Üreme Fizyolojisi

1. Üreme Fizyolojisi Erkek üreme sistemi Kadın üreme sistemi Üreme sağlığı Gebelik ve laktasyon Doç. Dr. F. Aytül UYAR

2. I. Üreme Sistemine giriş ve erkek üreme sistemi • Üreme sisteminin temel işlevi • Puberte • Erkek ve dişi gametogenezindeki temel farklar • Erkek üreme sistemi ve işlevlerinin düzenlenmesi • Erişkin erkek üreme organları ve işlevleri • Spermatogenezin düzenlenmesi • Testosteronun etkileri ve salgısının düzenlenmesi • Erkek cinsel işlem performansının düzenlenmesi

3. Üreme sistemi Organizmanın yaşamını sürdürmesi Diğer sistemlerle birlikte homeostazisin korunmasında rol alır ve böylece farklı çevresel koşullarda organizmanın canlı kalabilmesi sağlanır Türün devamını sürdürmesi Üreme sistemi genetik bilgi paketinin nesilden nesile geçmesini sağlar ve böylece türün zaman içinde korunması sağlanır

4. Üreme sisteminin temel işlevi Gametleri üretmek: sperm, ovum Cinsiyet hormonlarını salgılamaktır: Androjenler, östrojenler ve progesteron Gonadlar, kanallar ve yardımcı yapılardan oluşur.

5. Cinsiyeti Y kromozomu belirler Y kromozomu varlığında öncü gonadların medullasından testis gelişir, korteks geriler “SRY: sex-determining region of the Y kromosome” Testis varlığında salgılanan testosteron, wolf kanalının gelişmesini sağlar erkek üreme organları mülleri inhibe eden madde(MIS), dişi üreme organlarının gelişmesini önler

6. Puberte Gonadların endokrin ve gametojenik işlevlerinin üremeyi mümkün kılan düzeye ilk kez ulaştığı dönemdir. Doğumdan sonra puberteye kadar her iki cinste de gonadlar sessizdir.

7. Pubertenin başlangıcı Hipotalamustan pulsatil olarak GnRH salgılanması hipofizden gonodotropin (FSH ve LH) salgılanmasını uyarır Pubertenin gecikmesi veya yokluğuna primer amenore önikoidizm

8. Spermatogenez • Başlangıç ve bitişi • Puberteden hemen önce başlar • Yaşam boyu sürer, yaşlılıkta giderek azalır • Seminifer tübüllerde gerçekleşir • Mayoz sonucu haploid hücreler oluşur • Her birincil spermatosit 4 olgun sperm üretir • Spermin olgunlaşması 65-70 gün sürer

9. Oogenez • Süreç: fetal hayatta başlar, menopozda sona erer • Gebeliğin 5-6 aylarında oogonia sayısı en yüksek değere ulaşır (6-7 milyon)ve ilk mayoz bölünmeye gider • Birincil oosit doğumda 1-2 milyon, pubertede 400,000 ve menopozda birkaç tanedir • Oogenez süreci iki kez duraklar • Doğum öncesi – puberte • Ovulasyon öncesi – döllenme • Dönemler halinde devam eder • Her birincil oositten bir tek olgun ovum gelişir

11. OogenezII • Doğum öncesi: ilk mayoz bölünme profazda kalır • Puberteden sonra: mayoz bölünme tamamlanır, ikincil oosit oluşur • İkincil oositte 2. mayoz bölünme başlar ve metafazda kalır • Ovulasyonla ikincil oosit atılır • Döllenme gerçekleşirse 2. mayoz tamamlanır • Spermle ovumun birleşmesi sonucu diploid bir zigot oluşur

12. Spermatogenez Pubertede başlar Sperm olgunlaşması bir kez başladıktan sonra duraklama olmaz Her birincil spermatosit 4 olgun spermi oluşturur Yaşam boyu sürer, yaşlılıkta azalır Oogenez Fetal hayatta başlar İşlem iki kez duraklar Her birincil oosittek bir olgun ovumu oluşturur Erişkin yaşamı sırasında sonlanır Menopoz Gametogenezdeki temel farklar

13. Erkek üreme sistemi işlevleri Spermatogenez Erkek üreme işlevlerinin hormonlarla düzenlenmesi Cinsel işlem performansı

14. Erişkin erkek üreme organları Testisler: Gametogenez ve steroid üretimi Epididim: Spermin olgunlaşma ve depolanması Vas Deferens: Epididim ile üretra arasındaki kanal Ejekülasyon kanalları Üretra

