Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Gospodarki

1. Wojewódzki program przekształceń terenów poprzemysłowych jako element budowy systemu rewitalizacji terenów w województwie śląskim Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Gospodarki

2. Plan prezentacji • Dlaczego? • Polskie uwarunkowania prawne • Doświadczenia innych krajów Europejskich – Niemcy (NRW) Francja NPdC • Wnioski płynące z tych rozwiązań • Wojewódzka baza terenów poprzemysłowych • Wojewódzki program przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych • Warunki sukcesu • Podsumowanie

3. TERENY NIE SĄ DOBREM NIESKOŃCZONYM !!! Zasada zrównoważonego rozwoju: Ponowne wykorzystanie terenów które przestały pełnić funkcje gospodarcze ogranicza zapotrzebowanie na nowe tereny niezbędne dla inwestycji (budowy infrastruktury, rozwoju przemysłu, usług i mieszkalnictwa)

4. Skutki głębokiej restrukturyzacji polskiego przemysłu • Zmiany w sposobie wykorzystania terenów • Zmiany struktury właścicielskiej • Problemy terenów „porzuconych” • Szkody środowiskowe Polish Information and Foreign Investment Agency

5. Skutki degradacji: • negatywny wpływ na zdrowie ludzi i stan środowiska • ograniczenie możliwości pełnienia określonych funkcji (gospodarczych, usługowych, siedliskowych itp.) • negatywny wpływ na wizerunek regionu

6. Brak definicji terenu poprzemysłowego • Brak przepisów odnoszących się bezpośrednio do terenów poprzemysłowych • Zapisy w polskim prawie odnoszące się bezpośrednio do problematyki terenów zdegradowanych i poprzemysłowych • Ustawa z 27 kwietnia 2001r.- Prawo ochrony środowiska • zobowiązuje władającego powierzchnią ziemi na której występuje zanieczyszczenie albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu do jej rekultywacji, • w przypadku wskazania przez władającego podmiotu który spowodował zanieczyszczenie – zobowiązuje ten podmiot do rekultywacji, • ustawa nie odnosi się do zdewastowanej infrastruktury technicznej i budynków poprzemysłowych • Ustawa z 3 lutego 1995 r. – o ochronie gruntów rolnych i leśnych • ogranicza przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne • zobowiązuje osobę powodującą utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów do ich rekultywacji na własny koszt • Ustawa z 4 lutego 1994 roku – o zagospodarowaniu przestrzennym • określa zakres i sposób postępowania w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele, określa zasady i tryb rozwiązywania konfliktów pomiędzy interesami prywatnymi i publicznymi w tych sprawach Polskie uwarunkowania prawne:

7. Inne ustawy które mają zastosowanie do rozwiązywania problemów terenów poprzemysłowych Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. – o gospodarce nieruchomościami Określa m. in. Zasady gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego, scalania i podziału nieruchomości, pierwokupu nieruchomości oraz ich wyceny Ustawa z 6 lipca 1982 r. – o księgach wieczystych i hipotece dotyczy ustalenia stanu prawnego nieruchomości Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa Określa tryb wygaszania przez Spółki skarbu Państwa swoich zobowiązań wobec Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego Ustawa z 23 kwietnia 1994 r. – Kodeks cywilny Reguluje stosunki cywilno – prawne między osobami fizycznymi i prawnymi

8. Konkluzje • Brak uregulowań ustawowych obejmujących bezpośrednio i w sposób kompleksowy (z instrumentami finansowymi włącznie) problematykę terenów poprzemysłowych, w tym rekultywacji i ponownego zagospodarowania terenów które przestały pełnić funkcje gospodarcze, jest głównym powodem podejmowania działań doraźnych i hamuje tworzenie rozwiązań systemowych • 2. Dotychczasowy brak zaangażowania Skarbu Państwa w rozwiązywanie problemu terenów poprzemysłowych powoduje brak środków nawet na przeprowadzenie niezbędnego kompleksowego ich rozpoznania • 3. Problemy prawno-własnościowe terenów są istotnym hamulcem procesów rewitalizacyjnych. Nie zawsze konstruktywna jest rola jednostek działających w imieniu Skarbu Państwa. • 4. W aktualnym stanie prawnym brak jest podstaw prawnych do zaangażowania samorządów i administracji szczebla wojewódzkiego, odpowiedzialnych za rozwój gospodarczy regionu, w problematykę terenów poprzemysłowych. • Doświadczenia innych państw UE dowodzą że skuteczne ich rozwiązanie wymaga koordynacji ze szczebla regionalnego, a niektóre, bardziej złożone przypadki wymagają także bezpośredniego ich udziału.

9. Konkluzje cd. 5. Założenie, że problem rekultywacji terenów poprzemysłowych na cele gospodarcze zostanie rozwiązany wyłącznie w sferze komercyjnej jest oparty na nierealnych przesłankach. Z doświadczeń innych krajów wynika ( a można domniemywać że w Polsce sytuacja jest podobna), że: - około 15-20 % terenów ma szansę na przeprowadzenie rekultywacji bez udziału środków publicznych, - około 15-20 % terenów wymaga tak dużych nakładów na rekultywację, że podjęcie działań w bliskiej przyszłości jest mało prawdopodobne, Przywrócenie do użytku gospodarczego pozostałych terenów wymagać będzie udziału środków publicznych i zaangażowania władz publicznych oraz wykorzystania odpowiednich instrumentów prawnych i finansowo-ekonomicznych 6. Panuje przekonanie, że w interesie ochrony środowiska, ze środków publicznych, winna być finansowana rekultywacja terenów na cele przyrodnicze. Konieczne jest przyjęcie jako równorzędnych dwóch celów: - ograniczenie ryzyka dla zdrowia i życia ludzi, - ochrony terenów „ zielonych” przed ich zajmowaniem na cele gospodarcze poprzez recyrkulację (wielokrotne wykorzystywanie do pełnienia różnych funkcji) tych samych terenów.

10. Doświadczenia regionów UEw dziedzinie rewitalizacji Nord-Pas de Calais Północna Nadrenia –Westfalia • Narzędzia prawne, instytucjonalne i finansowe • Interwencja z poziomu państwa i regionu • Duże doświadczenia – systemy budowane kilkanaście lat

11. Porównanie regionów co do sposobu rewitalizacji terenów poprzemysłowychNiemcy (NRW), Francja (NPdC), Polska

12. Sytuacja w Polsce Brak pełnych (a nawet podstawowych) informacji o terenach Brak zaangażowania ze strony państwa Brak odpowiednich narzędzi prawnych i finansowych

13. Wojewódzka baza terenów poprzemysłowych – warstwa Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej W roku 2003 zostało wykonane opracowanie pn. „Metodyka waloryzacji terenów poprzemysłowych”, które zawiera między innymi: • - narzędzia do gromadzenia informacji o terenach w postaci odpowiednich arkuszy rejestracyjnych, • wytyczne do opracowania bazy danych, zainstalowanej w Regionalnym Systemie Informacji Przestrzennej • - metodykę klasyfikacji terenów w oparciu o ocenę zagrożenia (wstępną, pełną), • - metodę kategoryzacji przydatności do

14. Informacjeuzyskanez powiatówi gmin 530 wypełnionych arkuszy rejestracyjnych terenów poprzemysłowych Zweryfikowanych – 430 A – 49 B > 300 C – ok.50 D – ok..30

19. Przy budowie i wdrożeniu systemu RSIP, ze względu na specyfikę regionu, szczególny nacisk położono na wdrożenie metodyki inwentaryzacji i waloryzacji terenów poprzemysłowych. W oparciu o informacje przekazane z poszczególnych urzędów miast/gmin oraz starostw powiatowych, opracowana została baza danych terenów poprzemysłowych w województwie śląskim. Wdrożony podsystem terenów poprzemysłowych umożliwia interaktywną współpracę jednostek samorządu terytorialnego z Urzędem Marszałkowskim w zakresie utrzymywania i aktualizacji informacji o terenach poprzemysłowych. Zapis lokalizacji i innych cech terenów poprzemysłowych w systemie RSIP oraz wyliczenie stopnia degradacji w oparciu o opracowany algorytm stanowi niekwestionowany wkład w kierunku usprawniania polityki planowania i zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, a w szczególności waloryzacji terenów zdegradowanych. Metodyka waloryzacji terenów poprzemysłowych jest obecnie wykorzystywana do opracowania Wojewódzkiego programu przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych.

20. WOJEWÓDZKI PROGRAM PRZEKSZTAŁCEŃ TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH I ZDEGRADOWANYCH jako element budowy wojewódzkiego systemu rewitalizacji fundamentem: wojewódzka baza terenów poprzemysłowych Aktualnie (koniec 2007 roku) wojewódzka baza zawiera 487 terenów zgłoszonych przez gminy i zweryfikowanych. Trwa jej aktualizacja rola gmin !?

