Podstawa programowa WOS

1. Podstawa programowaWOS

2. Zasady komunikowania się i współpracy w grupie • Decyzje w grupie można podejmować za pomocą: • Dyskusji • Zebrania • Wspólnego działania

3. Podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji • Drzewko decyzyjne • Konsensus, czyli powszechna zgoda • Decyzja lidera • Głosowanie

4. Podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między nimi • Trzy style rozwiązywania konfliktów: • Twardy: twoje interesy są najważniejsze • Miękki: robisz wszystko, by nie wejść w konflikt, a jeśli to niemożliwe – zgadzasz się na warunki, które stawia druga strona • Negocjacyjny: współpracujesz w wymyślaniu i wyborze takiego rozwiązania, które w miarę możliwości uwzględnia interesy obu stron • Negocjacje – sposób rozwiązywania konfliktów, który opiera się na zasadzie uwzględniania interesów wszystkich stron • Mediacja – w próbie porozumienia się stron pośredniczy neutralny mediator

5. Jak zachować dystans wobec nieaprobowanych zachowań i jak się im przeciwstawić? • Należy zawsze mieć własne zdanie, nawet wtedy, gdy jest to odmienne od poglądów innych osób w grupie • Należy umieć odmówić, czyli mówić stanowczo NIE! • Należy używać w czasie dyskusji kluczowych argumentów przemawiających za naszym stanowiskiem.

6. Zbiorowość, grupy, społeczności i wspólnoty • Zbiorowość – grupa ludzi, którą nie łączą żadne więzi, nie wiąże ich nic więcej poza wspólnym przebywaniem w jakimś miejscu, np.: zbiorowością są pasażerowie autobusu, osoby czekające na przystanku autobusowym. • Wspólnota – grupa ludzi, którą łączą głębokie więzi, np.: rodzina, grupa przyjaciół. • Grupy społeczne – tworzą ludzie, którzy są do siebie pod jakimś względem podobni. • Społeczność – połączona ze sobą za pomocą więzi społecznych zbiorowość ludzi należących do pewnego środowiska społecznego i powiązanych ze sobą: • Wspólnym obszarem zamieszkania np.: społeczność lokalna • Sposobem wzajemnej komunikacji np.: społeczność internetowa • Wykonywanym zawodem np.: społeczność lekarzy • Wyznawanymi wartościami np.: społeczność chrześcijańska

7. Grupy

8. Podstawowe normy współżycia między ludźmi • Wzajemność – przeświadczenie, że odnosząc się w pewien sposób do ludzi, oczekujemy od nich podobnego traktowania np.: gdy ustępujemy miejsca osobie starszej to mamy nadzieję, że po latach ktoś zachowa się podobnie. • Zaufanie – przeświadczenie, że możemy na kimś polegać. • Tolerancja i szacunek • Odpowiedzialność

9. Szkolna społeczność • Samorząd uczniowski tworzą wszyscy uczniowie i wszyscy mogą wpływać na to, co się dzieje w szkole. • Prawa ucznia to m.in.: • Prawo do nauki • Prawo do zapoznania się z programem nauczania • Prawo do ochrony prywatności • Prawo do ochrony zdrowia

10. Samorząd uczniowski

11. Role społeczne • Rola społeczna stanowi zbiór oczekiwań wobec jednostki związany z posiadaniem określonego statusu społecznego. • Ja jestem uczennicą. Moi rodzice oczekują, abym dobrze się uczyła, rozwijała swoje pasje i zdolności. Jestem katoliczką, więc powinnam godnie reprezentować wspólnotę wiernych.

