İŞYERLERİNDE MEYDANA GELEN KAZALARIN MALİYETİ

1. İŞYERLERİNDE MEYDANA GELEN KAZALARIN MALİYETİ Oktay TAN YTÜ-Öğr. Gör. Bilgin CANDEMİR YTÜ-Öğr. Gör.

2. İSG KÜLTÜRÜNDE EKONOMİ NEDEN KONUŞULMAZ ? Oktay TAN YTÜ-Öğr. Gör. Bilgin CANDEMİR YTÜ-Öğr. Gör.

3. EKONOMİ Halk dilinde genellikle “TASARRUF” olarak nitelendiğini görüyoruz. Genel olarak iş sağlığı-güvenliği ile Ekonominin yan yana kullanılmasında iş sağlığı ve güvenliğinden ödün verileceği gibi bir yanlış algılama görmekteyiz. Bu yüzden de bu konuda parasal hesap yapmaktan ziyade edebi, soyut kavramlar üzerinden edebiyat yaparak durumu izah etmek kolayımıza gelmektedir.

4. Örnek: İş Sağlığı ve Güvenliği insani’dir, Sizin mutluluğunuz sevdiklerinizin mutluluğudur, İş Sağlığı ve Güvenliği işletmenize değer katar, Güvenliğini sağla, her zaman sağlıklı kal Ellerinizi koruyun, Gözlerinizi koruyun, Düşme tehlikesi var. Dikkat et.

5. Ekonominin çeşitli tanımları • Ekonomi, para kullanılarak ya da para kullanılmadan insanlar arasında değişim işlemlerine neden olan faaliyetlerin incelenmesidir. • Ekonomi, insanların çeşitli mallar (buğday, sığır, ayakkabı, konser, yol, bombardıman uçakları ve yat gibi) üretmek ve bunları tüketmek üzere toplumun çeşitli üyelerine bölüştürmek için kıt ya da sınırlı üretim kaynaklarını (toprak, işgücü, makine gibi sermaye malları ve teknik bilgi) hangi biçimde kullandıklarını inceler.

6. Ekonomi, insanı, günlük geçimini kazanırken ve yaşamından zevk alırken inceler. • Ekonomi, insanlığın tüketim ve üretim etkinliklerini nasıl düzenlediğini inceler. • Ekonomi servetin incelenmesidir.Bugün iktisatçılar aşağıdaki tanım üstünde anlaşmış görünüyorlar. “Ekonomi, insanların ve toplumların para kullanarak ya da para kullanmadan zaman içinde çeşitli mallar üretmek ve bunları bugün ve gelecekte tüketmek üzere, toplumdaki bireyler ya da gruplar arasında bölüştürmek için, kıt üretim kaynakları kullanmak konusundaki tercihlerini inceler."

7. Çalışanın üretim – tüketim sürecinde mutlaka sınırlı kaynak olarak gözetilmesi, korunması gerekmektedir. Bunun için de ekonomik kurallar ile objektif ölçümler kullanmak gerektiği aşikardır. Bu ölçümlemenin en geçerli mukayese imkanı parasal birimle olmaktadır. Bu bakımdan ekonomi tarifinde her ne kadar “para kullanılarak ya da para kullanılmadan (mal mubadelesi)” diye ifade edilmesine rağmen günümüzde ekonomik sistemlerin para ortak birimi ile yapılması vazgeçemeyeceğimiz bir sonuçtur.

8. İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda en çok ihmale uğramış konu olarak iş kazalarının ve işten kaynaklı sağlık bozulmalarının maliyeti önem kazanmaktadır. Bu konuda ülkemizde maalesef kaynak (veri) bulmak hemen hemen imkansız durumdadır. Bu sunumun hazırlanmasını sağlayan Sn. Oktay Tan’ın geçmiş yıllarda oluşturduğu verileri birlikte paylaşacağız. Niçin maliyete ihtiyacımız var sorusundan önce her yöneticinin bütçe yapmak ve bütçesini yaklaşık değerlerle tutturmak zorunda olduğunun bilincini kabul etmemiz gerekir..

