EPİLEPSİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI

1. EPİLEPSİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI Öğr.Gör. Funda AKDURAN NİSAN 2013 Öğr.Gör. Funda AKDURAN

2. Halk arasında "sara hastalığı" olarak da bilinen EPİLEPSi, kısa süreli beyin fonksiyon bozukluğuna bağlıdır ve beyin hücrelerinde geçici anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkar. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

3. EPİLEPSİ Beyindeki hücrelerin kontrol edilemeyen, ani, aşırı ve anormal deşarjlarına bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

4. Epilepsi, dünya nüfusunun yaklaşık %1'ini etkileyen bir hastalıktır. • Hastalık, erkek ve kadınlarda ırk ayrımı olmaksızın eşit olarak görülmektedir. • Epilepsi nöbetleri herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ama sıklıkla en gençler ile en yaşlılar etkilenir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

5. Epilepsi, insanoğlu tarafından en eski bilinen ve halen en sık görülen nörolojik hastalıklardan biridir. • Epilepsi; tüm yaş, ırk, sosyal sınıf ve ülkelerde görülebilmektedir. • Dünyada 50 milyon insanı etkilediği tahmin edilmektedir. • Epilepsinin endüstrileşmiş ülkelerde insidansı 20-70/100.000 arasında değişmektedir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

6. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün prevalans çalışmalarında, gelişmiş ülkeler için ortalama epilepsi prevalansının 6/1000 ve gelişmekte olan ülkelerde ise bu oranın ortalama 18.5/1000 olduğu bildirilmektedir. • Epilepsinin insidans ve prevalansında görülen artış; düşük sosyo-ekonomik düzey, sağlık bakımından sınırlı yararlanma ve çevresel maruziyetler ile ilişkili olabilmektedir Öğr.Gör. Funda AKDURAN

7. Epilepsi Nöbetleri • Basitleştirilmiş şekliyle epilepsi nöbeti kısa süreli beyin fonksiyon bozukluğuna bağlıdır, ve beyin hücrelerinde geçici anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkar.  • Epilepsi nöbetlerinin çok değişik çeşitleri mevcuttur. Kırkın üzerinde nöbet tipi tanımlanmıştır. • Herkes tarafından epilepsi veya sara dendiği zaman anlaşılan ve iyi bilinen tonik-klonik nöbetin yanısıra başkalarının hiç farketmeyeceği kadar hafif nöbet çeşitleri de vardır. • Tanımlanmış bu mevcut nöbet tiplerine rağmen herkesin geçirdiği nöbet kendine özgü bazı farklılıklar gösterebilir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

8. Bu durumlar bazı hastalarda epilepsi tanısının konulmasını güçleştirir ve çok çeşitli karışıklıklara neden olur. • Ne yazık ki pek çok hastaya tanı konulamaz ve kendilerindeki problemin ne olduğunun açıklığa kavuşması yıllar alabilir. • Bazı kişilerde ise başka bir bozukluğun yol açtığı belirtiler yanlış olarak epilepsi tanısı alabilir. • Gelişen tanı yöntemleri sayesinde yanlış tanılar giderek azalmaktadır. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

9. Yeni yapılan sınıflandırmalar ile farklı nöbet isimlerinin ortaya konması konunun daha karmaşık hale gelmesine neden olmuştur. • Bu nedenle aynı nöbet farklı isimlerle adlandırılabilir. Temelde akılda tutulması gereken, nöbetlerin iki çeşit olduğudur: Parsiyel(yani beyinde bir bölgeye sınırlı başlayan nöbetler) Jeneralize(beyinde yaygın olarak olarak başlayanlar) Öğr.Gör. Funda AKDURAN

10. Nöbet anında yaşananlar (nöbet belirtileri) beyin aktivitesindeki değişikliğin nereden başladığına ve ne kadar hızla yayıldığına bağlıdır. • Parsiyel nöbetler isminden de anlaşıldığı gibi beynin bir kısmından başlarlar. Elektriksel deşarj ya o bölgede kalır ya da beynin diğer bölgelerine yayılma gösterir. • Jeneralize nöbetler tüm beyne yayılırlar. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

