Marta Kamińska - Feldman

1. Marta Kamińska - Feldman KATEDRA OSOBOWOŚCI WYDZIAŁU PSYCHOLOGII UW

2. EGOCENTRYZM I EGOTYZM W PERCEPCJI SPOŁECZNEJ I PRZETWARZANIU INFORMACJI CZĘŚĆ II

3. ROLA PIERWOTNYCH DĄŻEŃ JA PODMIOTOWEGO WYKŁAD 4

4. Koncepcja zaangażowania Ja Allporta (za Greenwald i Pratkanis, 1988) • Zaangażowanie ego (ego involvement) lub jego brak powoduje znaczące różnice w zachowaniu ludzi. Zupełnie czym innym jest zachowanie się w sytuacji neutralnej, bezosobowej, rutynowej, a czym innym, gdy jednostka poważnie angażuje się w zadanie, zachowuje się w sposób indywidualny. • Zaangażowanie ego to sytuacja, w której Ja uczestniczy całkowicie, czyli jako Ja poznające, jako organizator, jako obserwator, jako ktoś poszukujący statusu i jako istota społeczna. • Zaangażowanie Ja wyraża wolitywny aspekt Ja (pojęcie „prioprium”)

5. Koncepcja zaangażowania Ja Allporta Krytyka Greenwalda: termin „zaangażowanie Ja” używany w trzech różnych znaczeniach: • jako koncentracja uwagi na wrażeniu wywieranym na otoczeniu, na ocenie innych (ujęcie podobne do lęku przed oceną, potrzeby aprobaty); • jako koncentracja na własnej prywatnej ocenie Ja (ujęcie podobne do pojęcia samooceny i potrzeby osiągnięć); • jako znaczenie własnej osoby powiązane z preferowanymi wartościami centralnymi. Ale zarazem różne znaczenia zaangażowania Ja mogą dobrze odpowiadać różnicom indywidualnym w rodzajach motywacji (i to Greenwald i wsp. wykorzystali w analizie zadań związanych z Ja: Ja rozlane, publiczne, prywatne, kolektywne).

6. Dlaczego chcemy dobrze o sobie myśleć ? (Wojciszke, 2002) • Pozytywna samoocena jest dla jednostki pożyteczna, ponieważ przyczynia się do osiągania przez nią różnego rodzaju celów (tu jednak też pułapki wysokiej samoceny); • Pozytywna samoocena jest buforem chroniącym jednostkę przed lękiem, przede wszystkim lękiem przed śmiercią (Teoria opanowywania trwogi, Pyszczyński, Greenberg, Salomon, 1997). Teoria ta przewiduje, że: • wzmocnienie samooceny osłabia lęk wywołany myślami o śmierci i innymi zagrożeniami, • myśli o śmierci nasilają akceptację światopoglądu własnego i pozytywne reakcje na jego współwyznawców, • myśli o śmierci nasilają odrzucenie innych światopoglądów i negatywne reakcje na ich współwyznawców • Samoocena to socjometr, czyli wskaźnik bieżącej akceptacji siebie przez otoczenie społeczne, który: • monitoruje otoczenie społeczne ze względu na wskaźniki dezaprobaty, odrzucenia i wykluczenia, oraz • sygnalizuje jednostce wystąpienie takich wskaźników za pośrednictwem negatywnej reakcji afektywnej

7. Autoprezentacja: kształtowanie własnego wizerunku • Autoprezentacje są raczej minami niż maskami zakładanymi na własną twarz – prezentacją jakiegoś fragmentu rzeczywistego Ja, choć jest to fragment wyselekcjonowany i często przedstawiony w przesadny sposób. Wiele zabiegów autoprezentacyjnych ma charakter działań nawykowych, a nie wydeliberowanych (Szmajke, 1999). • Duża częstość autoprezentacji wynika z tego, iż kształtowanie wizerunku własnej osoby w oczach innych pozostaje w służbie trzech ważnych motywów: • osiągania materialnych i społecznych korzyści, których pozyskanie uzależnione jest od innych ludzi • autowaloryzacji, czyli utrzymania i/lub poczucia własnej wartości • kształtowania pożądanej tożsamości osobistej

8. Autoprezentacja: kształtowanie własnego wizerunku Warunki sprzyjające autoprezentacji: • im bardziej wierzymy, że sposób spostrzegania nas przez innych ludzi decyduje o osiągnięciu naszych celów (publiczne, przełożeni) • im bardziej zależy nam na celu kontrolowanym przez innych ludzi (wywarcie pożądanego wrażenia, niedostępność celu, konkurencja) • im bardziej zależy nam na aprobacie innych (wobec osób atrakcyjnych, gdy mamy kłopoty z samooceną) • im większa jest rozbieżność między pożądanym • a rzeczywistym obrazem własnej osoby (po porażce, gdy „straciliśmy” publicznie twarz), • duża skłonność do obserwacyjnej kontroli zachowania (koncepcja M. Snydera) i samoświadomości publicznej