12. „Swoi” i „obcy” • Dzielimy osoby na „swoich” i „obcych”, bo chcemy czuć się częścią pewnej wspólnoty osób, które żyją podobnie do nas, mają podobne zainteresowania • Niedobrze jest, gdy podział ten przybiera zbyt mocną formę, wtedy może prowadzić do utraty krytycyzmu i nietolerancji • Aby przeciwdziałać nietolerancji trzeba: • Zachować dystans • Dostrzec w każdej osobie jej pozytywne cechy • Mieć wzajemny szacunek

13. Warstwy społeczne, grupy zawodowe • Warstwy społeczne: • Inteligencja (i pracownicy umysłowi) • Prywatni przedsiębiorcy • Robotnicy • Rolnicy (chłopi) • Grupa zawodowa – zbiór ludzi składający się z przedstawicieli tego samego zawodu lub też przedstawicieli podobnych specjalności w ramach zawodu, np.: lekarze.

14. Problemy i perspektywy życiowe młodych Polaków • Problemy: • Przemoc, agresja • Rywalizacja • Silny stres • Brak emocjonalnego wsparcia • Uzależnienia • Młodzi Polacy często emigrują do krajów Europy Zachodniej. Wielu z nich powraca stamtąd po kilku miesiącach czy latach, przywożąc trochę pieniędzy na rozwój własnego biznesu w Polsce. Polacy wyjeżdżają za granicę, bo chcą znaleźć ciekawą i dobrze płatną pracę, uczyć się, rozwijać, szlifować znajomość języka i spotkać nowych ludzi. • Problem społeczny ważny dla młodych mieszkańców Wrocławia to bezrobocie, można mu przeciwdziałać tworząc nowe miejsca pracy, gdzie będą mogli pracować młodzi mieszkańcy i nie tylko. Można spróbować pozyskać pieniądze na ten cel ze środków Unii Europejskiej.

15. Prawo krwi, ziemi, nadanie obywatelstwa • Prawo krwi – dziecko po urodzeniu otrzymuje takie samo obywatelstwo jak jego rodzice, występuje np.: w Polsce i w większości krajów europejskich • Prawo ziemi – dziecko otrzymuje obywatelstwo kraju, w którym się urodziło, występuje np.: w USA • Obywatelem Polski mogą zostać cudzoziemcy, którzy od 5 lat mieszkają w Polsce. O nadaniu obywatelstwa decyduje Prezydent RP.

16. Uprawnienia i obowiązki obywatela Polski • Uprawnienia: • Opieka ze strony państwa • Niezbywalne prawo do mieszkania w kraju • Może zwrócić się z prośbą o pomoc do przedstawiciela państwa za granicą • Ma prawo do uzyskania informacji • Ma prawo tworzyć partię polityczne • Ma prawo brać udział w referendach i wyborach • Ma prawo do wyrażania własnych poglądów • Obowiązki: • Musi być wierny Rzeczypospolitej Polskiej • Musi troszczyć się o dobro wspólne • Dbać o stan środowiska naturalnego • Płacić podatki • W razie konieczności bronić ojczyzny

17. Dobry obywatel • Cechy: • Jest odpowiedzialny • Reaguje, gdy widzi zło • Potrafi coś zorganizować • Bierze udział w wyborach • Pomaga innym • Interesuje się sprawami publicznymi • Uczciwy, prawdomówny, lojalny • Tolerancyjny, odpowiedzialny, solidarny • Angażuje się w dyskusje na tematy związane z życiem swojej społeczności i kraju

18. Dobry obywatel – przykłady postaci • Zbigniew Brzeziński • Lech Wałęsa • Jan Paweł II • Józef Piłsudski • Tadeusz Kościuszko • Kazimierz Pułaski • Czesław Miłosz • Henryk Sienkiewicz • Wisława Szymborska • Mikołaj Kopernik

19. Główne podmioty życia publicznego • Obywatele • Zrzeszenia obywatelskie • Środki masowego przekazu • Politycy i partie polityczne • Władza • Instytucje publiczne • Przedsiębiorstwa

21. Zasady etyczne w życiu publicznym • Odpowiedzialność • Uczciwość • Solidarność • Wzajemne zaufanie • Dążenie do porozumienia • Dążenie do dobra społecznego

