19 juni 2012

1. Dirk Van Heuven 19 juni 2012 Gemeentelijke bevoegdheid en verplichtingen inzake de inzameling en ophaling van huishoudelijke afvalstoffen

2. FOCUS • Huishoudelijke afvalstoffen (HA) • “afvalstoffen die ontstaan door de normale werking van een particuliere huishouding en afvalstoffen die daarmee gelijkgesteld worden bij een besluit van de Vlaamse Regering” (art. 3, 17° Materialendecreet) • Inzameling van afvalstoffen • “het verzamelen van afvalstoffen, inclusief de voorlopige sortering en de voorlopige opslag van afvalstoffen, om deze daarna te vervoeren naar een afvalverwerkingsinstallatie” (art. 3, 18° Materialendecreet) • Cass. 17 december 2010, VHS Europ • Abstractie van Europese regels (interne markt & vrije mededinging)

3. REGELGEVING (I) • Art. 26-28 Materialendecreet • “Elke gemeente draagt er, al dan niet in samenwerking met andere gemeenten, zorg voor dat de huishoudelijke afvalstoffen zo veel mogelijk worden voorkomen of hergebruikt, op regelmatige tijdstippen worden opgehaald of op een andere wijze worden ingezameld, en nuttig worden toegepast of verwijderd, overeenkomstig artikel 11, 12 en 13, § 2.” • “Met behoud van de toepassing van de bepalingen van dit decreet worden de ophaling en inzameling van huishoudelijke afvalstoffen bij gemeentelijk reglement geregeld.” • “De gemeenten en verenigingen van gemeenten kunnen met de OVAM overeenkomsten sluiten om de organisatie van de selectieve ophaling of inzameling van huishoudelijke afvalstoffen te bevorderen of te begeleiden.”

4. REGELGEVING (II) • Art. 135 § 2 Nieuwe Gemeentewet • “De gemeenten hebben ook tot taak het voorzien, ten behoeve van de inwoners, in een goede politie, met name over de zindelijkheid, de gezondheid, de veiligheid en de rust op openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen.” • Uitvoeringsplan Milieuverantwoord Beheer van Huishoudelijke Afvalstoffen (UMBHA) • Bindende taakstellingen voor gemeenten inzake selectieve inzameling en verwerking HA

5. VOOR HET ARREST VHS EUROP • Gemeentelijke bevoegdheid werd geacht exclusief te zijn • RvS 4 oktober 1994, nr. 49.427, Remo-Milieubeheer • AH 3 mei 2000, nr. 47/2000 • Rechtsleer • Mogelijkheid intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en uitbesteding aan privé-ondernemingen • RvS 4 oktober 1994, nr. 49.427, Remo-Milieubeheer en RvS 9 mei 2000, nr. 87.129, BVBA ‘t Ruimerke • AH 12 juli 1995, nr. 61/95 • MvT bij ASD & rechtsleer

6. HET ARREST VHS EUROP (I) • Feiten • Privé-onderneming VHS Europ plaatste kledingcontainers in verscheidene gemeenten voor inzameling textielafval • Op gemeentelijk domein: OV met gemeente • Op privaat domein (bv. winkelparking): OV met private eigenaar • OVAM: ook toestemming gemeente vereist voor containers op privaat domein, waarop OVAM kopie van OV’en opvroeg in kader van toezicht • VHS Europ dagvaardde OVAM voor rb van 1e aanleg

7. HET ARREST VHS EUROP (II) • 1e aanleg • VHS Europ kan kledingcontainers plaatsen op privaat domein met toestemming private eigenaar, zonder OV met gemeente, onder voorbehoud van gemeentelijk reglement inzake inzameling textielafval • OVAM kan VHS Europ niet verplichten kopie van OV met gemeente over te maken voor containers op privaat domein, onder voorbehoud van gemeentelijk reglement inzake inzameling textielafval • Hoger beroep • VHS Europ kan alleen handelen in samenspraak met of met toestemming van gemeente, ongeacht gemeentelijk of privaat domein • OVAM kan kopie van OV met gemeente opvragen

