REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ

1. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ Selda KUTLU Ümraniye RAM Müdürü

2. Rehberlik • Dünya üzerinde yaşanan hızlı değişim ve gelişmeler. • Hızlı değişim ve gelişimin yarattığı sosyal ve kişisel sorunlar. (Karmaşıklaşan yaşam koşulları ve başa çıkma becerileri) • Kişilerarası rekabetin yoğunlaşması. (Okul ve meslek seçimi) • Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerin başlaması. (19. yy. sonu ABD’de Mesleki rehberlik olarak başladı. Ülkemizde 1950’li yıllarda.)

3. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Ne Değildir? Psikolojik Danışma ve Rehberlik yardımı bireye tek yönlü olarak doğrudan doğruya yapılan bir yardım değildir. PDR bireyin sadece duygusal yanı ile ilgilenmez. (Sosyal, duygusal, zihinsel, fiziksel bütünlük içinde ele alır) Rehberlik ve psikolojik danışmada bireye acımak, onu kayırmak, her sıkıntıya düştüğünde onu korumak anlayışı yoktur. PDR’de kullanılan bütün yöntemler ve teknikler amaç değil, sadece araçtırlar.

4. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Ne Değildir? Psikolojik danışma ve rehberlik, bu yardımı alan birey bakımından akademik bir öğrenme konusu ya da ders değildir. Rehberlik ve psikolojik danışma, okulda disiplini sağlama, öğrencileri tehdit etme, kontrol altında bulundurma, onu yargılama işi değildir. PDR her türlü problemi hemen çözebilecek sihirli bir güce sahip değildir. Rehberlik öğüt vermek, telkinde bulunmak değildir. Rehberlik ve psikolojik danışma, sadece davranış bozukluğu gösteren, başarısız, sorunlu öğrencilere yönelik bir yardım değildir.

5. Rehberliğin Amacı Bireylerin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir. Birey Kendini tanıma Kendini anlama ve kabul etme Ben kimim? Özelliklerim nelerdir? Kuvvetli ve zayıf yönlerim? Yeteneklerim? İlgi ve eğilimlerim? İhtiyaçlarım nelerdir? ... gibi soruların yanıtları Bulunduğu ortamı ve çevreyi tanıma Çevredeki eğitim ve iş olanakları nelerdir? Ailenin sınırlılıkları? Toplumun gerçekleri, bana sağlanan fırsatlar?.. vb. soruların yanıtları Ben ne yapabilirim? Ne yapmalıyım? Yeteneklerimi nasıl geliştiririm? Çevrenin fırsatlarını nasıl değerlendirebilirim? Sorunları nasıl çözebilirim ve bulunduğum ortama nasıl uyum sağlayabilirim? Kendini Gerçekleştirme

6. Rehberlikte Hizmet Alanları Bilgi Toplama ve Yayma Oryantasyon Yöneltme ve Yerleştirme Psikolojik Danışma İzleme Değerlendirme Çevre/Veli İle İlişkiler Araştırma ve Geliştirme Bireyi Tanıma Müşavirlik (Konsültasyon)

7. Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin İlkeleri • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri, eğitim • kurumlarının eğitim- öğretim etkinlikleri bütünlüğü • içinde yer alır. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri tüm öğrencilere açık bir hizmettir. • Her öğrenci eğitim sürecinde kendisine sunulan seçenekler arasında seçme özgürlüğüne sahiptir. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde insana saygı esastır. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin bireysel boyutunda gizlilik esastır.

8. Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin İlkeleri • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri öğrenci, veli, uzman, öğretmen ve yönetici gibi ilgililerin iş birliği ile yürütülür. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde bireysel farklılıklara saygı esastır. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin yürütülmesinde hem bireye hem de topluma karşı sorumluluk söz konusudur. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin yürütülmesinde bilimsellik esastır.

9. Rehberlik ve Araştırma Merkezi Rehberlik ve Araştırma Merkezi, eğitim-öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine ilişkin gerekli her türlü çalışmalarla birlikte il/ilçedeki özel eğitim gerektiren bireylerin tanılama ve bu bireylere yönelik rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinden sorumludur. Rehberlik ve Araştırma Merkezi idari bölümden başka • Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölümü • Özel Eğitim Hizmetleri Bölümünden oluşur.

