EDUKACJA

1. EDUKACJA To ogół działań, procesów i warunków, które mają sprzyjać rozwojowi człowieka, a rozwój jest określany poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę własnych zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych . (Kwieciński 1996) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

2. EDUKACJA to ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka (fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych i religijnych), czyniącym z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, „zadomowioną” w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji… (Leksykon 2000) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

3. WYCHOWANIE • Świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka (Okoń 1998). • Byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący (działający) kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu (doznającemu) osiągnąć wzrost własnej tożsamości (Tchorzewski). • Wspólna wędrówka wychowanka i wychowawcy ku horyzontowi prawdy, dobra, piękna (Gadacz). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

4. WYCHOWANIE • jest formowaniem, kształtowaniem, zmienianiem czyjejś osobowości, spowodowaniem czy wyzwalaniem w niej pożądanych zmian (Konarzewski 1987). • jest profesjonalnym, świadomym, celowym utrzymaniem, doskonaleniem i rozwijaniem pozytywnych oraz funkcyjnych możliwości człowieka, jego funkcji psychicznych, procesów i cech osobowości (Zelina 2004). • jest przygotowywaniem do zadań i ról życiowych, czyli zamierzoną pomocą w socjalizacji osoby (Muszyński 1974) • jest czynnością gwarantującą w społeczeństwie przekaz „kapitału duchowego” z pokolenia na pokolenie. Jej istotą jest przekaz w rodzinie już od najwcześniejszego wieku dzieci wzorców i norm postępowania, rytuałów komunikacyjnych, nawyków higienicznych i tym podobnych (Prucha 2000). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

5. WYCHOWANIE • jest zamierzonym i świadomym oddziaływaniem na człowieka, współtworzącym „jego osobową indywidualność” (Cichoń 1981). • jest wprowadzaniem drugiej osoby w wartościowy sposób życia, które liczy się z nią jako wartością, umożliwia jej pełną samorealizację oraz odwołuje się do wszystkich jej społecznie i biologicznie uformowanych sił dla jej wyrażenia się w świecie, a może i dla spełnienia w nim jej powołania (Ruciński 1988). • jest to praca z człowiekiem i nad człowiekiem przy jego aktywnym współudziale, jako osobą, która znajduje się w stanie dojrzewania i rozwoju (Tischner 1981). • jest szczególną relacją międzyludzką, w której podmiotem i zarazem przedmiotem czynów wychowujących jest osoba (Nowak 1999). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

6. WYCHOWANIE • Trzy znaczenia: • wszelkie nieintencjonalne działanie społeczne jakoś formujące człowieka (znaczna część naukowców zamiast o wychowaniu w tym znaczeniu mówi o socjalizacji) • wszelkie działanie podejmowane intencjonalnie w celu formowania człowieka • działania podejmowane intencjonalnie w celu formowania tych aspektów osobowości człowieka, które związane są z wartościami i emocjami, a więc na przykład kształtowanie postaw w stosunku do innych ludzi, różnych obiektów, idei abstrakcyjnych i samego siebie PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

7. WYCHOWANIE TO DZIAŁANIE ŚWIADOME I CELOWE Wszelkie nieintencjonalne wpływy otoczenia nazywamy raczej socjalizacją, albo „spontaniczną socjalizacją”. SOCJALIZACJA: proces kształtowania mentalności, postaw i działań ludzi przez społeczeństwo. SOCJALIZACJA WYPRZEDZAJĄCA: naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w których chcielibyśmy zostać zaakceptowani. PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

8. KSZTAŁCENIE • To ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również możliwie wszechstronny rozwój sprawności fizycznych i umysłowych, zainteresowań i zdolności... PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

9. NAUCZANIE Planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przekazywania wartości i działań praktycznych (W. Okoń). UCZENIE SIĘ Proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabyte (W. Okoń). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

10. PEDAGOGIKA To nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młodego pokolenia - w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, system wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój (Okoń). PEDAGOGIKA=DYDAKTYKA+TEORIA WYCHOWANIA Pedagogika to dyscyplina naukowa (lub dziedzina wiedzy) o procesach edukacyjnych i dyskursach edukacyjnych, czyli zadaniem jej jest wytwarzanie wiedzy o całokształcie praktyki edukacyjnej – minionej i aktualnej. Obiektem badań tak rozumianej pedagogiki są więc pedagogie we wszystkich swoich znaczeniach (Hejnicka-Bezwińska) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