9. Önceleri hesaplama işinin patrona (sermayedara) ait olduğu sav’ı ile mühendisler bu tür ölçme-değerlendirme işlerinden uzak kalırlar idi. Halbuki mühendis yöneticidir, yönetiminde insanlar çalışır, max. verimle iyi üretmek için örgütlemeyeteneğini geliştirdiği kadar ekonomi bilgisini de geliştirmek zorundadır. İşte bunun için iş kazası ve meslek hastalıklarının maliyetini düşünmek zorundadır.

10. İŞYERLERİNDE OLUŞAN İŞ KAZALARININ MALİYETİ

11. İş Kazaları Sonucunda? İnsanın bedeni zarar görür Üretim aksar Üretim maliyeti yükselir

12. Sosyal bütünlük açısından Kaynaklar üretme gücünün aksine tüketim için kullanılır Hiç kimse yaptığı sözleşme karşılığında ruh ve beden sağlığını riske sokmak istemez

13. Yasal takip açısından 4857 sayılı İş Kanunu 818 sayılı Borçlar Kanunu İş Kanununa göre çıkarılan tüzük ve yönetmelikler T.Ceza Kanunu

14. VERİMLİLİK AÇISINDAN Kazasız işyeri= Kârlı ve huzurlu işyeri dir.

15. İŞ KAZASI MALİYETİ (Buzdağı) Sigotalanmış maliyetler Sigortalanmamış maliyetler

16. GÖRÜNMEYEN MALİYETLER GEMİYİ BATIRIR İş kazalarında direkt maliyetin ve indirekt maliyete oranı: Ortalama : 1/4 Emek yoğun endüstri : 1/2 - 1/10 Sermaye yoğun endüstri : 1/5 – 1/20 • BİLİNEMEYEN MALİYETLER • . Vicdani rahatsızlık • . Moral bozukluğu • . İtibar kaybı

17. Direkt (Görünür) Maliyetler; • İlk müdahale, ambulans ve tedavi masrafları, • Geçici veya sürekli iş göremezlik ve ölüm ödemeleri, • İşçiye veya yakınlarına ödenen maddi ve manevi tazminatlar • Sigortaya ödenen tazminatlar

18. İndirekt (Görünmez) Maliyetler; • İşçinin üretimde çalışmaması nedeniyle iş gücü ve maliyet kaybı, • Adli masraflar (Mahkeme) • İşe yeni bir işçinin alınması gerekiyorsa veriminin düşük olmasının getirdiği maliyet, • Kazanın getirdiği fazla mesainin maliyeti, • Kaza esnasında, bu bölümde işin durması nedeniyle zaman ve maliyet kaybı, • Makina veya tezgahın kısmen yada tamamen zarar görmesi nedeniyle tamir yada yeni makina alımının getirdiği maliyet, • Çalışanların moral bozukluğu nedeniyle dolaylı yada dolaysız iş yavaşlatmaları, • Yeni işçi alımı gerekiyorsa, işçiye verilen eğitim ve işçinin işi öğrenmesi esnasında geçen sürenin getirdiği maliyet • Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve maddi kayıp, • Projenin gecikmesi nedeniyle gecikme cezası

19. BÜYÜK KAZALARDAN BİRKAÇI

20. 1984 Hindistan • Pestisit fabrikasından siyan gazı sızıntısı • 72,500 ölü, binlerce yaralı, 200.000 tahliye

21. 1987Grangemouth • BP refineriyangını • Bir kişi öldü • Hasarlanan tesisin maliyeti 50 milyar £ • Kesilen iş nedeniyle maliyet daha da artarak 60.milyar £ olmuştur.