10. Psikolojik Danışma Bölümü • Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bölümü eğitim-öğretim kurumları özellik, kademe türlerine göre ayrı olmak üzere çerçeve programı ve etkinlikler programlarının hazırlanmasına ilişkin çalışmalar organize eder. • Okul PDR servislerinin ihtiyaç ve sorunlarını belirlemeye yönelik çalışmaları yürütür. • Eğitim-öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma servislerinden gelen çalışma rapor ve programlarını inceler, değerlendirir ve değerlendirme sonuçlarını genel bir rapor haline getirir. • PDR alanı ile ilgili bilimsel gelişmeleri izler, uygulamalarında bu gelişmelerden yararlanır. • Çalışma alanları ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmalarına katılır.

11. Psikolojik Danışma Bölümü • Eğitim-öğretim kurumlarında verilecek rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerine ilişkin rehberlikte bulunur. • Psikolojik ölçme araçlarını standartlarına uygun olarak uygular, değerlendirir ve sonucunda gerekli psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini verir. • Rehber öğretmeni (psikolojik danışmanı) bulunmayan okullar öncelikli olmak üzere okulların, öğrencilerin gereksinimleri doğrultusunda yöneticilere, öğretmenlere, ailelere yönelik toplantı, panel ve konferans gibi etkinlikler düzenler, gerekli hizmetiçi eğitim etkinliklerini düzenler. • Kuruma başvuran öğrencilere eğitsel, mesleki ve kişisel rehberlik hizmeti verir, psikolojik danışma yapar.

12. Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü; genel olarak eğitim-öğretim kurumlarına devam eden veya zorunlu öğrenim çağı dışında yer alan özel eğitime ihtiyaç duyan bireylerin eğitsel değerlendirme ve tanılamalarını yapmak, bireyleri gereksinimlerini karşılayabilecekleri en uygun eğitim ortamına yönlendirmek ve okullar, kurumlar, aile işbirliğinde izleme çalışmalarını yapmaktan sorumludur. Aynı zamanda; velilere ve eğitim kurumlarına yönelik özel eğitim hizmetleri hakkında bilgilendirme çalışmaları yapmak, doküman hazırlamak, seminerler düzenlemek, kurum Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Bölümü ile işbirliği çerçevesinde rehberlik hizmetleri sunmaktadır.

13. OKUL MÜDÜRÜ KOORDİNATÖR PSİKOLOJİK DANIŞMAN/REHBER ÖĞRETMEN PSİKOLOJİK DANIŞMANLAR/REHBER ÖĞRETMENLER SINIF REHBER ÖĞRETMENLERİ ÖĞRENCİLER DİĞER ÖĞRETMENLER Okullarda PDR Hizmetleri İşleyişi REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ OKULYÜRÜTME KOMİSYONU

14. ÖĞRETMEN OKUL ÖĞRENCİ AİLE

15. Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi Resmi ve özel eğitim-öğretim kurumlarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini yürütmek üzere rehberlik ve psikolojik danışma servisi kurulur. Bu serviste öğrenci sayısına göre rehber öğretmen (psikolojik danışman) atanır. Okul rehberlik ve psikolojik danışma servisi rehberlik ve araştırma merkeziyle koordineli bir şekilde çalışır. Psikolojik danışmanı bulunmayan okullarda rehberlik hizmetleri yürütme kurulu aracılığıyla, sınıf rehber öğretmenleri tarafından yürütülür ve Rehberlik ve araştırma merkeziyle işbirliği içinde çalışılır.

16. Norm Kadro Yönetmeliği • Okul rehberlik servisleri için; • Özel eğitim okul ve kurumlarından öğrenci sayısı 25 ve • daha fazla olanların her birine 1, • b) İlköğretim kurumlarından öğrenci sayısı 250 ve daha fazla olanların her birine 1, • c) Orta öğretim kurumlarından öğrenci sayısı 150 ve daha fazla olanların her birine 1, • d) Yatılı veya pansiyonlu okulların öğrenci sayılarına bakılmaksızın her birine 1, • e) İlçe merkezindeki ilk ve orta öğretim kurumlarında öğrenci sayısının az olması nedeniyle rehber öğretmen norm kadrosu verilememesi halinde öğrenci sayısı en fazla olan eğitim kurumuna 1,

17. Norm Kadro Yönetmeliği f) Pansiyonlu mesleki eğitim merkezlerine 1, g) Bağımsız anaokullarına 1, rehber öğretmen norm kadrosu verilir. Buna, özel eğitim kurumlarında öğrenci sayısının 100 ve 100’ün katlarına, diğerlerinde ise 500 ve 500’ün katlarına ulaşması halinde her defasında 1 rehber öğretmen norm kadrosu eklenir. Bir yerleşim merkezindeki her okulda en az 1 rehber öğretmen norm kadrosu doldurulmadan ikinci ve müteakip norm kadrolar atamalarda kullanılmaz.