21. Cel ogólny • Utworzenie regionalnego, efektywnych systemu rewitalizacji terenów poprzemysłowych w województwie wspieranych z poziomu państwa zarówno prawnie jak i finansowo. • Cele szczegółowe • Obniżenie poziomu zagrożeń dla zdrowia ludzi i środowiska związanego z degradacją chemiczną terenów • Stworzenie możliwości powtórnego (wielokrotnego) wykorzystywania terenów a przez to ochrony terenów „zielonych” przed degradacją • Przywracanie funkcji przyrodniczych wybranym terenom zdegradowanym • Poprawa wizerunku regionów polskich

22. Podstawowe założenia: 1. Nie stać nas na rozwiązanie wszystkich problemów – konieczność hierarchizacji działań 2. Kryteria hierarchizacji: • tereny stwarzające największe zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi - tereny najbardziej przydatne do pełnienia nowych funkcji: gospodarczych, usługowych, rekreacyjnych….

23. Podstawowe etapy działań • Wybór z wojewódzkiej bazy terenów „priorytetowych” w kategoriach: - zagrożenia dla zdrowia i środowiska - przydatności do pełnienia nowych funkcji • Zebranie wymaganych informacji o terenach priorytetowych (modyfikacja narzędzi do zbierania informacji…) • Pogłębiona analiza oraz waloryzacja zintegrowana (obydwie kategorie) • Wskazanie możliwych form przekształceń (scenariuszy zagospodarowania) terenów. • Wskazanie terenów stwarzających największe zagrożenie oraz najbardziej przydatnych do zagospodarowania

24. Zmodyfikowany sposób zbierania danych o terenach • Moduł I – ogólny, obejmujący wstępny opis terenu poprzemysłowego. Zakład się, że moduł ten samodzielnie wypełniać będzie instytucja władająca terenem. • Moduł II – bazodanowy, obejmuje dane które już są lub będą generowane w układzie docelowym z poziomu bazy danych RSIP, bez konieczności analizy i przetwarzania tych danych. Moduł ten może być obsługiwany przez administratora bazy danych. • Moduł III – analityczny, obejmujący wyłącznie dane typu eksperckiego, głównie będące wynikiem interpretacji danych z modułu I, i II, ewentualnie uzupełnione w wybranych przypadkach danymi pozyskanymi poprzez specjalistyczne badania terenowe.

25. Wojewódzki program… elementem (i etapem ) budowy systemu przekształceń terenów poprzemysłowych w województwie śląskim • System Informacji o terenach (wojewódzka baza) fundamentem budowy systemu rewitalizacji - – ale i wartością „samą w sobie”.

26. Warunki sukcesu: • Aktywność samorządów wszystkich szczebli • Udana, partnerska współpraca wszystkich szczebli administracji rządowej i samorządowej • Konsekwentne przestrzeganie zasady pomocniczości • Współpraca samorządów z placówkami naukowo-badawczymi • Wykorzystywanie doświadczeń tych regionów UE, które skutecznie rozwiązały bądź rozwiązują problemy terenów poprzemysłowych na swoim terenie

27. Podsumowanie Wojewódzki program przekształceń terenów zdegradowanych i poprzemysłowych jest kolejnym elementem budowy systemu rewitalizacji terenów poprzemysłowych w województwie śląskim. W polskich uwarunkowaniach ustawowych województwo może pełnić jedynie rolę doradczo - wspierającą w stosunku do samorządów niższych szczebli oraz podmiotów gospodarczych. Zdecydowanie niedostateczna ilość dostępnych środków finansowych zmusza do hierarchizacji i optymalizacji działań, czemu mają służyć między innymi narzędzia opracowane w Wojewódzkim programie… Podstawowym problemem jest nadal ubogi zasób dostępnych informacji o terenach poprzemysłowych. Kolejne działania winny obejmować aktualizację, uzupełnienie oraz rozszerzenie wojewódzkiej bazy w ramach RSIP, z wykorzystaniem nowych formularzy. Pełne i wiarygodne informacje o terenach poprzemysłowych stanowią wartość również dla potencjalnych inwestorów zainteresowanych pozyskaniem terenów typu brownfield i mogą znacznie przyczynić się do wspierania przekształceń na zasadach komercyjnych.

28. Dziękujemy za uwagę...

29. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Tadeusz Adamski Jerzy Ziora Wydział Gospodarki ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice tel.:+48 32 20 78 576 fax: +48 32 257 21 21 gospodarka@silesia-region.pl