22. Organizacje pozarządowe i społeczne • Lokalne stowarzyszenia • Fundacje • Stowarzyszenia • Organizacje pożytku publicznego – realizują cele służące dobru publicznemu i muszą przestrzegać zasad jawności finansów, każdy obywatel może przekazać na wybraną organizacje 1% podatku, by wesprzeć jej działanie. • Związki zawodowe – kontrolują przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy • Partie polityczne

23. Jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz? • Na poziomie lokalnym np.: może wziąć udział w wyborze rady gminy (rady powiatu bądź sejmiku wojewódzkiego), wnioski, listy do Radnego, petycja, pikieta, demonstracja, wiec • Na poziomie krajowym np.: udział w referendum, wyborach, pikieta, demonstracja, wnioski, pytania, listy • Na poziomie europejskim np.: protesty, demonstracje, wnioski, listy, wybory • Na poziomie światowym np.: strajki, demonstracje, wiec, wnioski, listy, pytania

24. Środki masowego przekazu – mass media • Funkcje i znaczenie w życiu obywateli: • Przekazywanie informacji • Kontrolują poczynania władz poprzez konferencje prasowe, wywiady • Wpływają na rozwój życia całej społeczności poprzez zatrudnienie dużej ilości osób • Mass media stanowią forum, na którym do publicznej wiadomości podaje się sprawy dotyczące życia całej społeczności • Pobudzają rozwój kultury • Pełnią również funkcje edukacyjną i rozrywkową

25. Środki masowego przekazu – mass media • Środki masowego przekazu to : • Prasa • Radio • Telewizja • Internet • Stacja telewizyjna: TVN24 • Specyfikacja przekazu: jest to stacja nadająca informacje z Polski i świata przez całą dobę. • Odbiorcy: wszyscy – dzieci, młodzież, dorośli

26. Środki masowego przekazu – mass media • Informacja – to tekst lub symbol graficzny, który ustalony jest na podstawie jakiś faktów. • Komentarz – opinia na dany temat, nasze zdanie. • Opinia publiczna – wyrażone publicznie poglądy znacznej części obywateli w konkretnych sprawach publicznych • Może ona wpływać na decyzje władz • Staje się przedmiotem otwartej debaty lub kontrowersji Sondaż

27. Wyborcy i wybory • Argumenty przemawiające za udziałem w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich: • Mamy wpływ na sprawy naszego kraju • Bierzemy udział w rozwoju państwa • Decydujemy kto i w jaki sposób reprezentuje nasz kraj także poza granicami naszego kraju • Wyrażamy przez to naszą opinię • Osoby, które nie biorą udziału w wyborach pozostawiają wybór dla innych i zwiększają szanse, że sprawy potoczą się nie tak jakbyśmy chcieli

28. Wybory i wyborcy • Zasady demokratycznych wyborów: • Tajne • Powszechne • Bezpośrednie • Równe • Do sejmu także proporcjonalne • Do senatu także większościowe

29. Wybory i wyborcy • Czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze?: • Podejmując decyzje wyborcze obywatel powinien kierować się głosem swojego serca, głosować zgodnie z własnym sumieniem. Głos powinien oddać po przeanalizowaniu wszystkich możliwych kandydatów i ich obietnic, haseł wyborczych. Powinien także zastanowić się czy dany kandydat jest w stanie te obietnice zrealizować.

30. Naród i mniejszości narodowe • Dla mnie Polak to osoba, która zna i szanuje nasz język, kulturę, historię i tradycję. • Obywatelstwo – przynależność jednostki do danego państwa, konieczność przestrzegania jego praw, ale równocześnie możliwość korzystania ze związanych z tym uprawnień. Obywatelstwo uzyskuje się poprzez urodzenie lub stałe zamieszkiwanie na terytorium danego państwa. • O narodowości decyduje tożsamość narodowa, czyli odczuwana przez jednostkę więź z określoną wspólnotą narodową.

