Rozwój miast na przełomie XIX/XX w. -SZCZECIN-

1. Rozwój miast na przełomie XIX/XX w.-SZCZECIN- Wyk. U. Chojnowska IIPP 2007/08

2. Plan prezentacji • Wstęp • Początki osadnictwa w Szczecinie • Rozwój Szczecina • Pojęcie miasta nowoczesnego • Szczecin jako miasto nowoczesne • Podsumowanie

3. Położenie Szczecina

4. Szczecin należy do jednych z najstarszych miast polski, a pierwsze pisane wzmianki o nim pochodzą z X w. Rozwój Szczecina

5. Ze względu na swoje dogodne położenie geograficzne (jest to najdalej wchodzący w ląd port morski) Szczecin już w średniowieczu stał się dużą placówką handlową oraz stolicą księstwa pomorskiego z siedzibą książęcą. W późniejszych wiekach przynależność do niemieckiej Hanzy spowodowała wzrost gospodarczy miasta. Szczecin był pośrednikiem pomiędzy wywozem towarów z głębi kraju (zboże, produkty leśne, drzewo) a przywozem artykułów z zachodniej Europy.

6. Również ze względu na swoje położenia na obrzeżach państwa Polskiego Szczecin często zmieniał przynależność narodową, z czego każdy kraj wniósł coś do urbanistyki i wyglądu samego miasta. 1181-1185 1185-1227 1227-II poł. XIII w. 1338-XVII w. Cesarstwo Niemieckie Królestwo Danii Brandenburgia Gryfici 1630-1719 1719-1806 1806-1813 Królestwo Szwecji Królestwo Prus I Cesarstwo Francuskie 1815-1918 1919-1945 od 1945 Królestwo Prus III Rzesza Niemiecka Rzeczpospolita Polska

7. Wczesnośredniowieczne fazy rozwoju Szczecina wg Leciejewicza (1990) Początki osadnictwa zaczęły się w miejscu gdzie leży szczecińskie Stare Miasto. Dzięki korzystnemu położeniu i sprzyjającym warunkom gospodarczym dało początek osadzie typu miejskiego. Układ podgrodzia cechowała regularność.

8. Próba rekonstrukcji Szczecina z przełomu xii/xiii w.wg l. Leciejewicza Gród na Wzgórzu Zamkowym, Obwarowana dzielnica (podgrodzie nad Odrą), Port w naturalnej zatoce rzeki, Podgrodzie zachodnie (brak danych co do kształtu), Targ, Kościół św. Piotra i Pawła, Kościół św. Jakuba, Gmina niemiecka, Kościół św. Jana, Zasięg miasta lokacyjnego (w obrębie murów miejskich).

9. Największym problemem przez kilka wieków była przestrzenna ciasnota spowodowana zamknięciem miasta w obrębie murów obronnych. Od XII w do prawie XIX w. miasto nie zmienia swego obszaru. Plan Szczecina do 1720 roku Plan Szczecina z 1721 roku

10. Widok na twierdzę po rozbudowie fortyfikacji z 1735 roku. Widok na twierdzę 1757 rok.

11. Plany Szczecina z początku i końca XIX wieku.(przed zniesieniem obwarowań). 1808 1870

12. Plan Szczecina z XVIII w. nałożony na plan miasta z XX w. Mury fortu na planie z 1939 roku Zielony - fortyfikacje szwedzkie z XVII w. Niebieski - fortyfikacje pruskie z XVIII w. Na Łasztowni umocnienia pruskie.

13. Szczecin jako miasto nowoczesne Pojęcie miasta nowoczesnego • miasto nowoczesne ≠ wielkie miasto • decydujący wyznacznik- osiągnięty poziom cywilizacji, związany z poziomem techniki • organizm urbanistyczny, który wykorzystując do maksimum zdobycze cywilizacyjne mógł zapewnić optymalne warunki bytu i rozwoju kulturalnego swych mieszkańców • czynnikiem wiodący- napływ ludności do miast, rozpowszechnienie kolei • problem- zapewnienie dla napływającej ludności odpowiednich warunków mieszkaniowych i zdrowotnych, rozwoju kulturalnego, potrzebę związania miast systemem komunikacji zewnętrznej • problem- rozbudowa fortyfikacji- wyraz nieufności wobec innych zaborców

14. Rozbudowa Szczecina po zniesieniu fortyfikacji 1906 Ok. 1920

15. Nowo uzyskane tereny zostały zagospodarowane na zasadzie geometrycznego schematu promienistego układu ulic, inspirowanego realizacjami Haussmanna. Wytyczono nowe ulice prostokreślne, które zbiegały się z owalnymi lub prostokątnymi placami bądź tworzyły ortogonalną siatkę.

16. Szczecin po wojnie: • zabudowa mieszkalna – została zniszczona w 65 % • przemysł – w 85 % • port szczeciński razem z magazynami i sprzętem do przeładunku towarów – w 80 % • Z 268 tys. mieszkańców zostało 6 tys. • Brak rąk do pracy i wykwalifikowanej kadry nadzorującej odbudowę uniemożliwiało powrót miasta do dawnej świetności

17. Podsumowanie • Od XII w do prawie XIX w. miasto nie zmienia swego obszaru, poza murami jednak rozwijają się poszczególne osiedla. • Przykład Szczecina najlepiej świadczy o tym, jaką rolę dla prawidłowego rozwoju przestrzennego miasta miało zniesienie ograniczeń zabudowy w pasach przyfortecznych. • Nowo uzyskane tereny zostały zagospodarowane na zasadzie geometrycznego schematu promienistego układu ulic, inspirowanego paryskimi realizacjami Haussmanna. • Analiza projektu świadczy o chęci nadania miastu planowego kierunku ekspansji terytorialnej i określonego kształtu przestrzennego. Z drugiej strony świadczy jednak o tym, że w projekcie przeważały względy formalne, a nie funkcjonalne. • II wojna światowa zniszczyła dotychczasowe osiągnięcia planistyczne Szczecina.

18. BIBLIOGRAFIA • Pawłowski Krzysztof Kazimierz: Narodziny miasta nowoczesnego. W: Sztuka 2 połowy XIX wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Krytyków Sztuki, Łódź 1971 • T. Białecki, H. Lesiński, J. Lisek: Szczecin; krajobraz i architektura, Warszawa 1977 • P. Zaręba, S. Orliński: urbanistyczny rozwój Szczecina, Poznań 1965 • Praca zbiorowa pod redakcją W. Zina: Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce- odbudowa i konserwacja, tom 1, wyd. Arkady ,Warszawa 1986 • http://www.sedina.pl