9. Obronne taktyki autoprezentacji to zachowania ukierunkowane na ochronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanej lub zagrożonej tożsamości i wartości własnej osoby: samoutrudnianie wymówki suplikacja usprawiedliwienia przeprosiny Asertywno-zdobywcze techniki autoprezentacji to zachowania ukierunkowane na zbudowanie, pozyskanie, utrwalenie jakiejś nowej tożsamości własnej osoby: ingracjacja zastraszanie autopromocja świecenie przykładem Autoprezentacja: kształtowanie własnego wizerunku TAKTYKI AUTOPREZENTACJI (DWA RODZAJE)

10. Mechanizmy obronne • Zygmunt Freud (a w szczególności Anna Freud) opisali ten rodzaj zjawisk: nieświadome sposoby redukcji napięć wynikających z konfliktu id i superego. Głównym mechanizmem wyparcie ze świadomości treści zagrażających Ja (nieświadomość wtórna). • Idea Freuda jest opisem tylko części zjawisk związanych z wypieraniem, a głównym ich celem jest podtrzymanie dobrego mniemania o sobie (dotrzymania standardów superego – uwewnętrzniona kultura).

11. Mechanizmy obronne Mechanizmy obrony ego (wybrane formy) • Obronność percepcyjna – niedopuszczanie wiedzy do świadomości: brak spostrzeżeń mimo dostępności sygnałów • Wyparcie – usunięcie ze świadomości treści zagrażających • Projekcja – przypisywanie innym ludziom własnych, nieakceptowanych cech i impulsów • Identyfikacja i identyfikacja z agresorem – Przypisywanie sobie cudzych pożądanych cech i impulsów; utożsamianie się z agresorem budzącym lęk. • Reakcja upozorowana – ekspresja uczuć przeciwnych niż odczuwane i nieakceptowane • Sublimacja – realizacja nieakceptowanego popędu sposobami społecznie aprobowanymi • Racjonalizacja – wybiórcze dostrzeganie czynników usprawiedliwiających własne niepowodzenia czy nieakceptowane zachowania

12. Totalitarne ego (Greenwald, 1981) Trzy rodzaje zniekształceń (związanych z nieświadomymi regułami przetwarzania informacji na temat własnej osoby, odmiennymi od reguł przetwarzania informacji o innych ludziach) dokonywanych przez normalnego, dorosłego człowieka: • Egocentryzm– skłonność do koncentrowania i utrzymywania uwagi na sobie, a nie na innych (tu m.in. efekty odnoszenia do Ja) • Przecenianie sprawności własnego działania – skłonność do asymilowania informacji pochlebnych i odrzucaniu niepochlebnych z punktu widzenia Ja • Konserwatyzm poznawczy – sztywność przekonań na temat własnej osoby. Skłonność do asymilowania informacji zgodnych i odrzucania niezgodnych z samowiedzą

13. Poziomy regulacji wg Rado To zróżnicowanie m.in. pomiędzy reagowaniem spontanicznym (związanym z niemożnością od uwolnienia się od wpływu afektów) a funkcjonowaniem związanym z samokontrolą (możliwością kierowania się myśleniem, mniej lub bardziej odległymi antycypacjami, zdolnością do tolerancji na odroczenie wzmocnień)

14. Poziomy regulacji wg Rado • Poziom I (hedonistyczny) – podporządkowanie zachowań doraźnym stymulacjom zmysłowym i doznaniom: przyjemności (dążenie ku) bądź przykrości (unikanie) • Poziom II (emocji zwierzęcych) – zdolność do reagowania na bodźce zmysłowe z dystansu: pochodzące z pamięci wzmocnień sensorycznych i ich antycypacji (możliwa ucieczka dzięki pamięci wzmocnień sensorycznych i możliwości powtórzenia się sytuacji). Zachowania podporządkowane afektom: przyjemności i przykrości, ale już subtelniej zróżnicowanym (strach – ucieczka lub atak, smutek – pasywność) • Poziom III (myślenia emocjonalnego) – dalsze podporządkowanie zachowania emocjom, ale dzięki zdolności myślenia: (1) nowe jakości emocji (mieszane – jak wstyd, obawa, zazdrość), (2) nowe zdolności – wyparcia i samooszukiwania, (3) możliwe bardziej odległe antycypacje i planowanie zachowań (np. jak zniszczyć wroga) • Poziom IV (myślenia aemocjonalnego) – związany z rozwojem intelektu i myślenia abstrakcyjnego. Pojawiają się zdolności: • rozumienia świata opartego nie tylko o dane percepcyjne, ale i wykraczające „poza dostarczane informacje” (Bruner) • dalekosiężnych antycypacji • organizowania działań niezależnie od nacisków afektu (motywacje celowościowe, zadaniowe, wzrostowe) • tolerancji na odroczenie wzmocnień.