Europees sociaal lek en gewoon goed werk

1. Europees sociaal lek en gewoon goed werk Naar een offensieve vakbondsagenda

2. Workshop 9 op FNV Europaconferentie 29 maart 2010 • Door Egbert Schellenberg en Sascha Meijer, • bestuurder en juridisch adviseur • FNV Bondgenoten

3. Inhoud workshop • Verkennen haken en ogen bij het bereiken van gewoon goed werk in Europa • Informatie delen over wat Bondgenoten hiermee doet • Meedenkkracht gevraagd bij het oplossen van problemen!

4. Gewoon goed werk, een Europese aanpak is nodig. • Gewoon goed werk. • Congresthema en breed gedragen doel. In Nederland krijgen we dit aardig op de kaart. Maar zonder aandacht voor Europa van beperkte waarde. • Europese onderkant van de arbeidsmarkt, door Europa zwervende outsiders. • Uitbuiting van deze werknemers. Daarnaast is concurrrentie op arbeidsvoorwaarden gevaar voor werkgelegenheid in Nederland. • Hoe pakken we gewoon goed werk als vakbeweging niet alleen Nederlands maar ook Europees aan?

5. Een vraag vooraf • Zijn wij de bond van onze leden of de bond die gewoon goed werk wil voor alle werknemers. Ook voor de Polen?

6. Europa vooral neoliberaal • Fundamentele vrijheden lijken in Europa boven sociale doelen/grondrechten te staan. • Toch kennen de EU verdragen kennen naast een economische ook een sociale component. • EU leiders Barroso en Van Rompuy belijden sociaal Europa. Alleen woorden/imago of ook daden?

7. Mooie woorden… • Barroso heeft bij zijn herverkiezing eind december 2008 benadrukt te vechten voor een Sociaal Europa.Hij wil de sociale markteconomie versterken. • Van Rompuy heeft na zijn verkiezing vergelijkbare woorden gesproken. Hij beschouwt ‘het sociale model’als de ‘European way of life’. Hij acht verdubbeling van de economische groei noodzakelijk om sociale verworvenheden in stand te houden. • Eind 2009 is de Europese commissie een consultatieronde begonnen voor een groener socialer Europa. In februari-maart 2010 moet daar een top uitrollen met de Europese regeringsleiders, gevolgd door een sociaal actieplan in april 2010. • Behalve over het bestrijden van crisiswerkloosheid wordt het woord ‘sociaal’ in documenten van de Europese leiders niet echt ingevuld. Zo laten zij zich niet uit over sociale grondrechten of een sociaal protocol.

8. Neoliberale rechtspraak: iets over Viking en Laval • Neoliberale uitspraken Europees Hof van Justitie: economische vrijheden staan voorop. Sociale grondrechten worden wel erkend maar afgemeten aan de fundamentele vrijheden in plaats van andersom. • Zaken Viking en Laval: Het Hof toetst of het stakingsrecht een gerechtvaardigde inbreuk maakt op de economische vrijheden van vestiging en dienstverlening.

9. Laval en sociaal lek • Laval: het Hof oordeelt dat de Zweedse bonden niet collectief mochten actievoeren omdat hun eisen gingen over hogere/meer arbeidsvoorwaarden dan al gegarandeerd zijn door de detacheringsrichtlijn. • Hiermee lijkt het Hof de detacheringsrichtlijn te zien als maximum in plaats van minimum en mogen de bonden niet actievoeren voor meer. Dus bv niet voor gelijk loon voor gelijk werk boven het minimumloon. • Dit is het sociale lek. Er zijn arbeidsvoorwaarden die we als Europa in het spel is als bond niet via de wet en de rechter kunnen eisen en ook niet via vakbondsmacht mogen afdwingen. Maar die we wel gerechtvaardigd vinden!

10. Viking en stakingsrecht • In de zaak Viking oordeelt het Hof dat het gebruik van stakingsrecht tegen sociale dumping moet worden getoetst aan o.a. proportionaliteit. Deze toetsing gaat verder dan het stakingsrecht (art 6 en 13 ESH) toelaat. Ook hier staan de economische vrijheden voorop.

11. Er is hoop • Let op: In Laval was het actiemiddel blokkades. In Nederland zijn blokkades onrechtmatig en gaan we minder ver in onze actiemiddelen. • Ook waren de actievoerders hier niet de uitgebuite werknemers maar Zweedse vakbondsleden. Het was dus geen primaire actie. • In Viking ging het om een boycot. Ook dit is een vèrgaand actiemiddel. • Het is dus nog de vraag hoe het Hof zou oordelen over de in NL gebruikelijke collectieve acties (meestal primaire stakingen) in relatie tot de economische vrijheden. Dit zal in nieuwe zaken moeten blijken.

