Begeleidingstraject voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften

1. Begeleidingstraject voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

2. Historiek In 2001 stelt een studie (HIVA en KUL) de verwijzingspraktijk van de PMS-centra in vraag en legt een aantal pijnpunten bloot: • Vooral kindkenmerken primeren. • Het % allochtonen en kansarmen in Bu.O is te hoog. • Geen zicht op het afgelegde leertraject. • De typologie is niet eenduidig en beantwoordt niet aan de onderwijsbehoeften. • Het is weinig gerelateerd aan handelingsplanning. • De school probeert vaak de verwijzing te sturen. • Er wordt te weinig naar alternatieven gezocht. • De ouders zijn te weinig betrokken partij. An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

3. Historiek De studie doet ook een aantal aanbevelingen: • Men moet streven naar een contextgerelateerde verwijzing. • context van de leerling met zijn behoeften • context van het gezin • context van de school • De nood aan B.O. moet het gevolg zijn van een afweging onderwijsbehoeften – onderwijsaanbod (draagkracht). • De verwijzing moet niet gebeuren op basis van “classificerende” diagnostiek maar op basis van “handelingsgerichte” diagnostiek. An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

4. Historiek En verder nog … • De typologie moet opnieuw worden bekeken. • De scholen dienen zich te profileren, met focus op een zorgaanbod, geformuleerd in pedagogische en didactische termen. • Doorverwijzing kan alleen maar wanneer duidelijk blijkt welke inspanning de school heeft geleverd en welk leertraject werd afgelegd. • De verantwoordingsprotocollen moeten een aanzet geven tot een individueel handelingsplan. An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

5. Ad hoc werkgroep • Als antwoord op aanbevelingen studie • In kader van ‘Maatwerk in samenspraak’ • Vanaf 2001 tot heden • Op initiatief van de minister van onderwijs • Samengesteld uit: • CLB • CLB-inspectie • inspectie BuO • administratie onderwijs • kabinet van de minister • Opmaak van een basistekst An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

6. Basistekst • Met betrekking tot het begeleidingstraject voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften • Schetst theoretisch kader en richtlijnen • Eerste versie 30/01/2004 • Sedert eind 1ste trimester 2005 herwerking door stuurgroep • Ontwerp van eindtekst 16/06/2006 • Doelstelling: finalisering tekst eind 2006 An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

7. Pilootproject ‘begeleidingstraject’ • Is een kleinschalig, netoverschrijdend experiment (6 regios) • Loopt van schooljaar 2003-2004 tot 2005-2006 • Beperkt zich in een eerste fase tot: • het basisonderwijs • de begeleiding en overstap van leerlingen naar scholen Type 1, Type 3 en Type 8 • Wordt uitgevoerd en opgevolgd door: • de geselecteerde CLB-teams • de ingestapte basisscholen (pilootscholen) • de stuurgroep An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

8. Pilootproject ‘begeleidingstraject’ • Heeft als doelstellingen: • Komen tot een andere invulling van het verwijzingsproces door: • Opstellen kwaliteitseisen voor begeleidingstraject • Toekennen andere functie aan inschrijvingsprotocol • Plus regelgeving terzake • Optimaliseren van de samenwerking tussen de verschillende actoren: • School, Ouders, Leerling, CLB, Externen, … • Vergroten betrokkenheid • Nadruk op ‘samenwerken’ An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

9. Begeleidingstraject • Omvat 5 fasen met een cyclisch verloop • Met specifieke verantwoordelijkheden per fase voor: • Schoolteam • CLB Betere organisatie en afstemming van het pedagogisch-didactisch aanbod binnen de school op de noden van de leerling met specifieke onderwijsbehoeften An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

10. Begeleidingstraject • Bij falen van deze organisatie en afstemming: • Overstap naar andere school binnen het gewoon onderwijs • Overstap naar een school voor buitengewoon onderwijs • In de toekomst in het kader van ‘leerzorg’: overstap naar een hoger zorgniveau binnen dezelfde school • Bij overstap • Overstapdocument • Verantwoordingsdocument + attest An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

11. Inhoud overstapdocument • Analyse van de problematische onderwijsleersituatie • Met aandacht voor kind- en contextkenmerken • Waarom nu bij dit kind uit dit gezin op deze school in deze klas met deze leerkracht • Chronologisch overzicht en omschrijving van de concrete begeleidingsinterventies • Wanneer is wat gedaan met welk resultaat • Omschrijving van de noden en specifieke onderwijsbehoeften van de leerling • In functie van het pedagogisch –didactisch aanbod • Omschrijving van de samenwerking tussen de actoren An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