11. PEDAGOGIA • sztuka skutecznego wywierania wpływu na dzieci i młodzież dla zrealizowania określonych celów edukacyjnych („uprawa ludzkiego ducha”) • paradygmat edukacyjny, który może występować w postaci 1/ doktryny pedagogicznej, 2/ideologii edukacyjnej, 3/ ukrytego programu wychowania • względnie trwały i spójny zbiór praktyk edukacyjnych, poprzez które jednostka przyswaja sobie (lub rozwija dotychczas istniejące) formy postępowania, wiedzy, umiejętności i kryteria ich oceny, przejmując je od kogoś (lub czegoś), kogo uznaje za stosownego ich dostarczyciela (przekaziciela) i ewaluatora PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

12. PARADYGMAT • dostarcza modelowych rozwiązań uprawiającym daną dyscyplinę naukową lub typ nauk (model nauki i naukowości) i obejmuje: 1) zbiór przyjętych założeń, 2) zbiór podstawowych teorii i twierdzeń opisujących i wyjaśniających rzeczywistość lub jej fragment (np. edukację), 3) instrumentarium badawcze, 4) zastosowania osiągniętych wyników badań (T. S. Kuhn). Współczesna pedagogika dopuszcza współistnienie wielu paradygmatów naukowych. • przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie, doktrynie itp. PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

13. CELE EDUKACJI SZKOLNEJ • Poznanie tradycji, historii i kultury społeczeństwa polskiego na tle szerszego dorobku cywilizacyjnego ludzkości. • Wyposażenie w wiedzę niezbędną do funkcjonowania w pierwszej połowie XXI wieku wraz z umiejętnością stosowania tej wiedzy w sytuacjach nowych i nieoczekiwanych. • Wytworzenie chęci służenia ojczyźnie i poczucia odpowiedzialności za państwo. • Przygotowanie do funkcjonowania w demokratycznym społeczeństwie obywatelskim. • Wytworzenie trwałej tendencji do zdobywania wiedzy, samokształcenia i samopoznawania wraz z umiejętnością skutecznego podejmowania działań w tej dziedzinie. PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

14. CELE EDUKACJI SZKOLNEJ (2) • Wyrobienie otwartej postawy wobec ludzi należących do innych narodów i społeczeństw. • Wyrobienie umiejętności porozumiewania się z innymi. PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

15. NAUCZYCIEL • TRANSFORMATYWNY INTELEKTUALISTA • PRZEWODNIK, TŁUMACZ • REFLEKSYJNY PRAKTYK • RADYKALIZM HUMANISTYCZNY • TAKT • ODPOWIEDZIALNOŚĆ • MĄDROŚĆ PRAKTYCZNA • AUTONOMICZNY PODMIOT • PROFESJONALIZM+EGZYSTENCJALNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ • PERMANENTNY ROZWÓJ (TAKŻE MORALNY) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

16. ROLE PEŁNIONE PRZEZ NAUCZYCIELA • ORGANIZATORSKO-KIEROWNICZA (STRAŻNIK CZASU, PANOWANIE NAD POROZUMIEWANIEM SIĘ, DYSPONOWANIE POMOCAMI DYDAKTYCZNYMI, UTRZYMYWANIE PORZĄDKU I DYSCYPLINY) • OSOBA MOBILIZUJĄCA UCZNIÓW DO NAUKI • OSOBA UŁATWIAJĄCA UCZNIOM PRACĘ • NAUCZYCIEL JAKO DORADCA (WSPARCIE) • NAUCZYCIEL JAKO EKSPERT • WYCHOWAWCA PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

17. STYLE KIEROWANIA WYCHOWAWCZEGO • TO MINISTRATEGIA PEŁNIENIA ROLI KIEROWNICZEJ • STYL AUTOKRATYCZNY • STYL LAISSEZ-FAIRE • STYL DEMOKRATYCZNY • STYLE POŚREDNIE PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

18. UCZEŃ - NAJWAŻNIEJSZA OSOBA W PROCESIE KSZTAŁCENIA • ROZWÓJ DZIECKA A ROLA NAUCZYCIELA • NIEPOWODZENIA SZKOLNE • ADOLESCENCJA • NIESTAŁOŚĆ PSYCHORUCHOWA • NIERÓWNOMIERNOŚĆ ROZWOJU • INTELIGENCJA • PAMIĘTANIE I UCZENIE SIĘ • STADIA ROZWOJU POZNAWCZEGO: SENSOMOTORYCZNE, PRZEDOPERACYJNE, OPERACJI KONKRETNYCH, OPERACJI FORMALNYCH • ROZWÓJ MORALNY PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

19. UCZEŃ - NAJWAŻNIEJSZA OSOBA W PROCESIE KSZTAŁCENIA (2) • LĘK • ZDOBYWANIE WIEDZY O UCZNIU • KLASA SZKOLNA JAKO GRUPA SPOŁECZNA PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE