Makroekonomia

1. Makroekonomia Makroekonomia zajmuje się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości. W centrum zainteresowania znajdują się w szczególności: Czynniki określające poziom i wzrost produkcji ogółem w gospodarce w okresie krótkim i długim, Cykliczność rozwoju gospodarki, a zwłaszcza przyczyn cykli koniunkturalnych i antycyklicznej działalności państwa, Zatrudnienia i bezrobocia, a zwłaszcza przyczyn bezrobocia i sposobów jego zmniejszania, Ogólnego poziomu cen i tendencji inflacyjnych, ich przyczyn i polityki antyinflacyjnej państwa, Powiązań gospodarki z zagranicą, Roli polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych

2. Problemy agregacji Zasoby – określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie Strumienie – ukazują wartości pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś przedziale czasu Zasoby: zatrudnienie, bezrobocie, kapitał Strumienie: produkcja, dochód, inwestycje Mierzenie – jednostki naturalne lub pieniężne Deflowanie – podzielenie nominalnej wartości przez indeks cen

3. Deflowanie

4. Produkt krajowy brutto (PKB) Jest syntetyczną miarą wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku Jest to wartość wszystkich wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług finalnych przez czynniki produkcji zlokalizowane na terenie danego kraju

5. Ruch okrężny w gospodarce wynagrodzenia Usługi czynników produkcji Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Wydatki na dobra i usługi Dobra i usługi

6. Produkt narodowy brutto (PNB) i produkt narodowy netto (PNN) PNB jest to wartość wszystkich wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług finalnych przez czynniki produkcji należące do obywateli danego kraju (niezależnie od miejsca świadczenia usług) PNN (nazywany również dochodem narodowym) to PNB pomniejszony o amortyzację

7. Ruch okrężny w gospodarce cd. wynagrodzenia Usługi czynników produkcji Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa S I Wydatki na dobra i usługi Dobra i usługi

8. Równowaga w gospodarce PKB = CPp + S PKB = CPd + I = < >

9. Determinanty dochodu narodowego (analiza krótkookresowa) Produkcja potencjalna – produkcja możliwa do osiągnięcia, przy racjonalnym (pełnym) wykorzystaniu zasobów. Produkcja faktyczna – produkcja rzeczywiście wytwarzana w gospodarce Ustala się ona w wyniku wzajemnego oddziaływania agregatowego popytu i agregatowej podaży

10. Krzywe agregatowej podaży i agregatowego popytu – ekstremalne stanowisko neoklasyczne Poziom cen APp1 APp Dochód narodowy Yp

11. Krzywe agregatowej podaży i agregatowego popytu – ekstremalne stanowisko keynesistowskie Poziom cen APd APp1 APp Dochód narodowy Yp

12. Krzywe agregatowej podaży i agregatowego popytu –stanowisko kompromisowe Poziom cen APd APp1 APp Dochód narodowy Yp

13. Równowaga na rynku towarów Równowaga oznacza sytuację, w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką ilość towarów, jaką gospodarka wytwarza. Warunek równowagi możemy zapisać następująco: APp = Y APp = C + I Y = C + I

14. Funkcja konsumpcji Y = C + S C/Y – przeciętna skłonność do konsumpcji ∆C/ ∆Y– krańcowa skłonność do konsumpcji, mówi ona o tym, jaka część przyrostu dochodu przeznaczona jest na wydatki konsumpcyjne

15. Funkcja konsumpcji cd. Y = C + S ∆Y = ∆C + ∆S ∆Y/ ∆Y = ∆C/ ∆Y + ∆S/ ∆Y 1 = ksk + kso C = Ca + kskY S = Y – C S = Y – (Ca +kskY) S = Y – Ca – kskY S = - Ca + (1-ksk)Y S = -Ca + ksoY

16. Funkcja inwestycji Inwestycje to wydatki związane z powiększaniem lub utrzymaniem zasobów kapitału (maszyn, urządzeń, budynków oraz zapasów) Najważniejsze czynniki, mające wpływ na inwestycje: • Stopa procentowa • Skala przyrostu popytu konsumpcyjnego (zasada akceleracji) • Koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego • Oczekiwania co do przyszłości Przyjmijmy założenie, że: I = Ia

17. Równowaga na rynku towarów cd. Y = C + I Y = Ca + kskY + Ia Y – kskY = Ca + Ia Y(1-ksk) = Ca + Ia

18. Równowaga na rynku towarów cd. + + + Y (Ca, Ia, ksk)

19. Mnożnik Y = [1/(1-ksk)] ∙ Ca + [1/(1-ksk)] ∙ Ia ∆Y = 0 + [1/(1-ksk)] ∙ ∆Ia ∆Y = [1/(1-ksk)] ∙ ∆Ia [1/(1-ksk)] = mi ∆Y = mi ∙ ∆Ia