31. Naród i mniejszości narodowe • Mniejszości narodowe w Polsce: • Ukraińcy • Niemcy • Białorusini • Litwini • Ormianie • Czesi • Słowacy • Żydzi • Mniejszości etniczne w Polsce: • Łemkowie • Romowie (Cyganie) • Tatarzy • Karaimi

32. Naród i mniejszości narodowe • Migranci w tym uchodźcy: • Ukraińcy • Białorusini • Czeczeni • Wietnamczycy • Bośniacy • Z Afganistanu, Iraku, Sudanu, Somalii, Sri Lanki • Czeczeni

33. Polonia • Polonia – to ogół Polaków, którzy mieszkając poza granicami kraju, poczuwają się do wspólnoty duchowej ze swoją ojczyzną. • Polacy żyjący za granicą podtrzymują swoją więź z ojczyzną poprzez to, że: • Interesują się sprawami polskimi • Organizują uroczystości patriotyczne • Kibicują polskim sportowcom • Uczestniczą w koncertach polskiej muzyki i innych wydarzeniach kulturalnych • Zachowują emocjonalną więź z Polską • Są gotowi do niesienia pomocy swoim rodakom

34. Patriotyzm dzisiaj • Co łączy człowieka z wielką ojczyzną?: • Miejsce urodzenia • Język • Przywiązanie do niej • Kultura • Historia • Tradycja • Otaczająca przyroda, zabytki • Co łączy człowieka z małą ojczyzną?: • Wspomnienia • Doświadczenia • Mała ojczyzna to miejsce, z którym człowiek jest szczególnie związany, tu czyje się naprawdę u siebie.

35. Patriotyzm dzisiaj • Oczywiście można być równocześnie Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej. Będąc Polakiem powinien być patriotą, szanować swoją ojczyznę. Jako Europejczyk powinien nie być wrogo nastawionym do innych państw, szanować tradycje, kulturę i historię innych, a jako członek społeczności światowej powinien wykazywać się tolerancją do wszystkich państw świata. Jesteśmy częścią Polski, Europy i świata.

36. Patriotyzm dzisiaj • Patriota – ktoś, kto troszczy się o dobro wspólne. Kocha swój kraj, ale jego miłość nie wynika – jak u nacjonalisty – z poczucia wyższości wobec innych narodów. Patriota potrafi być krytyczny wobec swoich rodaków, a równocześnie docenić i zrozumieć ludzi innych narodów i kultur. Jest gotów bronić swojego kraju i dbać o jego dobre imię. • Nacjonalista – dla takiej osoby interes narodowy jest wartością najwyższą. Zwykle jest on dość nieufny wobec tego, co obce. Często ma też poczucie wyższości swojego narodu wobec wszystkich innych. • Skrajną postacią nacjonalizmu jest szowinizm. U szowinisty miłość do tego, co swoje, jest absolutnie bezkrytyczna, obcy natomiast budzą w nim nie nieufność, ale nienawiść. Szowinizmowi często towarzyszy antysemityzm. • Kosmopolityzm – postawa, która charakteryzuje się tym, że wobec swojego narodu i ojczyzny są obojętni, niektórzy chcieliby wszystkich ludzi traktować absolutnie równo, a cały świat widzieć jako swą wielką ojczyznę.

