Dengeli beslenmek için günlük alınacak besin grubu miktarları

1. Dengeli beslenmek için günlük alınacak besin grubu miktarları Besin Grubu Porsiyon Ölçüsü Çocuk Genç Yetişkin SÜT GRUBU 3 4 2 Süt, yoğurt 1 su bardağı Peynir 2 kib. Kutusu ET GRUBU 2 2 2 Et, tavuk, balık 2 köfte kadar Yumurta 2 Adet Kurubaklagil 8 yemek kaşığı

2. Besin Grubu Porsiyon Ölçüsü Çocuk Genç Yetişkin TAHIL GRUBU 4 7-12 6-11 Ekmek 1 orta dilim Makarna, pilav 4 yemek kaşığı Patates 1 büyük boy Çorba 1 kase MEYVE-SEBZE GRUBU Taze meyve 1 orta boy 2 3 2-4 (100 -150 g) Taze sebze 4 yemek kaşığı 2 2 3-5 (200 g çiğ)

3. Besin Grubu Porsiyon Ölçüsü Çocuk Genç Yetişkin YAĞ-ŞEKER Katı-sıvı yağlar 1 tatlı kaşığı 6 8 6-8 Bal, pekmez 1 tatlı kaşığı 10 12 4-8 şeker

4. SAĞLIKLI BESLENME PİRAMİDİ

5. Besin gruplarının beslenmeye katkıları • Süt Grubu: Süt, Yoğurt, Peynir • Kalsiyum, B grubu vitaminler, A vitamini açısından zengindir. Kemik ve dişlerin sağlam olmasında rolü çoktur. • 2 porsiyon alınmalıdır. 1 su bardağı süt= 1 porsiyon 1 su bardağı yoğurt= 1 porsiyon 2 kibrit kutusu (60 gr) peynir = 1 porsiyon

6. Et Grubu: Etler, yumurta, kurubaklagiller • Protein, mineral (demir), vitamin (C hariç hepsi), içerirler. • Kurubaklagillerde posa da bulunur. • 2 porsiyon alınmalıdır. 3 köfte kadar et (90 gr)= 1 porsiyon 2 yumurta= 1 porsiyon 1 tabak kurubaklagil yemeği= 1 porsiyon • Yumurta çiğ yenilmemeli, pişme suları dökülmemeli, ızgara dikkatli yapılmalı

7. Meyve-Sebze Grubu • Vitamin (özellikle C ve A) ve mineral açısından zengindirler. Posa da boldur. Kansere karşı koruyucu özel maddeleri içerirler. • 5-9 porsiyon alınmalıdır. 100-150 g meyve= 1 porsiyon 150-200 g sebze= 1 porsiyon • Çiğ ve taze olarak yenilmelidir. Yüksek ısıda pişirme, uzun süre saklama, pişme suyunu dökme, soda ekleme besin değerini azaltır

8. Tahıl Grubu besinler: Ekmek, un, pirinç, makarna, çavdar vb. • Enerji sağlarlar, protein-vitamin-mineral için orta derecede kaynaktırlar. • 6-11 porsiyon alınabilir (Kiloya göre) 2 ince dilim ekmek= 1 porsiyon 1 kase çorba=1 porsiyon 1 tabak pilav-makarna=1 porsiyon • Küflendirilmemeli, ekmek kızartılmamalı, makarnanın haşlama suyu dökülmemeli, kepeği fazla olanlar seçilmeli

9. Yağlar Yağda eriyen vitaminlerin (A, D, E, K) vücuda alınmasını sağlarlar ve enerji verirler. • Katı yağlar damarlarda birikerek kalp-damar hastalığı riskini arttırırlar. • Sıvı yağlar yüksek ısıyla bozularak kanser yapıcı maddelere dönüşürler. • 3-4 Yemek kaşığı kadar görünür yağ yeterlidir.(1 kaşık katı, 1 kaşık ayçiçek veya mısırözü, kalanı zeytinyağı veya kanola yağı) • Fazla yakılmamalı, kızartmalar az tüketilmeli, ışıkta bekletilmemeli, aynı yağla birkaç kez kızartma yapılmamalı