20. Mnożnik cd. Y = C + I ∆Y = ∆C + ∆I C = Ca + kskY ∆C = ksk∆Y niech: ksk = 0,8 ∆Ia = 100 ∆Y = 100 + 80 + 64 + 51,2 + …. – nieskończony ciąg geometryczny zbieżny do zera Sg = a1 /(1-q) Sg = 100/(1-0,8) = 500 ∆Y = ∆Ia/(1-ksk)

21. Mnożnik cd. Y = APp APp APp1 = C + I + ∆I =kskY + Ca + Ia + ∆Ia APp = C + I = kskY + Ca + Ia Y (APd) Y0 Y1 ∆Y = Y1 – Y0 = Ca + kskY1 + Ia + ∆Ia – (Ca + kskY0 + Ia) = Ca +kskY1 + Ia + ∆Ia – Ca – kskY0 – Ia ∆Y = kskY1 –kskY0 + ∆Ia ∆Y = ksk(Y1 – Y0) + ∆Ia ∆Y = ksk∆Y + ∆Ia ∆Y - ksk∆Y = ∆Ia∆Y(1 – ksk) = ∆Ia∆Y = ∆Ia/(1 – ksk)

22. Państwo a gospodarka Państwo pełni funkcje ekonomiczne, społeczne i polityczne. Do najważniejszych funkcji ekonomicznych zaliczamy: • Tworzenie ładu instytucjonalnego i prawnego • Funkcję alokacyjną • Funkcję redystrybucyjną • Funkcję stabilizacyjną

23. Budżet państwa Budżet państwa jest to plan finansowy państwa, zawierający dochody i wydatki państwa Funkcje budżetu: Funkcja fiskalna – gromadzenie dochodów budżetowych Funkcja redystrybucyjna – umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego Funkcja stymulacyjna – oddziaływanie dochodów i wydatków budżetu na życie gospodarcze i społeczne Funkcja alokacyjna – dokonywanie zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego

24. Zasady polityki budżetowej • zasada rocznego budżetowania • zasada zupełności • zasada jedności • zasada jawności • zasada równowagi budżetowej

25. Dochody budżetu państwa Dochody te to: podatki, cła, dochody z prywatyzacji, opłaty (skarbowe, sądowe, notarialne i inne) PODATKI – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo Klasyfikacje podatków: • dochodowe • konsumpcyjne • majątkowe Inny podział: • bezpośrednie (nakładane na dochody i majątek) • pośrednie (zawarte w cenie towarów) W Polsce: dochodowe ok. 30% ( w tym od osób prawnych ok. 7%), PTU ok. 37%, składki na ubezpieczenia społeczne ok. 29%, pozostałe ok. 4%

26. Krzywa Laffera Przychody z podatków Tmax to 100% Stopa podatkowa

27. Zasady dobrego systemu podatkowego (wg. A Smitha) • podatki powinny być sprawiedliwe i nie powinny przekraczać możliwości podatnika • wysokość podatków powinna być z góry określona • sposób i warunki płatności powinny być wygodne dla płatnika • koszty poboru podatku powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność i przedsiębiorczość podatników

28. Wydatki budżetu państwa z punktu widzenia przeznaczenia: • Wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji jak: obrona narodowa, administracja i wymiar sprawiedliwości • Wydatki związane z realizacją celów społecznych „państwa dobrobytu” (oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne) • Wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce

29. Polityka fiskalna • ekspansywna polityka fiskalna – jej celem jest zwiększenie popytu agregatowego poprzez wzrost wydatków państwa lub zmniejszenie podatków • restrykcyjna polityka fiskalna – jej celem jest zmniejszenie popytu agregatowego poprzez zmniejszenie wydatków państwa lub wzrost podatków Instrumenty polityki fiskalnej: • Aktywne instrumenty p.f. – to działania dotyczące dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze • Pasywne instrumenty p.f. – to instrumenty które samoczynnie, bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji, reaguja na zmianę koniunktury. Nazywamy je automatycznymi stabilizatorami koniunktury

30. Mnożniki w gospodarce z uwzględnieniem państwa Y = C + I + G C = Ca + ksk YD YD = Y – T T = Ta + tY I = Ia G = Ga

31. Mnożniki cd. Y = Ca + ksk(Y – Ta – tY) + Ia + Ga Y = Ca + kskY – kskTa– ksktY + Ia + Ga Y – kskY + ksktY = Ca + Ia + Ga – kskTa Y(1-ksk(1-t)) = Ca + Ia + Ga – kskTa Y = [Ca + Ia + Ga – ksk Ta]/[1-ksk(1-t)]

32. Mnożniki cd.

33. Pieniądz. Polityka monetarna Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach: • Środka wymiany • Jednostki obrachunkowej (miernika wartości) • Środka płatniczego • Środka przechowywania bogactwa (środka tezauryzacji