18. RDR Hizmetleri Yürütme Komisyonu • Her eğitim-öğretim kurumunda rehberlik ve psikolojik • danışma hizmetlerinin planlanması, eş güdümün ve kurum • içindeki iş birliğinin sağlanması amacıyla rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonu oluşturulur. • Bu komisyon, ders yılında birinci ve ikinci dönemin başladığı ilk ay ile ders yılının tamamlandığı son ay içerisinde olmak üzere, yılda en az üç defa toplanır. • Rehberlik ve psikolojik danışma servisindeki rehber öğretmenler/psikolojik danışmanlar bu komisyonun sürekli üyesidir. Diğer üyeler her ders yılı başında öğretmenler kurulunda yeniden belirlenir. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonu; okul müdürünün başkanlığında okul müdür yardımcıları, rehber öğretmenler, sınıf rehber öğretmenlerinden her sınıf seviyesinden seçilecek en az birer temsilci, disiplin kurulundan bir temsilci, okul-aile birliği ve okul koruma derneğinden birer temsilci ve okul öğrenci temsilcisinden oluşur.

19. PDR Hizmetleri Yürütme Komisyonunun Görevleri • Rehberlik ve psikolojik danışma servisince hazırlanan yıllık program ve yürütme plânını inceler, bu konudaki görüşlerini bildirir. Uygulanması için gerekli önlemleri karara bağlar. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin yürütülmesi sırasında hizmetlere ilişkin çalışmaları ve ortaya çıkan sorunları İnceler, değerlendirir ve bunların çözümüne ilişkin önlemleri belirler. • Eğitim ortamında; öğrenciler, aileler, yöneticiler, öğretmenler ve psikolojik danışmanlar arasında sağlıklı ve uyumlu ilişkiler kurulabilmesi için gerekli önlemleri görüşür ve yapılacak çalışmaları belirler.

20. PDR Hizmetleri Yürütme Komisyonunun Görevleri • Yönlendirmeye ilişkin eğitsel ve meslekî rehberlik çalışmalarında ve öğrencileri yönlendirmede, okuldaki eğitim-öğretim etkinlikleri ile eğitsel etkinliklerden karşılıklı olarak yararlanılabilmesi için gerekli önlemleri ve çalışmaları belirler. • Yapılacak çalışmalarda birey, aile, ilgili kurum-kuruluşlara yönelik iletişim ve iş birliğine ilişkin önlemleri belirler. • Psikolojik danışmanı bulunmayan eğitim-öğretim kurumlarında gerektiğinde rehber lik ve araştırma merkezinden bir uzmanın bu komisyona katılması sağlanır.

21. Okul Müdürünün PDR İlişkin Görevleri • Okulda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin sağlıklı şekilde yürütülebilmesi için, hizmetin gerektirdiği fiziksel şartları ve uygun çalışma ortamını hazırlar, kullanılacak araç ve gereci sağlar. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonunu kurar, bu komisyona başkanlık eder. • Okulun rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin yürütülmesi İle ilgili yıllık program ve yürütme plânının hazırlanmasını sağlar ve uygulanmasını izler. • Okuİun psikolojik danışman ihtiyacını, öğrenci sayısını ve bu sayıdaki artışı dikkate alarak belirler ve bulunduğu il veya ilçe millî eğitim müdürlüğünün ilgili bölümüne bildirir. • Okulda birden fazla psikolojik danışman varsa birini koordinatör olarak görevlendirir.

22. Okul Müdürünün PDR İlişkin Görevleri • Rehberlik ve psikolojik danışma servisinde birden fazla psikolojik danışman olması hâlinde;program, plânlama, araştırma gibi birlikte yapılması gereken görevler dışında, hizmetlerin yürütülmesinde öğrenci sayıları, sınıflar, meslekî formasyon ve özel beceriler gibi ölçütlere göre gerektiğinde psikolojik danışmanlar arasında iş bölümü yapar. Ancak bu iş bölümünün dengeli olmasına ve hizmetlerin gerektirdiği eş güdüm ve bütünlüğü zedelememesine dikkat eder • Rehberlik ve psikolojik danışma servisiyle iş birliği yaparak okuldaki Öğretmenleri her sınıfa bir sınıf rehber öğretmeni olmak üzere görevlendirir. Zorunlu olmadıkça sınıf rehber öğretmenlerini sınıftaki öğrencilerin mezuniyetine kadar değiştirmez ve sınıf rehber Öğretmenlerini bir zorunluluk bulunmadıkça yönetim işlerinde görevlendirmez. • Okuldaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin ve bu konudaki programın verimli ve düzenli bir biçimde yürütülmesi için psikolojik danışman, sınıf rehber öğretmenleri, öğrenciler ve veliler arasında eş güdümü sağlamak İçin gerekli özeni gösterir.