10. Şeker: Bal, reçel, pekmez, çay şekeri ve diğer şekerlemeler • Enerji verirler. Fazla alınmaları diş çürüğüne yol açar. Alınmaları zorunlu değildir. • 2-4 yemek kaşığı kadar alınabilir. • Pekmez kalsiyum ve demir içerdiğinden diğerlerinden değerlidir.

11. Enerjinin Öğünlere Dağılımı Öğün Enerji Oranı Kahvaltı % 20 Kuşluk % 15 Öğle % 25 İkindi % 15 Akşam % 25

12. KAHVALTI MENÜLERİNİN PLANLANMASI Planlamada şu ilkelere dikkat edilmelidir: • Her gün yumurta, süt veya peynir gibi besinlerden biri mutlaka olmalıdır. • Yumurta haftada en az iki kere kullanılmalıdır. • Reçel-yağ, bal-yağ, tahin-pekmez kahvaltılarda tek yiyecek olarak kabul edilir.

13. İçecek olarak çay, süt, meyve suyu kullanılır. Süt haftada en az iki kez yer almalıdır • Peynir kaşar-beyaz-eritme, zeytin yeşil-siyah, reçeller vişne-çilek-gül-kayısı vb olarak değiştirilerek kullanılmalıdır. • Domates, portakal, yeşil biber, salatalık, vb sebze-meyveler de bulundurulmalıdır.

14. ÖĞLE VE AKŞAM YEMEKLERİ İÇİN MENÜLERİN PLANLANMASI • Yemek grupları temel alınır. Öğünlerde bir adet birinci grup, bir adet de ikinci grup bir adet de üçüncü grup olmak üzere üç çeşit yemek yer alır.

15. I- Birinci Grup Yemekler • Büyük parça et yemekleri • Küçük parça et yemekleri • Köfteler • Etli sebze yemekleri • Etli dolma ve sarmalar • Etli kurubaklagil yemekleri • Yumurtalı yemekler

16. II- İkinci Grup Yemekler • Çorbalar • Pilavlar • Makarnalar • Börekler • Zeytinyağlı sebze yemekleri

17. III- Üçüncü Grup Yemekler • Meyveler • Salatalar • Kompostolar • Tatlılar • Diğerleri

18. Birinci Grup yemekler

19. Küçük parça et yemekleri: • Bahçevan kebap, • Tas kebabı, • Orman kebabı, • Çiftlik kebap, • Patlıcan kebap, • Çoban kavurma, • Macar gulaş, • Hünkar beğendi, • Et sote

20. Köfteler: • Kadınbudu köfte, • Dalyan köfte, İzmir köfte, • Terbiyeli köfte, • Çiftlik köfte, • Izgara köfte, • Salçalı köfte, • Tepsi köfte, • Fırın köfte

22. Etli dolma ve sarmalar: • Etli biber-domates-kabak-patlıcan-karışık dolma, • etli yaprak-pazı-lahana sarma • Etli kurubaklagil yemekleri: • Etli nohut-kuru fasulye, • kıymalı yeşil mercimek • Yumurtalı yemekler: • Kıymalı yumurta, Ispanaklı yumurta, Menemen

23. İkinci Grup Yemekler

24. Pilavlar: • Pirinç pilavı, • şehriyeli pirinç pilavı, • domatesli pirinç pilavı, • iç pilav, • Özbek pilavı, • nohutlu pirinç pilavı, • buhara pilavı, • bulgur pilavı, • meyhane pilavı, • mercimekli pirinç pilavı