22. 2010 MEKSİKA KÖRFEZİ Deniz tabanında petrol borusu kırılması ve günde 140 ton petrol yayılımı Deniz canlılarına zarar verme ve geniş alanda etkilenme

23. PİRAMİT TEORİSİ - H. W. HEINRICH - 0,003 1 0,09 29 300 0,90 330 Fatal yaralanma Majör yaralanma Minör yaralanma Toplam Kaza

24. 1 30 176 207 AYLIK ORTALAMA 500 İŞÇİ İLE 18 AYDA - 2.160.000 Adam/Saat’teTAMAMLANACAK BİR PROJEDE KAÇ ADET İŞ KAZASI MEYDANA GELECEKTİR? FATAL YARALANMA MAJÖR YARALANMA MİNÖR YARALANMA TOPLAM YARALANMA FATAL YARALANMADAN ÖTÜRÜ 4564 İŞGÜNÜ KAYBI = 228.450 TL MAJÖR YARALANMADAN ÖTÜRÜ 248 İŞGÜNÜ KAYBI = 12.400 TL MİNÖR YARALANMADAN ÖTÜRÜ 50 İŞGÜNÜ KAYBI = 2.500 TL TOPLAM MALİYET = 243.250 TL OLACAKTIR: Bu para ile 37.438 torba çimento alınabilecektir.

25. KAZA TEORİSİ 3.278.250 ADAM/SAAT ORTALAMA 1457 İŞÇİ İLE ÇALIŞILAN BİR FİRMANIN ŞANTİYELERİNDE 10-50 minör kaza 30-80 maddi hasar TOPLAM KAZA 1351

26. KAZA TEORİSİ 10-50 minör kaza 910 Minör yaralanma TOPLAM KAZA 1351

27. 435 Majör yaralanma 910 Minör yaralanma 1351 TOPLAM KAZA KAZA TEORİSİ

28. 435 Majör yaralanma 910 Minör yaralanma 1351 TOPLAM KAZA KAZA TEORİSİ 6 ölümcül

29. Ölümcül yaralanma Majör yaralanma Minör yaralanma TOPLAM KAZA KAZA TEORİSİ PİRAMİT TEORİSİ - H. W. HEINRICH - 6 (0,004) 0,003 1 (4 Ölüm, 2 Sakatlanma) 0,09 29 300 0,90 435 (0,32) 330 910 (0,67) (1351)

30. İŞ KAZALARI NEDENİYLE KAYIP İŞ GÜNLERİ • REVİRDE KAYBEDİLEN SÜRE : 51 GÜN • REVİRDEN ALINAN İSTİRAHAT: 5231 GÜN • SAĞLIK KURULUŞUNDAN ALINAN İST. : 6839 GÜN • ÖLÜM NEDENİYLE KAYIP GÜN : 18000 GÜN (1 Kişi için 4500 x 4 kişi) • SAKATLANMA NEDENİYLE KAYIP GÜN : 900 GÜN (1 kişi için 450 x 2 kişi) TOPLAM KAYIP İŞ GÜNÜ : 31.072 GÜN TOPLAM MALİYET 31072 * 45 TL. (1 GÜNLÜK ÜCRET) = 1.398.240 TL. Bu para ile 1.271 Ton demir alınabilir.

31. HSE (Health & Safety Executive) yaptığı bir araştırmada; • İnşaat yapan bir firmanın proje bedelinin % 8’i • Mandıra işlerini yapan bir firmanın işletme maliyetinin % 1.4’ü • Nakliyat işini yapan bir firmanın karının % 37’si • Petrol arama işlerini yapan bir firmanın potansiyel üretiminin % 14.1’i • Sağlık hizmetlerini veren bir firmanın yılık işletme maliyetinin % 5’i • olduğu tespit edilmiştir.

32. Yine aynı araştırmaya göre, İngiltere’de; İş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yılda yaklaşık 30 milyonun üzerinde iş günü kaybedilmekte, maliyeti ise yaklaşık 750 milyon Sterline mal olmaktadır. Diğer bir anlatımla, bir kayıp işgünü başına maliyeti 25 sterlin’dir.