34. Zasoby pieniądza Najczęściej przez pieniądz rozumiemy gotówkę oraz salda na bankowych rachunkach na żądanie. W praktyce stosowane są różne definicje podaży pieniądza oraz popytu na pieniądz. Np. w Wielkiej Brytanii wyodrębnia się następujące miary: M0, M1, M2, M3, M4 i M5

35. Zasoby pieniądza cd. M0 – banknoty i monety znajdujące się w obiegu oraz pogotowie kasowe banków komercyjnych (baza monetarna) M1 – banknoty i monety znajdujące się w obiegu oraz wkłady bankowe na żądanie M2 – M1 oraz wkłady bankowe krótkoterminowe M3 – M1 oraz krótko- i długoterminowe wkłady bankowe M4 – M3 oraz wkłady i udziały towarzystw ubezpieczeniowych M5 – M4 oraz bony skarbowe, obligacje i inne papiery wartościowe

36. Popyt na pieniądz (wg Keynesa) Popyt transakcyjny – posiadanie pieniądza w celu dokonywania transakcji Popyt przezornościowy- posiadanie pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów Popyt spekulacyjny – przechowywanie pieniądza w nadziei na przyszłe dochody

37. Kreacja pieniądza Bank centralny wprowadzając pieniądz na rynek dokonuje jego emisji, natomiast banki komercyjne poprzez udzielanie kredytu dokonują kreacji pieniądza. Udzielając kredytu bank komercyjny musi utrzymywać pewien minimalny poziom rezerw w postaci gotówki nazywany rezerwami obowiązkowymi. Stopę rezerw obowiązkowych określa bank centralny.

38. Kreacja pieniądza cd. Sg = a1/(1-q) Sg = 1000/(1-0,8) = 5000 M = 1/Sro ∙ B

39. Kreacja pieniądza cd. M = mp ∙ B mp = M/B mp = (G + D)/(G + R) mp = (G/D + D/D)/(G/D + R/D) mp = (su + 1)/(su + sr)

40. Bank centralny Funkcje banku centralnego: • Posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego • Pełni funkcję banku banków • Pełni funkcję banku państwa • Stabilizuje rynki finansowe • Współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa

41. Instrumenty oddziaływania na podaż pieniądza Do najważniejszych instrumentów kontroli podaży pieniądza należą: • Zmiany stopy rezerw obowiązkowych • Zmiany stopy redyskontowej • Operacje otwartego rynku

42. Równowaga na rynku pieniężnym Stopa procentowa r1 r0 r2 L QM1 QM0 QM2 Realne zasoby pieniądza

43. Inflacja Jest to proces wzrostu ogólnego poziomu cen. Do pomiaru tego zjawiska wykorzystuje się powszechnie jako wskaźnik stopę inflacji. Liczy się ją następująco: • Porównując ogólny poziom cen w roku t1 z analogicznym poziomem cen w roku t0 przy czym bierze się pod uwagę wskaźniki przeciętne • Porównując ogólny poziom cen z grudnia roku t1 z ogólnym poziomem cen z grudnia roku t0

44. Inflacja cd. • inflacja pełzająca – nie wyższa niż 5% • Inflacja umiarkowana (krocząca) – 5-10% • Inflacja galopująca – 10-150% • Hiperinflacja – powyżej 150%

45. Skutki inflacji • zniekształcenie informacyjnej funkcji cen • „ucieczka” od pieniądza • redystrybucja dochodów • wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej • niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym • wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej

46. Główne teorie inflacji • popytowa teoria inflacji • kosztowa teoria inflacji • monetarna teoria inflacji

47. Popytowa teoria inflacji Poziom cen APp1 Luka inflacyjna APp0 Yp Y1 Y0 Dochód narodowy

48. Popytowa teoria inflacji cd. Poziom cen P2 P1 P0 Y0 Yp Dochód narodowy

49. Kosztowa teoria inflacji Według teorii kosztowej przyczyna inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu na towary Typy inflacji kosztowej: • Inflacja płacowa • Inflacja wywołana przez zyski • Inflacja wywołana przez ceny dóbr importowanych • Inflacja wywołana przez podatki

50. Monetarna teoria inflacji M ∙ Vm = P ∙ Y równanie Fischera Tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu podaży pieniądza Przyczyną inflacji jest błędna polityka banku centralnego Nowoczesna teoria ilościowa (teoria neoilościowa) M. Friedmana: • Szybkość obiegu pieniądza nie jest stała ale zmienia się stosunkowo wolno. Popyt na pieniądz jest dosyć stabilny. • Podaż pieniądza ma charakter egzogeniczny i znajduje się pod kontrolą banku centralnego • Podaż pieniądza ma zasadniczą rolę w kształtowaniu zmian nominalnego dochodu narodowego • W długim okresie zmiany pieniądz nie wpływa na wielkości realne natomiast w krótkim zmiany podaży pieniądza powodują zmiany zarówno cen jak i realnego dochodu narodowego