeśli zwierzchnik ma zasoby, których potrzebują podwładni, a podwładni mogą przysparzać zwierzchnikowi korzyści – strony są od siebie zależne: mają nad sobą władzę. Zasoby mogą być materialne (np. możliwość zarobku), społeczne (np. atrakcyjność, status, kontakty), kulturowe (wiedza, fascynująca osobowość). Interakcja to wymiana zasobów. • Władzę sprawuje ten, kto ją posiada – podwładni wiedzą, że zwierzchnik ma uzasadnione możliwości wywołania pożądanych reakcji (wpływu na innych). Kto władzy nie posiada, a ją sprawuje, dopuszcza się uzurpacji (poprzez przemoc lub oszustwo). • Podstawą posiadania władzy są: - nagrody, tzn. kontrolowanie dostępu do pożądanych dóbr i możliwość ich przyznawania, - kary, tzn. utrudniania dostępu do pożądanych dóbr i ułatwianie dostępu do tego, czego inni starają się unikać, - utożsamienie, tzn. posiadanie cech osobowych (np. wiedzy), statusu, kontaktów społecznych, które są atrakcyjne i rodzą chęć naśladowania, dorównania (znaczący inni). • Podwładni mogą osłabić stosunek władzy poprzez: - osłabienie motywacji: rezygnacja z celów zależnych od zasobów pod kontrolą zwierzchnika, - szukanie zasobów alternatywnych: łatwiej dostępnych, niezależnych od zwierzchnika, - tworzenie koalicji: sojusz z innymi podwładnymi celem poprawy pozycji przetargowej, - szacunek: tworzenie nowego zasobu od którego zwierzchnik może być zależny.

47. Dynamika komunikowania w grupie: sprawowanie władzy i kontroli • Władza (wpływ kauzalny) jest sprawowana dwojako, przez: - wpływ korekcyjny: zwierzchnik narzuca swą wolę podwładnemu (ogranicza jego możliwości) za pomocą zasobów materialnych, poprzez stosowanie: (a) siły - przymus fizyczny, sankcje i represje, (b) manipulacji - zachęty, nagrody, kary, kształtowanie warunków działania; - wpływ perswazyjny: zwierzchnik nakłania podwładnego do akceptacji motywów postępowania za pomocą dyskursu, który (a) nadaje znaczenia - argumentacja (wiedza, doświadczenie) (b) uprawomocnia decyzje - kierowanie (wg. pozycji w grupie i instytucjonalnego autorytetu zwierzchnika oraz zobowiązaniach wobec niego). • 2. Władza perswazyjna opiera się na wiedzy i dyskursie, czyli przekształcaniu jednostki w podmiot wyposażony w ok. pragnienia i motywacje oraz podlegające (na zasadzie akceptacji) ok. regułom działania i zobowiązaniom • 3. Władza perswazyjna oparta na autorytecie oraz wspomagana środkami przymusu i nadzoru to władza dyscyplinarna. • 4. Władza dyscyplinarna – system reguł wpajanych jednostce i przez nią „trenowanych”, które organizują: - przestrzeń: parcelacja przestrzeni ze względu na zadania i kategorie osób; - ruch: rozkłady zajęć, nawyki cielesne, schematy zachowania, rytmizacja; - ćwiczenia: zestawy celów koordynujących działania i umożliwiające kontrolę ich realizacji; - taktyki: tworzenie zespołów i grup zadaniowych podległych nadzorowi kierownictwa. - drabina awansu: hierarchia stanowisk i pozycji jednostki w grupie. • 5. Podstawą władzy dyscyplinarnej jest wiedza ekspercka, profesjonalizm i obserwacja (nadzór)