15. Erkek Gonadları Testisler • Embriyogenezde abdominal kavitededir • İnguinal kanal yolu ile skrotuma iner ve abdomen dışında gelişmesini sürdürür • Spermatogenez vücut ısısının hafif altındaki ısılarda devam eder (skrotum ısısı 320C) • Kriptorşidizm: Testisler skrotuma inmez • Spermatogenez olmaz • Kanser riski artar

16. Erişkin erkek üreme organları Yardımcıcinsiyet bezleri Prostat, bulboüretral bezler, vesika seminalis Tümü birden spermin içinde yaşadığı ve ejekülasyonla spermle birlikte atılan seminal sıvıyı üretirler Semen = Sıvı + sperm Üretra Hem üriner hem de üreme kanalıdır

17. Testisin yapısı Seminifer tübüller Sertoli hücreleri Germ hücreleri Interstisyel aralık Kan damarları Leydig hücreleri

18. Sertoli hücresinin işlevi • Gelişmekte olan sperm hücresinin desteklenmesi ve beslenmesini sağlar • Kan-testis engelinin önemli parçasını oluştururlar • FSH reseptörü içerir ve yanıt verirler • İnhibin salgılarlar • Androjen bağlayan protein üretirler

20. Leydig hücreleri • Testosteronun bir kısmı dolaşımına katılır • Sertoli hücrelerine geçerek burada androjen bağlayan protein sayesinde konsantre edilirler • Spermatogenez için dolaşımdakinden çok daha fazla miktarlarda testesteron varlığı gerekir. İnterstisyel alanda bulunurlar LH reseptörü içerir ve cevap verirler LH uyarısı sonucu testosteron üretirler.

22. Testosteronun etkileri İntrauterin gelişmede FSH ile birlikte gametogenezin sürdürülmesi Hipofize etkileri: LH salgısını inhibe eder. Protein-anabolik etkileri ile büyümeyi destekler. Davranışsal etkileri: libido ve saldırganlık

23. Testosteronun etkileri (devam) İkincil cinsiyet özelliklerinin gelişmesi ve korunmasını sağlar. Dış üreme organları İç üreme organları Ses Saç ve kıllanma Zihinsel Deri yağ bezleri

25. Testosteronun etki mekanizması Reseptörleri hücre içindedir Hormon/reseptör kompleksi DNA’ ya bağlanarak gen transkripsiyonuna neden olur Erkek iç üreme organlarının gelişmesi (Wolf kanalı) Bazı hedef hücrelerde dihidrotestosterona dönüşür 5-redüktaz enzimi aracılığı ile Testosteron reseptörüne bağlanarak testosteron etkisini güçlendirir Erkek dış üreme organları, prostat ve ikincil cinsiyet özelliklerinin gelişmesinden sorumlu

26. Erkek cinsel işlem performansı

27. Ereksiyon Ereksiyon = penisin sertleşmesi Sinir sistemi ile kontrol edilir Parasempatik uyarı ile başlar Sempatik uyarı ile inhibe olur Vazodilatasyon yapan nitrik oksit (NO) salınır NO’e cevap olarak arterler genişler ve organa kan akımı artar Artan kan akımı venleri sıkıştırarak kanın geri dönmesini önler Artan kan hacmi penisin büyümesine ve sertleşmesine neden olur

29. Ejekülasyon Ejekülasyon = semenin penisten atılmasıdır Sinir sistemi ile kontrol edilir Sempatik uyarı sperm ve semenin üretradan atılmasını sağlayan düz kas kasılmalarına yol açar Aynı anda üriner sfinkterlerin de kapanmasını sağlayarak ejekülasyon sırasında idrar atılmasını önler Ejekülasyonlar arasındaki latent dönem değişkendir (dakikalarla saatler arasında)

30. Semen Analizi Normal atım hacmi - 2-6 ml/ejekülasyon Sperm sayısı - 50-100 milyon/ml Morfolojisi - < 35% anormal Hareketliliği - % 60 hareketli Sterilite - 20 milyon sperm/ml Yaşam süresi – ejekülasyondan sonra 48 saat

