DTÖ ve AB’deki Gelişmeler Işığında 21. YÜZYILDA TÜRKİYE TARIMI

1. DTÖ ve AB’deki Gelişmeler Işığında21. YÜZYILDA TÜRKİYE TARIMI Erol H. Çakmak ve A. Halis Akder ODTÜ, İktisat Bölümü

2. AMAÇ • Belirleyici Unsurlar • Özet – Dünya, AB ve Türkiye • GELİŞMELER • Türkiye • DTÖ Görüşmeleri • AB • TÜRKİYE’NİN SEÇENEKLERİ EİB-İzmir

3. İLİŞKİLER EİB-İzmir

4. TAKVİM... EİB-İzmir

5. DİKKAT! • Dünya ticaretinde liberalleşme tartışmaları sadece tarımla sınırlı değil • Tarım ve tarım-dışı mal ve hizmetlerde denge kurulmaya çalışılıyor • Ekonominin geneli kötü durumda ise başarılı tarımdan söz edilemez. • Tarım ve tarım politikalarında algılamalar değişiyor EİB-İzmir

6. DÜNYADA KORUMALAR DAHA DA DÜŞECEK • TÜRKİYE’DE DE • DTÖ müzakereleri korumalara odaklanmış durumda • AB’yle tarımda tercihli ticaretin genişlemesi, GB ya da üyelik sonucunda korumalar karşılıklı olarak azalacak... • Yeterince tartışılmıyor • Türkiye’nin 2005 yılında taahhüt ettiği ve uyguladığı tarife resmi oldukça özgün EİB-İzmir

7. AB Ne Yapmak İstiyor? • Koruyacaklarını belirliyor, indirimi kabullendi • Rekabet gücünü korumak ve zamanla geliştirmek istiyor • Desteklerini bu amaçla değiştiriyor • Fiyatların piyasa duyarlılığını artırıyor (fiyatları düşürüyorlar) • Maliyetleri düşürmek ana amaç haline geliyor. • Yaratılmaya çalışılan ortam: Çiftlik düzeyinde, etkin üretim tekniği kullanımı, optimal girdi kombinasyonu ve üretim. EİB-İzmir

8. YAPISAL DÖNÜŞÜM... • Dünyadaki ve AB’deki değişime uyum gösterebilmek için yapısal dönüşümün önü açılmalı. • Yapıdan kasıt bir tarım işletmesinin üretim faktörlerinin kullanım şeklidir. • Yapısal sorunların kaynağı üretim faktörü piyasalarının aksaması ya da olmamasıdır. • Sektör yerine hanehalkı odaklı yaklaşıma ağırlık vermek daha etkili olacaktır. EİB-İzmir

9. TOPRAK - 1 EİB-İzmir

10. TOPRAK - 2 EİB-İzmir

11. Tarımda İstihdam İşgücüne Katılma Oranları, 2004(yüzde) Erkek Kadın Kır 7538 Kent 71 18 EİB-İzmir

12. İşteki Durum EİB-İzmir

13. Eğitim, Sosyal Güvenlik... EİB-İzmir

14. İşgücü - Son Toplam İstihdam (2004) 22 milyon Kırsal 10 milyon Tarımsal 7,4 milyon Ücretsiz aile işçisi3,7 milyon Kadın2,7 milyon • İşgücünün tarımda istihdamı veya meşgul edilmesi veya emilmesi • İşgücünün arz-talep uyumsuzluğu tarım için daha yaygın EİB-İzmir

15. Tarımsal Üretim, 1968-2004 (87 fiyatlarıyla) % 1.1 % 1.7 % 1.5 % 0.5 % 0.5 Yıllık ortalama büyüme EİB-İzmir

16. Yıllık Büyüme (reel, 1968-2004) EİB-İzmir

17. Verimlilik, 1990-2004 EİB-İzmir

18. Bölgesel İstihdam ve Üretim, 2003 EİB-İzmir

19. POLİTİKA DEĞİŞİYOR MU? (Yüzde ÜDT) EİB-İzmir

20. Piyasa Fiyat Desteğinin ÜDT’de Payı (%) EİB-İzmir

21. Transferler EİB-İzmir

22. Parlak ve Parlayabilecek Tarafları...Dünya İlk-10’unda Türkiye! EİB-İzmir

23. Dış Ticaret – Hala İhracatçı EİB-İzmir

24. Net İhracat - Kimden, Ne? EİB-İzmir

25. Dış Ticaretin Bileşimi EİB-İzmir

26. AB ile İhracat ve İthalat-Üçüncü ülkelere dikkat EİB-İzmir

27. DTÖ-TA Yeni Anlaşma Dönemi • Ana hatlar aynı, yaklaşım daha ciddi • İÇ DESTEKLER • İHRACAT SÜBVANSİYONLARI • GÜMRÜK VERGİSİ İNDİRİMLERİ EİB-İzmir