12. Fase 0 begeleidingstraject Fase van de goede preventieve basiszorg • Onderwijskundige en preventieve zorg door de school • Gericht op het algemene welbevinden van alle leerlingen • Aanbieden van maximale ontplooiingskansenvoor elke leerling An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

13. Fase 0 Concreet op school • Visie uitgeschreven in SWP m.b.t.: • Schoolcultuur • Zorgbeleid • … • Vertrekken vanuit ‘eigenheid’ van elke leerling. • Via overleg en/of nascholing ‘gegronde problemen’ leren onderkennen en signaleren An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

14. Fase 1 begeleidingstraject Fase van de verhoogde staat van zorg • Extra zorg vanwege het schoolteam voor ll met specifieke onderwijsbehoeften. • De draagkracht van de school wordt voldoende geacht. • De ouders en het CLB worden geïnformeerd. • Geen individuele leerlingbegeleiding door CLB. An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

15. Fase 1 Concreet op school • Analyse van zorgvraag van de leerling • De leerkracht: • Omschrijft de onderwijsbehoeften • Signaleert aan zorgteam • Opzetten van hulpstrategieën • Wie doet wat wanneer en hoe • Informeren van de ouders • Opvolgen en evalueren van handelen • Stopzetten, verderzetten of aanpassen van handelen • Via zorgoverleg: • Informeren van CLB • Aanbieding schoolondersteuning door CLB An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

16. Fase 2 begeleidingstraject Fase van de uitbreiding van de zorg • Draagkracht van school wordt overschreden. • CLB start een multidisciplinair dossier. • Leerlinggerichte acties door CLB. • Het CLB ondersteunt de school in versterken van hun draagkracht. • In samenspraak en samenwerking met het schoolteam, ouders en leerling. An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

17. Fase 2 Concreet op school • Melding aan CLB • Meldingsfiche, zorgoverleg, MDO • Samen zoeken naar en vastleggen van mogelijke oplossingen en begeleiding • In samenspraak met ouders: • School informeert ouders over melding • Gezamenlijk gesprek ouders/school/CLB m.b.t. probleemverheldering en oplossingsstrategieën • School voert geplande acties uit An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

18. Fase 2 Concreet op school • Mits toestemming van ouders: • Leerlinggerichte acties door CLB • Schoolondersteuning door CLB • Contacten met externen • … • Gezamenlijk overleg met ouders over: • Resultaten acties CLB, school,… • Afspraken m.b.t. oplossingsstrategieën • Opvolging en resultaten van oplossingsstrategieën An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

19. Fase 3 begeleidingstraject Fase van de overstap naar een school op maat • Draagkracht van school blijft ONVOLDOENDE. • Draagkracht van leerling en gezin blijven overschreden. • Overstap dringt zich op: • Naar andere school met voldoende draagkracht • Naar Bu.O. An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

20. Fase 3 Concreet op school • Analyse van overschrijding draagkracht • School – Leerling – Gezin • Waarom dit kind, in deze groep, bij deze leerkracht en van deze ouders • Samen zoeken naar de beste oplossing voor deze leerling op basis van: • Sterkte/zwakte analyse van de leerling en context • Het afgelegde begeleidingstraject • Gewenste zorgaanbod voor de leerling • Specifieke onderwijsbehoeften An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

21. Fase 3 Concreet op school • De overstap is resultante van een gezamenlijk proces • Ouders maken uiteindelijke keuze • Bij overstap opmaak van: • Overstapdocument • Verantwoordingsdocument +attest door CLB An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

22. Fase 4 begeleidingstraject Fase van de opvolging van de overgestapte leerling An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

23. Fase 4 Concreet op school • Contact met ouders • Contact met nieuwe school • Contact met nieuw CLB An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

24. Ervaringen en aandachtspunten • Fasering van begeleidingstraject is een leidraad/houvast • Positief effect op samenwerking tussen school, ouders en CLB • Meer gerichte communicatie met ouders door de school • Werkt drempelverlagend voor ouders t.o.v. CLB • Praten mét i.p.v. over betrokken partijen • Betere afstemming van acties • … • Schoolondersteunende functie van CLB wordt groter An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

25. Ervaringen en aandachtspunten • Wordt nu vooral gedragen en gestuurd door zorgteam, moet nog meer een automatisme worden binnen het schoolteam • Nog te weinig aandacht voor protectieve factoren • Nog te veel focus op het schools functioneren • Nog te weinig communicatie met de leerling • … An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen

26. Ik hoop dat u van deze uiteenzetting het één en ander hebt opgestoken !! An An Noteboom - RADI Zorgproject West-Vlaanderen