48. Struktura grupy a efektywność działań grupowych: grupy autorytarne Cechy: 1.Najprostszy układ relacji – struktura monocentryczna. 2. przywódca grupy – to „naturalny” ośrodek decyzyjny. 3. komunikowanie pionowe: zależność „góra-dół” 4. Ograniczone możliwości działania jednostek zależnych 5. Typowa organizacja grup zadaniowych: rodziny patriarchalnej, charyzmatycznego przywództwa, służb, itp... • Zalety: • Sprawna, szybka i efektywna komunikacja w grupie, możliwość kontroli jednostek zależnych • Możliwość podejmowania dobrych decyzji i realizacji zadań: (a) rutynowych – prostych lub opartych na doświadczeniu , (b) pod presją czasu – gdy zwłoka powoduje negatywne konsekwencje, (c) technicznych – opartych na wiedzy eksperckiej dostępnej przywódcy • Wady • Słabe zaangażowanie członków grupy – brak bezpośrednich relacji między nimi • Mała kreatywność w generowaniu oryginalnych pomysłów (brak dostępu do informacji) • Słaba integracja grupy – lojalność jednostek zależy od kar i nagród lub poczucia zewnętrznego zagrożenia (dla sytuacji członków grupy, nie tylko przywódcy). • Małe możliwości adaptacyjne – przywódca zwalcza inicjatywy grożące jego pozycji

49. Struktura grupy a efektywność działań grupowych: grupy demokratyczne Cechy: 1.najbardziej złożony układ relacji – struktura policentryczna. 2.brakprzywódcy – decyduje większość . 3. komunikowanie poziome: każdy z każdym, jeden do wszystkich, wszyscy do jednego 4. równe możliwości działania członków grupy. 5. Układ typowy dla: grupy wsparcia, spółki, zespołu, itp.. • Zalety: • Duże zaangażowanie i integracja członków grupy – silne i partnerskie relacje, lojalność wobec grupy • Możliwość podejmowania dobrych decyzji i realizacji zadań zależnych od: (a) kreatywnego myślenia – stymulująca wymiana poglądów, wzajemna inspiracja, (b) współdziałania członków grupy – połączenia wiedzy, umiejętności, sprawności • Duże możliwości adaptacyjne – każdy broni grupy przed zagrożeniami . • Wady: • 1. Złożona i mało efektywna komunikacja w grupie, niemożność kontroli jednostek. • 2. Strata czasu i energii przy podejmowaniu decyzji – zwłaszcza prostych i rutynowych, • 3. Rywalizacja członków grupy - napięci, konflikty i kryzysy w grupie

50. Struktura grupy a efektywność działań grupowych: grupy modularne Cechy: 1. Zmienny układ relacji w grupie: cele strategiczne – układ policentryczny, realizacja zadań – układy monocentryczne. 2. Demokratyczny wybór i kontrola przywódcy zadaniowego 3. Równoległekomunikowanieo zmiennej konfiguracji 4. Pozycja jednostek w grupie zależne od ich aktywności • Zalety: • Intensywna komunikacja w grupie sprzyja zaangażowaniu i pełnej samorealizacji członków – każdy ma wpływ na kształt grupy i swoją w niej pozycję • Duży i rosnący potencjał adaptacyjny wynikający z: (a) równoczesnej realizacji wielu zadań o różnym stopniu trudności (b) braku rutyn i nawyków ograniczających kreatywność i przedsiębiorczość jednostek, (c) rozwoju kompetencji komunikacyjnych i zasobów wiedzy jednostek • Kontrola grupynad działaniem jednostki kierującej realizacją zadania • Wady • Brak poczucia stabilności – niepewność co do rozwoju sytuacji (nieprzewidywalność) • Zbytnie rozproszenie zasobów grupy – równoczesna realizacja wielu zadań osłabia grupę • Kłopoty z tożsamością grupy i jednostek– brak stałego przywódcy, każdy jest kierownikiem i wykonawcą, wielość działań, zmienność struktury. • Psychologiczne bariery adaptacji – działanie ważniejsze od celu (brak stałego odniesienia)