37. Patriotyzm dzisiaj • Skrajny nacjonalizm może prowadzić do nienawiści wobec innych narodów i bezkrytyczności do własnego kraju. • Z historii znamy tego przykłady: • Holokaust - zagłada Żydów w czasie II wojny światowej

38. Stereotypy • Stereotyp – to przekonania, które często nie znajdują potwierdzenia w rzeczywistości, ale których mimo to niechętnie się pozbywamy. • Przykłady stereotypów: • Głupia blondynka • Wredna teściowa • Sfrustrowana stara panna • Pozytywne: • Polska gościnność • Dobrotliwe starsze panie • Inteligentni okularnicy • Uprzejmi Francuzi • Zdyscyplinowani Niemcy

39. Państwo

40. Państwo i władza demokratyczna • Cechy i funkcje państwa: • Państwo – polityczna organizacja dysponująca suwerenną władzą i prawem stosowania przymusu wobec swoich obywateli tworzących społeczność żyjącą na wyodrębnionym terytorium. • Funkcje: • Ochrona i regulacja życia społecznego • Chroni najsłabszych i najbiedniejszych obywateli – pomoc społeczna, ubezpieczenia zdrowotne i emerytalne • Strzeże zasad wolnej konkurencji, stara się ograniczyć niekorzystne skutki procesów ekonomicznych (inflacja, bezrobocie) • Chroni dziedzictwo narodowe, tworzy, utrzymuje lub wspiera muzea, kina, teatry, filharmonie, biblioteki. • Władza – zdolność do świadomego wpływania na zachowania innych • Władza polityczna – zdolność do podejmowania decyzji dotyczących całej społeczności • Władze państwa – rozstrzygają wiele ważnych dla obywateli kwestii, dysponuje aparatem przymusu (wojsko, policja, prokuratura).

41. Państwo i władza demokratyczna • Obywatel w: • Systemie demokratycznym: • Jest wolny, swobodnie określa swoje cele i sposób życia • Uczestniczy w życiu publicznym • Współdecyduje o tym, kto rządzi • Systemie autorytarnym: • Jest pozbawiony praw politycznych i wpływu na rządzących • Zachowuje pewien zakres wolności w życiu prywatnym • Systemie totalitarnym: • Jest pozbawiony praw politycznych i wpływu na rządzących • Kontrolowany w życiu prywatnym • Zmuszony do wyznawania obowiązującej ideologii

42. Zasady demokracji konstytucyjnej • Suwerenności ludu – naród rządzi sam i przez swoich przedstawicieli • Wola większości – decyzje podejmuje się zgodnie z wolą większości • Pluralizm – partie polityczne, stowarzyszenia i inne organizacje działają bez przeszkód • Wolność słowa • Ochrona praw mniejszości – wola większości nie może naruszać praw i wolności jednostek i grup mniejszościowych • Podział władzy • Rządy prawa – organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa

43. Demokracja • Demokracja bezpośrednia – taki system, w którym obywatele biorą bezpośredni udział w podejmowaniu decyzji politycznych. • Demokracja przedstawicielska – lud – wszyscy obywatele – sprawuje władzę jednak czyni to pośrednio: przez wybór swoich przedstawicieli. • Demokracja liberalna (konstytucyjna) – choć rządzi większość to nie może ona ograniczać praw mniejszości - decyzje są zgodne z wolą większości przy zachowaniu praw mniejszości. • Demokracja większościowa (wyborcza) – nic nie ogranicza władzy większości - decyzje są zgodne z wolą większości.

44. Demokracja • Zalety demokracji: • Wpływ obywateli na funkcjonowanie państwa • Wolność słowa i wyznania • Równość wobec prawa • Wolny rynek • Tolerancja • Ochrona praw mniejszości • Podział władzy • Wady demokracji: • Powolność działania • Korupcja • Brak stabilności rządu (władze mają określony czas kadencji) • Konflikty pomiędzy siłami politycznymi i ich zwolennikami

45. Konstytucja • Konstytucja (ustawa zasadnicza) – zbiór najważniejszych praw obowiązujących w państwie, wszystkie inne prawa muszą być z nią zgodne, określa podstawy ustroju państwa, wyznacza kompetencje najważniejszych organów władzy, zawiera katalog praw i obowiązków obywateli. • Konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej ! • Preambuła – uroczysty wstęp do konstytucji.