23. Okul Müdürünün PDR İlişkin Görevleri • Öğrencileri yönlendirme çalışmalarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi elemanları, öğrenciler, veliler, sınıf rehber öğretmenleri, branş Öğretmenleri ve diğer yöneticiler arasında iş birliği ve organizasyon ile değerlendirme sonuçlarının bir bütünlük içinde kayıtlarının tutulmasını sağlar. • Başka eğitim-öğretim kurumlarından gelen öğrencilerin gelişim dosyalarını, geldikleri eğitim kurumlarından ister ve rehberlik ve psikolojik danışma servisine iletir. • Rehberlik ve psikolojik danışma servisince hazırlanan program ile yürütme plânının birer örneğini ders yılının başladığı ilk ay içerisinde, yıl sonu çalışma raporunun bir örneğini ise ders yılının tamamlandığı ay içerisinde bağlı bulunduğu rehberlik ve araştırma merkezine gönderir.

24. Okul Müdür Yardımcısının PDR İlişkin Görevleri • Sorumlu olduğu sınıflardaki öğrencilere ilişkin sorunları ve bu öğrencilerle ilgili gerekli bilgi ve belgeleri rehberlik ve psikolojik danışma servisine iletir. • Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonu toplantılarına katılır. • Okul müdürünün vereceği rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleriyle ilgili diğer görevleri yapar. .

25. Kimler Rehber Öğretmendir? Rehber öğretmen, üniversitelerin; Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Eğitimde Psikolojik Hizmetler, Psikoloji bölümü mezunları ile Üniversitelerin Eğitim Bilimleri Bölümü (Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Eğitim Programları, Eğitim Yönetimi) mezunları, M.E.B. Tarafından düzenlenen tamamlama kurslarına katılarak sertifika almış olan; Felsefe, Felsefe grubu Öğretmenliği, Sosyoloji bölümü mezunları rehber öğretmen olarak eğitim-öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma servisleri ile rehberlik ve araştırma merkezlerine atanmaktadırlar.

26. Rehber Öğretmen/Psikolojik Danışmanın Görevleri • İl çerçeve programını temel alarak okulunun rehberlik ve • psikolojik danışma hizmetleri programını sınıf düzeylerine, • okulun türüne ve öğrencilerin İhtiyaçlarına göre hazırlar. • Rehberlik programının ilgili kısmının uygulanmasında sınıf öğretmenlerine rehberlik eder. • Okulunun tür ve Özelliklerine göre gerekli eğitsel ve meslekî rehberlik etkinliklerini plânlar, programlaştırarak uygular veya uygulanmasına rehberlik eder. • Bireysel rehberlik hizmetlerini alanın ilke ve standartlarına uygun biçimde yürütür. • Eğitsel, meslekî ve bireysel rehberlik çalışmaları için öğrencilere yönelik olarak bireyi tanıma etkinliklerini yürütür. • Bireysel rehberlik hizmetleri kapsamında formasyonu uygunsa psikolojik danışma yapar.

27. Rehber Öğretmenin (Psikolojik Danışman) Görevleri Sınıflarda yürütülen eğitsel ve meslekî rehberlik etkinliklerinden, uygulanması rehberlik ve psikolojik danışma alanında Özel bilgi ve beceri gerektirenleri uygular. Okul içinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleriyle ilgili konularda araştırmalar yapar, bunların sonuçlarından yararlanılmasını sağlar. Öğrencinin mezun olacağı dönemde, okuldaki tüm eğitim ve öğretim sürecindeki gelişimini, yönlendirilmesi açısından önemli özelliklerini ve bu konudaki önerilerini içeren bir değerlendirme raporunu sınıf rehber öğretmeni, veli, öğrenci ve okul yönetiminin iş birliğiyle hazırlar. Bu raporun aslını öğrenci gelişim dosyasına koyar, bir Örneğini de Öğrenciye veya velisine verir. Eğitim-öğretim kurumundaki seçmeli derslerin konulmasında çevre koşullan, okulun olanakları, öğretmen sayısı ve branşı da gözetilerek yeni seçmeli derslere ilişkin araştırma yapar, bu derslerin zümre öğretmenlerince gerçekleştirilecek program çalışmalarında alanı ile ilgili görüşlerini bildirir.