33. Belçika’da;iş göremezliğe neden olmayan hafif yaralanmalı kazaların maliyeti kaza başına ortalama 100 Euro,. Geçici iş göremezliğe neden olan kazaların maliyeti kaza başına 1.000 Euro, Sürekli iş göremezliğe (sakatlığa) neden olan her bir kazanın maliyeti ise ortalama 4.000 Euro’dur.

34. Toplam 8.250 işçi arasından derlenen 314 iş kazasından her bir kazanın toplam maliyetinin 828.44 $ olduğu, bunun 534.23 $’nın direkt maliyet olduğu, 294.21 $’nın ise indirekt maliyeti olduğu hesaplanmıştır. Bu maliyetin içerisinde maddi ve manevi tazminatlar ile mahkeme ve avukatlık giderleri bulunmamaktadır. Bunlar dahil edilirse ölümlü bir iş kazasının toplam maliyeti de 534 + 70.726 + 294 = 71.554 $ olmaktadır.Oysa, bir kazanın olmaması işverenin yapacağı giderlerin maliyeti 150 $ olarak hesaplanmıştır .

35. KAYITLARI DÜZGÜN TUTULAN İKİ İNŞAAT FİRMASININ 1999 – 2005 YILLARINA AİT KAYITLARINDA YAPILAN BİR ARAŞTIRMADA;

36. KAYITLARI DÜZGÜN TUTULAN ÜÇÜNCÜ BİR İNŞAAT FİRMASININ 1999 – 2003 YILLARINA AİT KAYITLARINDA YAPILAN BİR ARAŞTIRMADA;

37. BU ARAŞTIRMAYA GÖRE; • DÜŞME SONUCU YARALANAN BİR İŞÇİNİN İŞVERENE ORTALAMA MALİYETİ 60.7 $ • DÜŞME SONUCU ÖLEN BİR İŞÇİNİN İŞVERENE ORTALAMA MALİYETİ 71.554 $

38. Türkiye’de ; Örneğin ölümlü bir kaza nedeniyle kaybedilen 71.554 $ karşılığında; Bir inşaatta 1.430 m3 BS 25 beton dökülebilir veya bir binanın dış cephesi 1.780 m2 seramikle kaplanabilir ya da bir inşaata 145 Ton demir satın alınabilirdi.

39. Kaldı ki, bazı kazaların olmadan önceki maliyeti de sıfırdır. Örneğin, inşaatın mekanik şaftında montajcı olarak çalışan işçinin elindeki taş motorunun patlaması nedeniyle yaralanmasından dolayı işverene maliyeti 34,70 $’dır. Olmaması için montajcı, elindeki spiral taş motorun koruyucusunu çıkarmasaydı ne kendisi, ne de başka bir işçinin yaralanmasına neden olmayacaktı dolayısıyla böyle bir önlemin işverene maliyeti, sıfır olacaktı.

40. 25 sene önce İngiltere Endüstri Konfederasyonu sözcüsünün İş Sağlığı ve güvenliği konusundaki Robens Komisyonu’nda yaptığı bir açıklamada; “Şirket bazında, iş kazaları ve meslek hastalıklarının doğurduğu maliyetleri derhal ve basit bir şekilde ölçebilecek bir formülün geliştirebilmiş olmasının iş kazalarının ve bunun sonucunda meydana gelen yaralanmaların, sakatlanmaların ve ölümlerin azaltılmasında çok önemli bir katkısının olacağı” ifade edilmiştir.

41. SONUÇ: Kazaların maliyeti indirekt maliyetleri de dahil bilinebilseydi o işletmede iş güvenliği ile ilgili önlem ve kurallar tereddütsüz uygulanırdı.

43. Tüm Zamanınız Kazasız, Mutlu ve Güzel Geçsin ! HUZURUNUZ SONSUZ OLSUN Dinlediğiniz için Teşekkür Ederiz OKTAY TAN – BiLGiN CANDEMiR