Kształcenie nastawione na podmiotowość uczącego się

1. Kształcenie nastawione na podmiotowość uczącego się Leszek Kuraslkuras@ahe.lodz.pl

2. Rozumienie KRK Zmiana organizacyjno – prawnazmiana „naskórkowa” Zmiana rozumienia filozofii człowieka i procesu edukacyjnego zmiana stylu i mentalności

3. Dwa style w pedagogice i funkcjonowaniu społeczeństwa Autorytarny Podmiotowy

4. Dwa style w pedagogice i funkcjonowaniu społeczeństwa Autorytarny Podmiotowy

5. Podmiot i podmiotowość Mianem podmiotu (osoby podmiotowej) zwykło określać się osobę świadomą, myślącą, aktywną, otwartą na nowe doświadczenia. Pojęcie podmiotu i podmiotowości łączy się z działaniem, podejmowaniem decyzji. Tak więc, podmiot to osoba, która ma wpływ na otoczenie, która steruje swoim życiem, ograniczając zewnętrzną determinację swoich losów. Z pojęciem podmiotowości łączy się zatem nierozerwalnie pojęcie sprawstwa, czyli poczucie wolności wyboru i kontroli podjętego działania, a także poczucie skuteczności. Termin podmiot używany jest do nazwania bytu świadomego, który chce i może działać, który jest w stanie tak potencjalnie, jak i realnie dysponować sobą. Innymi słowy, podmiot jest bytem mającym wpływ na treść, formę i przebieg zdarzeń, w których bierze udział. Jest bytem, działającym zgodnie z własną wolą, z nastawieniem na zmianę siebie i otaczającego świata społecznego, technicznego, przyrodniczego itd.

6. Podmiot i podmiotowość Podmiot – osoba zdolna do samostanowienia o swoich zachowaniach i samodzielnego oddziaływania na otoczenie.

7. Autorytaryzm i jednostka autorytarna Jednostka autorytarna żywi przekonanie, iż życie ludzkie jest zdeterminowane przez siły stojące na zewnątrz własnego „ja” człowieka i uznaje tym samym, że szczęście leży w poddaniu się tym siłom. W autorytaryzmie, nie ma miejsca na równość. Zakłada się bowiem, iż świat składa się z osób obdarzonych siłą i ludzi jej pozbawionych. Jednostki autorytarne są uległe i oczekują od władzy ochrony i opieki, czyniąc ją jednocześnie odpowiedzialną za swoje życie. Można wymienić następujące komponenty składające się na syndrom osobowości autorytarnej: • Konwencjonalizm – rozumiany jako sztywne przywiązanie do konwencjonalnych wartości klasy średniej; • Autorytarne podporządkowanie – czyli brak krytycyzmu wobec autorytetów własnej grupy, podległość; • Autorytarna agresywność – czyli potępianie, odrzucanie i karanie osób łamiących konwencjonalne wartości; • Antyintracepcja – odrzucanie subiektywizmu, wyobraźni; • Przesądność i stereotypowość – uleganie przesądom i stereotypom, skłonność do myślenia w sztywnych kategoriach;

8. Dystans władzy - - emocjonalna przestrzeń oddzielająca podwładnych od przełożonych Społeczeństwa o dużym dystansie władzy: • nauczyciel jest autorytetem, któremu należy się szacunek i bezwzględne podporządkowanie • od ucznia oczekuje się bezwarunkowego posłuszeństwa i wykonywania poleceń Społeczeństwa o małym dystansie władzy: • relacje na linii uczeń-nauczyciel mają charakter partnerski • dziecko zachęca się do samorozwoju, dyskusji, podważania opinii dorosłych • uczeń jest tu podmiotem procesu edukacyjnego. Ceni się go za samodzielność, inicjatywę, poszukiwanie własnych rozwiązań, wyrażanie krytycznych opinii W pierwszym i w drugim przypadku, w sposób naturalny dochodzi do reprodukcji systemu społecznego, przy czym w pierwszym mamy do czynienia z odtwarzaniem struktury o charakterze autorytarnym, a w drugim o charakterze podmiotowym.

9. Rola szkoły (uczelni) • Szkoła (uczelnia) odpowiada za „wierność” w realizacji narzuconego (ustalonego) programu. • Szkoła (uczelnia) reguluje styl życia i przekonania (ideologię). • Szkoła (uczelnia) samodzielnie określa treści i formy kształcenia. • Szkoła (uczelnia) odpowiada za jakość kształcenia. • Jednocześnie uczeń (student) jest odpowiedzialny za efekty kształcenia.

10. Rola nauczyciela (wykładowcy) • Nauczyciel (wykładowca) jest odpowiedzialny za to co wie i umie uczeń (student). • Przedstawia algorytmy i wymusza trening tych algorytmów. • Stosuje środki przymusu w stosunku do ucznia (studenta). • Zadaniem nauczyciela (wykładowcy) jest sformułowanie trudności i doradztwo w zakresie ich rozwiązania. • Podmiotem jest uczeń (student), który jest odpowiedzialny za proces uczenia się.

11. Rola ucznia (studenta) • Uczeń (student) potrafi działać wg wymuszonych algorytmów, bądź przyjąć nowe, ale narzucone z góry sposoby postępowania. • Nie jest samodzielny w podejmowaniu decyzji. • Uczeń (student) jest odpowiedzialny za jakość procesu edukacyjnego i efektów jakie uzyskuje. • Samodzielnie organizuje swoją pracę i formułuje projekty.

12. Rola oceny • Oceniana jest zgodność z modelem, tzn. na ile wykonana praca przystaje do modelu. • Ocena nastawiona jest głównie na wskazanie niedostatku. • Może blokować aktywność realizującego zadanie. • Mamy tutaj do czynienia nie tyle z oceną, co z ewaluacją, tzn. weryfikacją tego, co udało osiągnąć się w zrealizowanym projekcie, jaką nadwyżkę uzyskaliśmy w stosunku do przeszłości. • Ewaluacja służy zaprojektowaniu przyszłych zmian. • Nastawiona jest na wsparcie podmiotu w jego aktywności i stymulowanie jego działań.

13. Wiedza Szkoła tradycyjna Kompetencje osobowościowe Szkoła podmiotowa Rys. za: prof. Makary Stasiak

14. Nowa (podmiotowa) strategia edukacyjna 1. Marginalizacja paradygmatu „przekazywania wiedzy” na rzecz paradygmatu „zdobywania wiedzy” 2. Uczenie uczenia się – metody muszą być nakierowane na samodzielne zdobywanie wiedzy i umiejętności praktycznych 3. Wytwarzanie wiedzy przez uczących się – szkoła ma służyć wytwarzaniu wiedzy, a nie jej przekazywaniu 4. Uczenie się poprzez wykonywanie praktycznych zadań

15. Rola KRK Można wprowadzić KRK nie zmieniając nic w stylu zarządzania procesem edukacyjnym i w samym nauczaniu bądź Można wykorzystać projektowaną reformę systemu edukacyjnego do wprowadzenia i urzeczywistnienia kształcenia podmiotowego

16. Dziękuję za uwagę Leszek Kuras lkuras@ahe.lodz.pl