11. Epileptik nöbetlerin klinik ve elektroensefalografik sınıflandırması Öğr.Gör. Funda AKDURAN

12. Parsİyel Nöbet • Kompleks parsiyel nöbetler ile basit parsiyel nöbetlerin farkı, basit parsiyel nöbetlerde bilincin tümüyle açık olmasıdır. • Ancak bu kişinin nöbeti durdurabileceği veya kontrol altına alabileceği anlamına gelmez. • Basit parsiyel nöbete yol açan elektriksel aktivite beynin küçük bir kısmından kaynaklanır. Kişinin nöbet anında yaşadıkları beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlıdır. Temporal lobFrontal lobParietal lobOksipital lob Öğr.Gör. Funda AKDURAN

13. Temporal Lob • Basit parsiyel nöbet temporal lobdan kaynaklanırsa çok çeşitli belirtiler görülebilir. • Çünkü temporal lobun çok değişik fonksiyonları vardır. • Sık rastlanan belirtiler ani korku, daha önce olmuş bir olayı olmamış gibi veya olmamış bir olayı olmuş gibi hissetme, daha önce tanımadıklarını tanırmış gibi, tanıdıklarını tanımazmış gibi hissetme, hoş olmayan kokular ve tadlar, mideden yukarı doğru yükselen tarifi güç, hoş olmayan bir his olabilir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

14. Bu belirtiler aura olarak adlandırılır ve eğer sekonderjeneralizasyon oluyorsa, kişiyi tedbir almak için uyaran bir ön belirti olarak faydalı olurlar. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

15. Frontal Lob • Buradan kaynaklanan nöbetler, temelde hareket ile ilgili belirtiler olması nedeni ile motor nöbetler olarak adlandırılır. • Başın çevrilmesi, kolun yukarı kalkması, uzuvlarda sıçrayıcı, kasılıp gevşeme şeklinde hareketler görülebilir. • Bazen beynin diğer bölgelerine de yayılarak jeneralize tonik-klonik nöbete dönüşebilirler. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

16. Eğer nöbet anında kişi sola dönüyorsa, veya sol kolda kasılma, hareket oluyorsa nöbet sağ frontal lobdan kaynaklanıyor demektir. • Bu lobda konuşma merkezi de bulunduğundan geçici konuşma durması ya da konuşmanın anlaşılmaz hale gelmesi de görülebilir. • Bu tür nöbetlerden sonra kısa süreli güçsüzlük veya geçici felçler de görülebilir. • Bu Todd paralizisi adıyla bilinmektedir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

17. Parietal Lob • Parietal lob vücut duyularını algılar. Beynin bu bölümünden kaynaklanan nöbetler garip hislere neden olurlar. Duysal nöbetlerde geçici uyuşukluk gibi belirtiler görülebilir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

18. Oksipital Lob • Bu alan görme ile ilgilidir. • Görme alanının yarısını etkileyen flaş şeklinde ışıklar, değişik renkler görülebilir. • Nöbet görüntülerin karşı tarafındaki beyin yarısından kaynaklanır. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

19. Görüldüğü gibi nöbet belirtilerinin çok iyi anlaşılması çok değerlidir. • Hasta ve hasta yakınlarının nöbet belirtilerine dikkat etmesi ve doktoruna aktarması sonucu, nöbetin beynin hangi lobundan başladığı ve bulgular bir tarafta ise nöbetin karşı beyin yarıküresinden başladığı anlaşılabilecektir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

20. KOMPLEKS PARSİYEL NÖBETLER • Bu tip nöbetlerde bilinç etkilenmesi olur. • Nöbet esnasında bilincin etkilenmesi her zaman kişinin yere düşmesine neden olmaz ama kişi nöbeti hatırlamaz veya geçici hafıza kusuru görülür. • Bazen çok dikkat edilmezse her şeyin farkında olunduğu sanılır. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

21. Çiğneme, yalanma, yutkunma, bir şey arar gibi şaşkın bakınma görülebilir. • Bazen hasta elbiselerini çekiştirebilir, etrafta dolaşabilir, dakikalar sonra hatta bazen saatler sonra kendine geldiğinde hiçbir şey hatırlamaz. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

22. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

23. Jeneralize Nöbetler • Jeneralize nöbetler tüm beyne yayılırlar. • En sık rastlanan tipi jeneralize tonik-klonik nöbetlerdir. • Halk arasında sara nöbeti denince bu nöbet şekli akla gelir . • Kısaca kişi önce kaskatı kesilir ve yere düşer. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

24. Tüm vücut kaslarında kasılıp gevşemeler bunu izler. Nöbet esnasındaki şiddetli hareketler ve hareketlerin kişinin kontrolü dışında olması epilepsiyi esrarengiz kılan mitlerin kökenini oluşturmaktadır. • Tonik-klonik nöbetler tanısı en kolay olan epilepsilerdir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

25. Jeneralize Tonik-klonik Nöbetler Nasıl Oluyor? • Eski terminoloji "grandmal"dir ve bazı hekimler bunu halen kullanır. • Nöbetin tonik dönemi kişinin kaskatı kesildiği dönemdir. • Beyin hücreleri omurilik üzerinden kaslara sinir lifleri gönderirler. • Bu şekilde beyin kasların kasılmasını sağlar. Göğüs kafesi kaslarının kasılması ile akciğerden boşalan hava haykırmaya neden olur. • Kısa bir süre soluk alma durur ve kişi morarır. İdrar torbası dolu ise idrarını kaçırabilir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

26. Bir dakika kadar sonra klonik dönem başlar. Bu dönem kasların kasılıp gevşemeleri ile seyreder. • Bu esnada dil veya yanaklarını ısırabilirler. • Bir dakika kadar süren bu durumdan sonra hareketler azalarak durur ve kaslar gevşer. • Bu dönemlerde bilinç kaybı vardır. • Hastalar yavaş yavaş tekrar kendilerine gelirler. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

27. Bilinç önce kısmen düzelir, hasta şaşkın haldedir, bir süre birşey hatırlamaz, uykulu bir hali vardır . • Başağrısı ve kas ağrılarından yakınır. • Kendine gelme süresi kişiden kişiye ve nöbetin şiddetine göre değişir. • Nöbet bir veya iki dakika sürer. • Nöbet beş dakikadan uzun sürerse veya kişi ilk kez nöbet geçiriyorsa hemen tıbbi yardım için acil servise başvurmak gerekir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

28. Bu nöbetler öncesinde herhangi bir öncü belirtinin olmayışı kişi için dezavantajdır . • Çünkü nöbet öncesi tedbir alma fırsatı kalmamaktadır. • Ne yazık ki böyle ön uyarısız nöbetler tehlikeli kazalara neden olabilmektedir . • Bu nedenle bu tür nöbeti olan kişilerin tehlikelere karşı daha dikkatli olması gerekir. • Bir uyarıcı işaret olmadığını söylememize rağmen pekçok kişi nöbetten saatler öncesinde kendisini iyi hissetmediğini, huzursuzluk ve ağırlık hissettiğini söylemektedir. • Prodrom olarak adlandırılan bu dönemin algılanması öğrenilirse yararlı olacaktır. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

29. NÖBET VE EPİLEPSİLERİN NEDENLERİ Bebek ve çocukluk • Prenatal veya doğum travması • Doğumsal metabolizma hastalıkları • Konjenitalmalformasyonlar Çocuk ve ergenlik • Idyopatik/genetik sendrom • SSS infeksiyonu • Travma Ergen ve genç erişkin • Kafa travması • İlaç intoksikasyonu ve kesilme Daha yaşlı erişkin • İnme • Beyin tümörü • Akut metabolik bozukluklar • Nörodejeneratif hastalıklar Öğr.Gör. Funda AKDURAN

30. Epilepsi; hastanın fiziksel değişikliklere, günlük ilaç kullanımında uyumu, yineleyen doktor muayenelerine ve akut tıbbi acil durumlara hazırlıklı olmasını gerektiren ve yaşam kalitesini olumsuz olarak etkileyen bir hastalıktır. • Epilepsili hastaları ile yapılan çalışmalar, genel popülasyonla karşılaştırıldığında yaşam kalitelerinin düşük olduğunu göstermektedir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

31. Epilepsi hastalarında yaşam kalitesinin düşüklüğüne neden olan faktörler arasında psikiyatrik ve bilişsel bozukluklar önemli yer tutmaktadır. • Diğer bir önemli bir faktör de tekrarlayan nöbetlerdir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