25. Makarnalar: • Fırın makarna, • sade makarna, • soslu makarna, • peynirli makarna, • soslu spagetti

27. Zeytinyağlı yemekler: a. Sebzeler • İmam bayıldı • kabak bayıldı • mücver • zeytinyağlı bakla-pırasa- taze fasulye- enginar- havuç- kereviz- yer elması • kabak- havuç- patlıcan- biber- karnabahar - karışık kızartma

28. b. Sarmalar • Zeytinyağlı patlıcan-biber dolma, • yaprak-lahana sarma c. Pilakiler • Barbunya pilaki, • kuru fasulye pilaki

29. Üçüncü Grup Yemekler Meyveler: Mevsime göre Salatalar: • Çoban, • domates, • karışık, • mevsim, • kıvırcık, havuç, marul, • kırmızı lahana, • semizotu, • patates salataları

30. Komposto ve hoşaflar • Ayva- elma- şeftali- vişne- çilek- erik kızılcık- kayısı kompostoları, • kuru üzüm- kuru kayısı- kuru erik- karışık hoşaflar

34. Diğer üçüncü grup yemekler: • Cacık • yoğurt • Piyaz • turşu

35. Dikkat edilecek noktalar; • Zeytinyağlı sebze yemeklerinin yanına etli sebze verilmez • Pilavların yanına etli dolma-sarma verilmez • Grup olarak uygun olmasına rağmen beslenme alışkanlığımız nedeniyle etli kurubaklagil yemeklerinin yanına makarna verilmez. • Büyük parça et yemeklerigibi maliyeti yüksek olanlar dengeli dağıtılır. • Seçimde kurumun bütçesi ve grubun özelliği de önemlidir. Bütçe sınırlı ise daha çok kıymalı- etli sebze ve kurubaklagil yemeklerinden yararlanılır. Çocuk ve yaşlılar için köfteler, küçük parça et yemekleri, etli sebze yemekleri tercih edilir

36. Pilav, makarna ve böreklerin yanına tatlı verilmez • Zeytinyağlı sebze yemeklerinin yanına salata verilmez. • Salata ve tatlı aynı grupta olmasına rağmen balıkla verilebilir. • Yemek seçiminde beslenecek grubun özellikleri önem taşır. Enerji gereksinimi yüksek gruplara tatlı, az olanlara ise meyve, salata, cacık uygun olur. • Bu yemekler yapı, kıvam, tat ve renk yönünden birbirini tamamlamalı ve çeşitlilik sağlamalıdır

37. Renk: Birbirine benzer renkli yemekler seçilmesi sevimsiz görünüm yaratır. Değişik renkler olmalıdır. • Yapı: Ağızda yemeğin bıraktığı his olarak tanımlanır. Sert, yumuşak, düzgün, daneli, sakızımsı gibi nitelemeler yiyeceğin yapısıyla ilgili özellikleridir. Bu açıdan da çeşitlilik olmalıdır. • Kıvam: Hepsi katı ya da sıvı yemekler yan yana verilmemelidir. Çorba olan öğünde cacık veya komposto verilmemesi gibi. • Tat: Aynı tatta olanlar bir araya konmamalıdır. Domates çorbası, domates salatası, domates soslu makarna gibi

38. Menü planlanırken yemeklerin seçiminde hazırlama ve pişirme yöntemlerinin dikkate alınması gerekir. Yoksa araç-gereç, personel sıkıntısı yaşanır. • Planlayıcının elinde standart yemek tarifeleri, yemeklerin bir porsiyonlarının enerji ve besin öğesi değerleri, bir porsiyonlarının fiyatları, grubun yeme alışkanlıkları, sebze ve meyvelerin bol bulunduğu ayları gösteren çizelge gibi kayıtlar doğru ve eksiksiz olarak bulunmalıdır.

39. 1-6 YAŞ KREŞ-ANAOKULU ÇOCUKLARI İÇİN MENÜ ÖRNEKLERİ

42. MEMURLAR İÇİN TEK ÖĞÜN MENÜ ÖRNEKLERİ