28. Tarifeler: Taahhüt ve Uygulananlar EİB-İzmir

29. Türkiye’nin Taahhüt ve Uygulananları – 1/2 EİB-İzmir

30. Türkiye’nin Taahhüt ve Uygulananları – 2/2 EİB-İzmir

31. Olası İndirimler ve Türkiye – 1/2 EİB-İzmir

32. Olası İndirimler ve Türkiye – 2/2 EİB-İzmir

33. AB-OTP REFORMLARI • Reformlar OTP’nin içini boşaltıyor. Ortak çerçeve belirleyici hale geliyor. • Tek ödeme + kırsal gelişme • Üye ülkelerin belirlenen kısıtlar altında farklı politika uygulama esneklikleri artıyor. EİB-İzmir

34. 2003’ten 2013’e • Tek Ödeme (Single Payment) • Bütçe Disiplini • Üretimden Bağımsız Destek • Desteğin Karşılığı • Desteğin Azaltılması ve Başka Tür Desteğe Geçiş (modulation) • Danışma Sistemi (Farm Advisory System) • AB-15, 25, 27 ve 2007’den sonra üyelik adayları EİB-İzmir

35. Ortak Kırsal Gelişme Politikası-EKSENLER • 1. Eksen: REKABET GÜCÜ • İnsan kaynakları • Fiziki sermaye • Ürün kalitesi • 2. Eksen: ÇEVRE VE TOPRAK YÖNETİMİ • Tarımsal toprağın sürdürülebilir kullanımı • Ormaların sürdürülebilir kullanımı • 3. Eksen: KAPSAMLI KIRSAL GELİŞME • Yaşam kalitesi • Ekonomik çeşitlilik • Lider ekseni EİB-İzmir

36. Türkiye ve AB’de Üretici Fiyatları (€/ton) EİB-İzmir

37. Türkiye-AB Etkileşimi ve AB’ye Maliyeti • Tam üyeliğin etkilerini kestirmek güç • Tarım Mallarında Gümrük Birliği • Üyeliğin AB’ye tarımsal destek maliyeti • AB adaylar için geçiş sürecini nasıl planlıyor? • Türkiye’nin geçiş sürecindeki performansı belirleyici olacak EİB-İzmir

38. SONA DOĞRU • Yapısal Dönüşüm konusunda görüş birliği • Olmasa da zorunlu • Seçenekler: Yumuşak geçiş veya şok • Yumuşak geçişte zora düşecekleri yakalamak mümkün EİB-İzmir

39. AB ve Eksenler • Müzakere sürecinde ilke “Pişman olmama” (no regret) • Birinci Öncelik: Etkili Kırsal Politika • Sorunlar ve eksenlerin çözmeye çalıştıkları uyumlu, ilkeyle uyum tam • Geniş perspektifli siyasi irade ve kamu-özel kapasite olmazsa olmaz. EİB-İzmir

40. Rekabet Gücünü Artırmak için Ulusal Politikalar • Maliyetleri düşürmek için verimliliği artır • Daha yüksek fiyat için kalite ve güvenlik hizmetini artır • Girdilerde fiyat oluşum koşullarını düzelt • Altyapı yatırımlarıyla maliyeti düşür • Alış-veriş maliyetlerini düşür • Risk yönetimi (vadeli işlem, ürün sigortası) koşullarını oluştur. EİB-İzmir

41. Kalıcı Etki Sağlamak için... • Kurumsal altyapı: • Mülkiyet Hakkı • Kırsal finans – krediye ulaşım • Her türlü Ar-Ge ve yayım zinciri • Fiziksel altyapı • Yasa, yönetmelik vs. gerekli olabilir, ancak yeterli değil EİB-İzmir

42. SON SÖZLER • AB-OTP’ye bugünden uyum göstermeye gerek yok. • Ulusal politika uygulamaları amaca ulaşmada kalıcı iz bırakmalı • Kendi aramızda müzakere • Ulusal politika AB’ye üye olunca da önemini koruyacak EİB-İzmir