46. Najważniejsze zasady ustroju Polski • W I rozdziale konstytucji zostały zapisane zasady konstytucyjne (ustrojowe) – najważniejsze reguły, jakim podlega życie państwa demokratycznego. • Zasada: • Suwerenności narodu – władza w Rzeczypospolitej należy do narodu, jest niezależna • Demokratycznego państwa prawnego – Polska jest państwem prawa, w którym decyzje istotne dla obywateli podejmuje się w sposób demokratyczny • Pluralizmu politycznego – partie polityczne, stowarzyszenia i inne organizacje działają bez przeszkód, swoboda ich tworzenia i funkcjonowania • Podziału władzy – na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, które wzajemnie się równoważą • Rządy prawa – organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa • Godności człowieka • Pomocniczości • Samorządności • Społeczeństwa obywatelskiego

47. Podstawowe prawa i wolności zawarte w Konstytucji • Prawna ochrona życia • Nietykalność osobista i wolność osobista • Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd • Prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia i do decydowania o swoim życiu osobistym • Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami • Wolność sumienia i religii • Wolność wyrażania własnych poglądów • Wolność zrzeszania się • Prawo do ochrony zdrowia • Prawo do nauki

48. System wyborczy w Polsce • Wybory parlamentarne w Polsce – wybory, w trakcie których obywatele Polski w drodze głosowania wybierają swych przedstawicieli (460 posłów oraz 100 senatorów) do dwuizbowego parlamentu (Sejmu i Senatu). Zgodnie z Konstytucją wybory te odbywają się co 4 lata, chyba że zostaną zarządzone wybory przedterminowe. • Wybory prezydenckie w Polsce – wybory prezydenta, odbywają się co 5 lat, chyba że z jakiegoś powodu kadencja prezydenta zakończy się szybciej. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez dwie kadencje. Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów. W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie później odbywa się II tura głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z I tury. • Prawo wyborcze: • Czynne – prawo wybierania prezydenta, posłów itp.; przysługuje wszystkim obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat • Bierne – prawo do kandydowania w wyborach i bycia wybranym na prezydenta, posła itp.; w Polsce można zostać posłem, mając 21 lat, senatorem – 30, a prezydentem – 35.

49. System wyborczy w Polsce • Ordynacja – przepisy prawne określające, w jaki sposób przeprowadza się głosowanie i oblicza wyniki • W celu przeprowadzenia wyborów: • Kraj zostaje podzielony na okręgi wyborcze, które dzielą się na obwody głosowania • W każdym obwodzie urzęduje obwodowa komisja wyborcza, która czuwa nad prawidłowym przebiegiem wyborów, sporządza listy wyborców (osób uprawnionych do głosowania w danym obwodzie) • W dniu głosowania wyborca po okazaniu dowodu tożsamości otrzymuje kartę, na której wypisane są nazwiska osób kandydujących w wyborach • Wypełnioną kartę wrzucamy do zapieczętowanej urny wyborczej. Urnę tę komisja otwiera dopiero po otwarciu lokalu wyborczego i przystępuje do liczenia głosów. • Wyniki w danym obwodzie zostają wywieszone w lokalu wyborczym i przekazane okręgowej komisji wyborczej. • Wyniki ogólnokrajowe ogłasza Państwowa Komisja Wyborcza.

50. System dwupartyjny i wielopartyjny • System dwupartyjny – dominują dwie partie (co nie znaczy, że nie działa także wiele innych), zwycięstwo jednej z nich jest jednoznaczne z możliwością samodzielnego rządzenia, występuje np.: w Wielkiej Brytanii czy USA. • System wielopartyjny – funkcjonuje kilka silnych ugrupowań i często zdarza się tak, że żadne z nich nie dysponuje dostatecznie dużym poparciem, aby rządzić samodzielnie – rozwiązaniem jest zawarcie koalicji, występuje np.: w Polsce, Francji, Niemczech.