12. Sociaal lek • Nationaal kennen we ook wel een sociaal lek. We kunnen juridisch niet altijd gewoon goed werk of gelijk loon voor gelijk werk eisen. Zo bereiken onze cao’s niet alle werknemers. En in in avv loze perioden kunnen we niet gebonden werkgevers niet aan onze cao’s houden. En kunnen zelfs gebonden werkgevers soms onder het cao niveau betalen. • Maar vakbondsmacht compenseert dit waar mogelijk. Als we genoeg vakbondsmacht hebben kunnen we nieuwe cao’s sluiten, zonodig via collectieve acties. • Op Europees niveau is het sociaal lek erger. Laval tast nl. de vakbondsmacht aan om iets te bereiken waar we niet voor naar de rechter kunnen.

13. Sociale grondrechten in het geding! • Als het stakingsrecht in het geding is, wordt het sociale grondrecht ‘vrijheid van vakvereniging’ (art. 11 evrm) in gevaar gebracht. • Dit grondrecht ligt aan de basis van ons hele cao stelsel, van de positie van de vakbeweging. Maar ook aan de basis van een belangrijk deel van de Nederlandse arbeidsmarkt, ‘hoe wij dingen hier regelen’. • Dus niet alleen vakbondsbelang, ook belang Nederlandse economie en maatschappij. Daarom is het repareren van de schade uit Laval zo belangrijk!

14. Status esh, evrm en ilo bepalingen • Laval en Viking verzwakken het stakingsrecht. Dit recht staat in art 6 ESH. Dit artikel is niet in de EU regelgeving geïncorporeerd. • Mensenrechtenhof EVRM is echter duidelijk: stakingsrecht is deel van vrijheid van vakvereniging. Dat recht staat in artikel 11 van het EVRM. Goed nieuws! • De grondrechten uit het EVRM zijn wèl geïncorporeerd in de EU regelgeving en dus indirekt het stakingsrecht ook.

15. Wat te doen? • Vakbondsmacht opbouwen voor decent work en zonodig uitprocederen grenzen Europees Hof. • Afbreukrisico: je hebt niet altijd vakbondsmacht rond grensoverschrijdend decent work. Onze leden zijn meestal niet de getroffen werknemers. Solidariteit of verdringing? • Afbreukrisico: aansprakelijkheidsrisico’s bonden. Bonden zijn bang geworden om in Europese situaties actie te voeren, schade aan te brengen en dan via het Europese Hof in de problemen te komen. • Daarom is ook nodig:

16. Lobby EVV voor sociaal protocol • Een sociaal protocol bij EU verdragen • Lobby EVV • Duidelijk maken voorrang sociale grondrechten boven fundamentele vrijheden, met beroep op evrm. • Knelpunten en kansen

17. Vraag • Is het voldoende om de lobby voor een sociaal protocol aan het EVV over te laten? Of moeten we als Nederlandse bonden een sterkere eigen rol spelen of het EVV meer bekrachtigen?

18. Juridische lobby • EVV juristen in Litigation Expert Committee bewerken het Hof en hanteren een early warning system voor belangrijke zaken. Zij bestoken ook Hof EG met de jurisprudentie van EHRM (stakingsrecht is deel van vrijheid van vakvereniging).

19. Rol Nederlandse overheid/wetgever? • Willen we daarnaast lobbyen voor wettelijke middelen om (ook in Europa) decent work te kunnen eisen, bv gelijk loon voor gelijke arbeid? • Voordeel: we hebben niet altijd vakbondsmacht, dan is het handig om naar de rechter te kunnen. • Nadeel: geven we de overheid dan niet meer rol die we willen? Maakt dit de cao en de vakbeweging uiteindelijk niet zwakker? • Nadeel: het stellen van zo’n norm is juridisch complex en politiek waarschijnlijk moeilijk haalbaar.

20. Wat we zelf in ieder geval kunnen doen • GWGL, ook voor buitenlandse werknemers, in onze eigen cao’s proberen af te spreken • Actievoeren voor decent work, grenzen opzoeken, solidariteit vragen en organiseren. • Proefprocedures uitlokken in zaken die zich daarvoor lenen. • Via organising methode krachtige netwerken van (kader)leden bouwen in Europa. • Samenwerken met de Europese vakbonden en secretariaten om elkaar te bekrachtigen. • De pers benutten om uitbuiting aan de kaak te stellen! Zeker waar we juridische middelen noch vakbondsmacht hebben.

21. Hoe maken we vakbondswerk van een offensieve decent work agenda in Europa? • Voorbeelden van Europees vakbondswerk voor gewoon goed werk. En wat is daarvoor nodig? • Menke • Recent: acties tegen uitbuiting Polen bij dochter van uitzendbureau Luba die in dc’s van Albert Heijn werken • Andere acties.

22. Koppeling aan ‘SLAG’ • Wat vinden onze leden? Wie wordt of blijft lid voor een offensieve decent work agenda in Europa? • Zien onze leden een gedeeld belang van werknemers in Europa? En laten wij dat voldoende zien?

23. discussievraag • Is de hier geschetste offensieve agenda jullie offensief genoeg? • Zo nee: hoe valt deze aan te vullen?

24. Afsluiting • Wij bepleiten dat een Europese offensieve agenda nodig is om het congresthema ‘gewoon goed werk’ verder te brengen zowel in Nederland als in Europa. • Input is welkom!