28. Rehber Öğretmenin (Psikolojik Danışman) Görevleri Okulda özel eğitim gerektiren öğrenci varsa veya kaynaştırma eğitimi sürdürülüyorsa, bu kapsamdaki öğrencilere ve ailelerine gerekli rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini rehberlik ve araştırma merkezinin iş birliğiyle verir. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ilişkin öğrenci gelişim dosyalarını ve diğer gerekli kayıtlan tutar, ilgili yazışmaları hazırlar ve İstenen raporları düzenler. Okula bir alt Öğrenim kademesinden veya nakil yoluyla gelen öğrencilerin gelişim dosyalarını inceler, sınıf rehber öğretmeniyle iş birliği içinde değerlendirir. Gerekliğinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde kullanılacak ölçme araçları, doküman ve kaynakları hazırlama ve geliştirme çalışmalarına katılır. Öğrencilerin ilgi, yetenek ve akademik başarıları doğrultusunda eğitsel kollara yöneltilmesi konusunda branş ve sınıf rehber öğretmenine bilgi verir ve iş birliği yapar.

29. Rehber Öğretmenin (Psikolojik Danışman) Görevleri Ailelere, öğrencilere, sınıf rehber öğretmenlerine ve gerektiğinde diğer okul personeline yönelik hizmet alanına uygun toplantı, konferans ve panel gibi etkinlikler düzenler. Okulda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ilişkin komisyonlara ve toplantılara katılır, gerekli bilgileri verir, görüşlerini belirtir. Orta öğretim kurumlarında Millî Eğitim Bakanlığı Orta Öğretim Kurumları Ödül ve Disiplin Yönetmeliğinin ilgili maddesinde belirtilen görevi yapar . Ders yılı sonunda bu alanda yapılan çalışmaları değerlendirir, sonuçlarını ve gerekli bilgileri içeren bir rapor hazırlar.

30. Rehber Öğretmene (Psikolojik Danışman)Verilemeyecek Görevler Rehberlik ve psikolojik danışma servisinde görevli rehber öğretmen/psikolojik danışmanlara yönetim, büro işlerinde, ders, nöbet ve sınav gibi rehberlik ve psikolojik danışma hizmet alanlarıyla ilişkisiz konularda görev verilemez.

31. Sınıf Rehber Öğretmenin Görevleri • Okulun rehberlik ve psikolojik danışma programı çerçevesinde sınıfın yıllık çalışmalarını plânlar ve bu plânlamanın bir örneğini rehberlik ve psikolojik danışma servisine verir. • Rehberlik için ayrılan sürede sınıfa girer. Sınıf rehberlik çalışmaları kapsamında eğitsel ve meslekî rehberlik etkinliklerini, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisinin organizasyonu ve rehberliğinde yürütür. • Sınıfındaki öğrencilerin öğrenci gelişim dosyalarının tutulmasında, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisiyle iş birliği yapar. • Sınıfa yeni gelen Öğrencilerin gelişim dosyalarını rehberlik ve psikolojik danışma servisi ile iş birliği içinde inceler, değerlendirir.

32. Sınıf Rehber Öğretmenin Görevleri • Çalışmalarda öğrenci hakkında topladığı bilgilerden özel ve kişisel olanların gizliliğini korur. • Sınıfıyla ilgili çalışmalarını, ihtiyaç ve önerilerini belirten bir raporu ders yılı sonunda ilk hafta içinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisine iletir. • Öğrencilerin ilgi, yetenek ve akademik başarıları doğrultusunda eğitsel kollara yöneltilmeleri konusunda psikolojik danışmanla iş birliği yapar. • Okul müdürünün vereceği, rehberlik hizmetiyle ilgili diğer görevleri yapar.

33. Rehber Öğretmenlerin Çalışma Saatleri Çalışma Saatleri ve İzinler • Madde 54 - Rehberlik ve araştırma merkezlerinde görevli uzmanlar ve psikolojik danışmanların çalışma saatleri ve izinleri ile ilgili konular, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 99, 102, 103, 104 üncü maddeleri esaslarına göre düzenlenir. • Rehberlik ve psikolojik danışma servislerinde görevli psikolojik danışmanların çalışma süreleri haftalık 30 iş saatidir. Günlük çalışma saatleri eğitim-öğretim kurumunun özellik ve ihtiyaçlarına göre okul müdürlüğünce düzenlenir. Bu elemanlar izin ve tatillerini diğer öğretmenler gibi kullanırlar.