32. İlk kez nöbet geçiren her hastanın en kısa zamanda (bu süre ilk 1-2 hafta, tercihan olay günü) bir nöroloji uzmanı tarafından görülmesi sağlanmalıdır. • Bu yaklaşımın amacı erken ve doğru tanı konmasının yanı sıra hastaya uygun şekilde tedavinin gerekliliğinin belirlenmesi ve doğru tedavinin seçilmesidir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

33. EPİLEPSİDE TANI YÖNTEMLERİ 1. ANAMNEZ 2. NÖROLOJİK VE SİSTEMİK MUAYENE 3. LABORATUVAR İNCELEMELERİ 4. EEG 5. GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ 6. NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME Öğr.Gör. Funda AKDURAN

34. Epilepsi tanısı, bir nöroloji uzmanı tarafından konulmalıdır. • Birey ve atağın görgü tanığından bir epileptik nöbetin olup olmadığını belirlemeyi mümkün kılacak ayrıntılı bir öykü alınmalıdır. • Kişinin bir epileptik nöbet geçirip geçirmediğine dair bilgi, atağın tarifi ve farklı semptomların birlikteliği temeline dayanmalıdır. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

35. Kesin bir epilepsi tanısının mümkün olamayabileceğini anlamak önemlidir. • Eğer tanı net olarak konulamamışsa, yanlış tanı koymaktansa araştırmalara devam etmek veya bir epilepsi kliniğine göndermek en iyisidir. • Bu tip vakalarda takip her zaman çok önemlidir. • Tanıya varmada, hastaların video kayıtlarını ve yazılı açıklamalarını istemek yararlı olabilir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

36. Laboratuvar İncelemeleri; • Kan glikoz düzeyi (hipoglisemi), • Elektrolitler (Ca++ düzeyi), • Karaciğer enzimleri (SGOT/SGPT), • Diğer rutin incelemeler: • Magnezyum dahil • Şüphe halinde toksikoloji incelemeleri, • Gereğinde BOS incelemesi (Kanser?/Enfeksiyon?) Öğr.Gör. Funda AKDURAN

37. EEG (Electroencephalogram) • Epilepsi tanısı için klinik bilgiler yanında en önemli yardımcı tanı yöntemi EEG’dir ve nöbet düşünülen her hastada EEG çekilmelidir. EEG: Beyin temel biyo-elektrik aktivitesinin incelenmesi işlemidir. EEG uygulama şekilleri: • RUTİN EEG • UYKU-UYANIKLIK EEG • VİDEO EEG MONİTORİZASYONU Öğr.Gör. Funda AKDURAN

38. Elektroensefalografi (EEG) elektrod yerleşimi Öğr.Gör. Funda AKDURAN

39. EEG çekiminebaşlayış HV HV sonu FS EEG sonu .0.dk. 15. dk. 20. dk. 25. dk 30. dk. 5 sngözaçık başla-5 snsonrakapalı. 5 snsonraFS’usonlandır. Birsonrakifrekansageçmeden en az 5 snbekle. Yeniden GA başla. İstirahatte, en az 6-7 kez, 10 snsüreligözaçma-kapamasırasındaçekim 3-5 dksüreli. Çekimisonlandırmadan en az 3 dkdevam Rutin EEG Çekim Yöntemi Öğr.Gör. Funda AKDURAN

40. İlk tanı konulurken ilk 1 hafta içinde, diğer durumlarda EEG istenildikten EN GEÇ 4 hafta içinde yapmalıdırlar. • EEG epilepsi tanısını koymada tek başına kullanılamaz. • EEG, epilepsi olduğundan şüphelenilen bireylerde nöbet tipini ve epilepsi sendromunun prognozunu belirlemede yardımcı olarak kullanılabilir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

41. Fakat eğer tanı konulmuşsa EEG tekrarlarının katkısı olmaz. • Uyku veya uyku deprivasyonlu EEG’ler, tekrar EEG’lere tercih edilmelidir. • Eğer standard EEG tanı veya sınıflandırmaya katkıda bulunmamışsa uyku EEG’si çekilmelidir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