8. HET ARREST VHS EUROP (III) • Cassatie • “Uit voormelde bepalingen volgt dat de gemeente verantwoordelijk is voor het inzamelen en het ophalen van huishoudelijke afvalstoffen en dat zij deze ophaling kan reguleren. Deze bepalingen sluiten echter niet uit dat, in zoverre de gemeente het ophalen van huishoudelijke afvalstoffen niet heeft gereglementeerd, andere personen huishoudelijke afvalstoffen mogen ophalen met inachtneming van de bepalingen van het Afvalstoffendecreet. • Het is derhalve in die omstandigheden niet verboden aan andere erkende natuurlijke personen of rechtspersonen dan die waarmee de gemeente een overeenkomst heeft gesloten of aan wie zij toelating heeft verleend, om huishoudelijke afvalstoffen op te halen door middel van inzamelpunten op private eigendom.”

9. NA HET ARREST VHS EUROP (I) • Erkenning gemeentelijke bevoegdheid • Gemeenten blijven 1e spelers inzake inzameling en ophaling HA • Regulering/uitsluiting private initiatieven bij gemeentelijk reglement • Gemeenten kunnen perfect bij gemeentelijk reglement de markt van inzameling en ophaling HA afsluiten voor private spelers of slechts openstellen voor de private spelers die zij wenselijk achten • Modelbepaling OVAM-VVSG • “Behoudens schriftelijke toelating van de burgemeester is het voor iedereen verboden om het even welke aangeboden afvalstof mee te nemen. Alleen de ophalers, daartoe aangewezen door de burgemeester, zijn gerechtigd om afvalstoffen in te zamelen.”

10. NA HET ARREST VHS EUROP (II) • Beheer HA zonder gemeentelijk reglement • Vervuilingsverbod • Zorgverplichting • Stort- en verbrandingsverboden • Selectieve inzamelings- en ophalingscriteria (o.m. klein gevaarlijk afval) • Bijzondere regels gevaarlijke afvalstoffen • Inzameling/ophaling: toestemming gemeente op openbaar domein • Inzameling/vervoer: registratieplicht • Vrijstelling gemeenten en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden • Verwijdering/nuttige toepassing: vergunnings-/meldingsplicht • Identificatieformulier, verpakkingsnormen,…

11. NA HET ARREST VHS EUROP (III) • Op weg naar privatisering? • Overheidsopdrachtenregelgeving • Primaire bevoegdheid en eindverantwoordelijkheid steeds bij gemeente, met of zonder gemeentelijk reglement • Voldoende private marktspelers? • Kwalitatieve private ophaling? • Betaalbare prijzen? • Toezichts- en controleverplichting gemeente • Aansprakelijkheden • Rendabiliteit en praktische organisatie ver doorgedreven privatisering, met of zonder gemeentelijk reglement?

12. BESLUIT (I) • Gemeenten kunnen zich nooit volledig exonereren van taak om HA in te zamelen en op te halen • Minstens toezichts- en controleverplichting • Gemeenten kunnen ieder privaat initiatief bij gemeentelijk reglement reguleren en zelfs uitsluiten • Zelfs op privaat domein • Gemeentelijk reglement terzake aan te raden om private wildgroei te vermijden • Modelbepaling OVAM-VVSG

13. BESLUIT (II) • Zelfs zonder gemeentelijk reglement kunnen privé-ondernemingen HA maar inzamelen en ophalen onder bepaalde voorwaarden • Openbaar domein: toestemming gemeente • Privaat domein: toestemming private eigenaar • Registratieplicht, identificatieformulier, verpakkingsnormen,… • Zelfs zonder gemeentelijk reglement kunnen particuliere burgers maar over eigen HA beschikken onder bepaalde voorwaarden • Vervuilingsverbod en zorgverplichting (ook op privaat domein!) • Stortings-en verbrandingsverboden, gevaarlijke afvalstoffen, vergunnings- en meldingsplichten ,…

14. referenties Dirk Van Heuven CogelsOsylei 61 2600 Antwerpen t 03 270 33 50 dvanheuven@publius.be www.publius.be Bezoekook de blog Lokalebesturen: www.lokalebesturen.info