31. Cinsel ilişki Dört bölümden oluşur : • Uyarılma – Psişik ve fiziksel uyaranlar sakral bülümden parasempatik impulsların doğmasına yol açar: erkekte ereksiyon, kadında vajinal kanalın üst bölümünde gevşeme ve sekresyon • Gerilme (plato) - Kalp ve solunum hızı, kas gerginliği, kan basıncı artar • Boşalma (orgazm) - Yoğun zevk alma duygusu, kas kontraksiyonları ve erkekte ejekülasyon • Çözülme (rezolüsyon) – Uyarılan sistemlerin gevşemesi Masters ve Johnson

32. Üreme Sistemine giriş ve erkek üreme sistemi • Üreme sisteminin temel işlevi • Puberte • Erkek ve dişi gametogenezindeki temel farklar • Erkek üreme sistemi ve işlevlerinin düzenlenmesi • Erişkin erkek üreme organları ve işlevleri • Spermatogenezin düzenlenmesi • Testosteronun etkileri ve salgısının düzenlenmesi • Erkek cinsel işlem performansının düzenlenmesi

33. II. Kadın üreme sistemi • Kadın üreme organları ve over foliküllerinin işlevsel yapısı • Foliküllerin büyüme ve gelişmesi, ovulasyon ve korpus luteum oluşumu • Kadında aylık ritmin düzenlenmesi • Menstrüel siklüsde etkilenen yapılar • Kadın cinsiyet hormonları ve işlevleri • Menstrüel siklüsde üretken dönem • Menopoz

34. Kadın üreme sistemi Kadında üreme işlevi iki büyük evreye ayrılır Vücudun gebeliğe hazırlanması Gebelik

35. Overler • Karın boşluğunda gelişir ve orda kalır • Fonksiyonları • Hormon yapımı • Östrojenler (östradiol) • Progestinler (progesteron) • Gametogenez • Dişi cinsiyet hücresi = ovum

36. Kadın üreme organları • Fallop tüpleri • Yumurtanın overlerden uterusa geçişini sağlayan kanallardır Döllenme yeridir

37. Kadın üreme organları • Uterus • İçi boş, kalın duvarlı kas tabakasından oluşur • Embriyo/fetusun implante olduğu ve geliştiği yer • Menstrüasyon endometriyum tabakasında gerçekleşir • Serviks = Uterusun alt bölümü; vajinaya açılır • Vajina • Uterusu vücut dışına bağlayan kanal

38. Over Folikülleri • Gelişimin farklı aşamasında veya dejenerasyon aşamasında, oosit içeren yapılardır • Granüloza ve Teka hücresi

39. Granüloza hücreleri • FSH reseptörleri taşır ve FSH’a cevap verir, olgunlaşan oositi destekleme ve beslemeye yönelik hücrelere farklılaşır • Ovulasyondan hemen önce LH reseptörleri ifade etmeye başlar • Östrojen salgılar • Antrum granüloza hücre salgılarıyla oluşur, östrojen içeriği yüksektir

40. Teka interna hücreleri • LH reseptörleri içerir; LH ya cevap olarak androjen üretir • Androjenler granüloza hücrelerine difüze olarak oradaöstrojene dönüştürülürler.

43. FolikülünBüyüme ve Gelişmesi • Hormonabağımlıdöngüsel bir süreçtir • Folikül grupları olgunlaşır ve baskın folikül (ler) kadında her 28 günde bir ovulasyona uğrar (25-35 gün) • Ovulasyondan sonra; yırtılan folikül korpus luteumu oluşturur.

44. Korpus Luteum • progesteron üreten yapıdır • Progesteron (= gebelik hormonu) • Uterusu başarılı implantasyona hazırlar ve gebeliğin sürdürülmesini sağlar • Gebeliğin oluşmadığı koşulda dejenere olur (süreç ovulasyondan sonraki 14. günde tamamlanır) • Progesteron/östrojen düzeyindeki düşme uterusun endometriyum tabakasınındökülmesine neden olur = menstrüasyon

45. Gebelik oluşursa: • İlk üç ay boyunca korpus luteum,progesteronsalgılamayı sürdürür • Korpus luteumun gelişmesini ve devamını sağlayan: • İnsan koryonik gonodotropini(Human Chorionic Gonadotropin=hCG): • gebeliğin erken dönemlerinde plasentadan salgılanır. • Gebeliğin sonraki 2/3 ündeprogesteron kaynağı plasentadır

46. Kadında aylık ritmin düzenlenmesi 25-35 gün

50. Uterus (endometriyum kalınlığı) Uterin/Endometriyal/Menstrüel Siklüs Menstrüel Faz Pre-ovulatuvarFaz Post-ovulatuvarFaz