42. Epilepsili Bir Hastaya Yaklaşımda Hedef • Nöbetlerin ortadan kalkması • İlaç yan etkilerin en aza inmesi • Yaşam kalitesinin artması Öğr.Gör. Funda AKDURAN

43. Epilepsi hastalarının; sağlıklarını ve özgürlüklerini geriye dönüşümsüz kaybettiklerine inanmaları, ölüm korkusu yaşamaları ve hastalığın kronik olması akut ya da kronik strese neden olabilmektedir. • Yapılan çalışmalarda epilepside nöbetler ve stres arasında ilişki olduğu gösterilmiştir Öğr.Gör. Funda AKDURAN

44. Epilepsinin çoğu zaman belirsiz olan doğası, hastaların bir çok psikososyal sorunlar yaşamasına neden olmaktadır. • Epilepsi ile ilişkili psikososyal sorunlar hastanın yaşına, hastalığın altta yatan etiyolojisine ve nöropatolojisine, epilepsinin süresine, nöbetlerin sıklığına, şiddetine ve tipine, EEG deşarjına, antiepileptik ilaçlara ve çeşitli psikolojik faktörlere bağlı olabilmektedir Öğr.Gör. Funda AKDURAN

45. Hastanın akademik başarısında düşme, ailesel ve çevresel desteklerinde yetersizlik, kronik hastalık durumu, epilepsiye yönelik toplumun negatif davranışları psikososyal sorunlara neden olan diğer faktörlerdendir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

46. Toplumda epilepsi hastalarının günlük fonksiyonlarını ve pozisyonlarını korumak ya da düzeltmek için; toplumun epilepsi hakkındaki görüşlerini değiştirmekle mücadele edilmeli ve hastaların tedavileri sağlanmalıdır. • Epilepsili hastaların tedavisinde antiepileptik ilaç, nörocerrahi gibi uygulamaların yanı sıra eğitim ve psikolojik girişimleri içeren uygulamaların da etkili olduğu da belirtilmektedir. • Bazı çalışmalarda psikolojik girişimlerin epilepsili hastalarda nöbet sıklığını ve stresi azalttığı gösterilmiştir Öğr.Gör. Funda AKDURAN

47. Epilepsinin yönetiminde sağlık profesyonelleri, hasta ve ailesi arasındaki iletişim çok önemlidir. • Ancak yapılan çalışmalarda epilepsili hastanın bakımına yönelik hizmetlerde ve sağlık personeli, hasta ve aile arasında iletişimde sürekli olarak eksikliklerin olduğu gösterilmiştir. • Özellikle bu eksikliklerin epilepsi tanısı çocukken alan bireylerde, yetişkinken alanlara göre daha fazla olduğu belirtilmektedir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

48. Epilepsili hastalarının ilk tanıyı aldıkları zamandan itibaren; tanı ve tedavi, yaşamında dikkat edeceği durumlar, hastalıkla ilgili damgalanma gibi sosyal yönlerden bilgilendirilmemesi hasta ve ailesinin hastalık ile baş etmesini olumsuz etkilemektedir. • Bu nedenle epilepsinin yönetiminde hasta ve ailesinin desteklenmesi ve bilgilendirilmesi gerekir Öğr.Gör. Funda AKDURAN

49. Hemşireler epilepsili hastanın bakım kalitesini artırmada ve diğer sağlık çalışanları ile iletişimlerinin düzelmesinde anahtar bir rol oynamaktadır. Öğr.Gör. Funda AKDURAN

50. İlaç Tedavisi İlaç Tedavisine Başlama • Epilepsi tedavisinde en önemli nokta nöbetleri durdurmaya yönelik olarak seçilen ilaçların düzenli ve planlı kullanımıdır. • Her beş hastadan dördünde uygun ilaçlar seçildiğinde ve yeterli dozda alındığında nöbetler durur. • Hekimler genellikle tek bir epilepsi ilacı ile tedaviye başlamayı tercih etmektedirler. • Eğer bu ilaç nöbetleri yeterince kontrol altına alamıyorsa, o zaman ilaç değişimi yapılabilir veya ikinci bir ilaç eklenebilir. Öğr.Gör. Funda AKDURAN