Resultaten van het wetenschappelijk woononderzoek

1. Resultaten van het wetenschappelijk woononderzoek Woonforum 25 april 2008

2. Onderzoek naar wonen door Veerle Geurts, coördinator cel Onderzoek van het Departement RWO, afdeling Woonbeleid

3. Onderzoek naar wonen Veerle Geurts Coördinator Cel Onderzoek Departement RWO - Woonbeleid

4. Kenniscentrum voor Duurzaam Woonbeleid (2004-2006)

5. gegevensverzameling • Woningschouwing 2005 • uitwendige schouwing woningkwaliteit • 8.242 woningen • representatief op arrondissementeel niveau • Woonsurvey 2005 • face-to-face bevraging • 5.216 huishoudens • representatief op provinciaal niveau

6. opdracht • analyses woonconsument • analyses woningen • indicatoren en prognoses • adhoc onderzoek

7. Op weg naar een Vlaamse huursubsidie? • Wonen in Vlaanderen. De resultaten van de Woonsurvey 2005 en Uitwendige Woningschouwing 2005. • De woningmarkt in Vlaanderen. Een onderzoek naar de vraagdeterminanten en renovatiebehoeften. • Op weg naar een nieuw Vlaams sociaal huurstelsel? • Leefbaarheid en de rol van toewijzing in de Vlaamse sociale huisvesting. Samenvatting. • Naar een aanbodbeleid voor de Vlaamse private huurmarkt? • Beleid voor de private huur: een vergelijking van zes landen. • Naar een centraal huurwaarborgfonds? • Het verlaten van de ouderlijke woning in Vlaanderen en de relatie met de woningmarkt. • Toekomstige ruimtebehoefte voor ouderen in Vlaanderen.

8. meer informatie • www.bouwenenwonen.be(onderzoek en beleid) • onderzoekscel.woonbeleid@vlaanderen.be

9. promotor-coördinator: prof. Louis Albrechts (ASRO-KULeuven) secretariaat: Kasteelpark Arenberg 51, 3001 Heverlee consortium: K.U.Leuven Universiteit Antwerpen Hogeschool Gent Universiteit Gent promotor luik wonen: prof. Erik Buyst (CES-KULeuven) coördinator luik wonen: Sien Winters (HIVA-KULeuven)

10. opdrachten luik wonen • basisopdracht • dataverzameling • kwantitatieve analyses • kwalitatieve analyses • indicatoren • prognoses • adhoc opdrachten • informatiesysteem lokaal woonbeleid • vragenlijst leefbaarheidsmeting • performantiemeting sociale huisvesting • voorbereiding investeringsprogramma sociale woningbouw • bevraging verhuurders via sociale verhuurkantoren

11. meer informatie www.steunpuntruimteenwonen.be

12. Sociale huisvesting in Vlaanderen door mevr. Sien Winters, onderzoeksleider van het Steunpunt Ruimte & Wonen, verbonden aan het HIVA – KU Leuven

13. Woonforum VMSW 25 april 2008 Klein maar fijn Een objectief beeld van de sociale huisvesting in Vlaanderen Sien Winters 13

14. Sociale huisvesting: liever kwijt dan rijk?

15. Sociale huisvesting: liever kwijt dan rijk? Nood aan objectieve gegevens!

16. Uitwendige Woningschouwing 2005: • Herhaling AROHM-kwaliteitssurvey 1994/95 • Beoordeling uitwendige kwaliteit van op publieke domein • Objectieve score na systematische screening dak, gevel, buitenschrijnwerk • Netto-steekproef = 8.249 • Woonsurvey 2005: • Eerste grootschalige bevraging huishoudens over wonen • Over woning, woonomgeving, werken, uitgaven, financiering, woongeschiedenis, ... • Netto-steekproef = 5.216

17. Volgende gegevens zijn gebaseerd op: Heylen K., Le Roy M., Vanden Broucke S., Vandekerckhove B. & Winters S., ‘Wonen in Vlaanderen. De resultaten van de Woonsurvey 2005 en de Uitwendige Woningschouwing 2005’, RWO, 2007, 581 p. Winters S. & Heylen K., ‘Klein maar fijn: een profiel van de Vlaamse sociale huisvesting’ Ruimte en Planning, te verschijnen 2008

18. Inhoud • Omvang Vlaamse sociale huursector • Kwaliteit van de sociale huurwoningen • Profiel van de sociale huurder • Huurprijzen en betaalbaarheid sociale huur • Tevredenheid sociale huurder • Raming van de doelgroep • Raming van de behoefte • Besluit

19. 1. Omvang sociaal huurpatrimonium Vlaams woningpatrimonium (Woonsurvey 2005): • Eigenaar 74,4% • Private huur 18,5% • Sociale huurder 5,6% • Woont gratis 1,5%

20. 1. Omvang sociaal huurpatrimonium % sociale huur naar gebiedsindeling (Woonsurvey 2005): • Grootstedelijk gebied 7,3% • Regionaalstedelijk gebied 7,0% • Kleinstedelijk gebied 5,4% • Buitengebied 3,9% • Overgangsgebied 3,7% • Platteland 4,6% • Totaal 5,6%

21. 1. Omvang sociaal huurpatrimonium Aanbieders sociale huurwoningen: • SHM’s 137.598 (2006) • Lokale besturen ? • VWF 817 (2005) • SVK’s 3.032 (2005)

22. 1. Omvang sociaal huurpatrimonium Type woning (Woonsurvey 2005): sociale huur alle woningen Eengezinswoning 54% 80% Appartement – studio 46% 20% Gebouwd < ’71 34% 55% Gebouwd > ’71 66% 45%

23. 1. Omvang sociaal huurpatrimonium Type sociale huurwoning (Woonsurvey 2005): stedelijk gebied buitengebied Laagbouw 75% 98% Hoogbouw (> 5 bouwlagen) 25% 2%

24. 2. Kwaliteit sociaal huurpatrimonium Woning van slechte uitwendige kwaliteit (Uitwendige Woningschouwing 2005): Eigendom 0,5% Private huur 1,4% Sociale huur 0,2% Woning van goede uitwendige kwaliteit Eigendom 94,6% Private huur 91,5% Sociale huur 95,9%

25. 2. Kwaliteit sociaal huurpatrimonium Score ‘slecht’ of ‘zeer slecht’ –index fysische kwaliteit (Index Vanneste e.a., 2004 - gegevens Woonsurvey 2005) Eigendom 6,6% Private huur 18,8% Sociale huur 11,5% Score ‘goed’ Eigendom 71,2% Private huur 45,9% Sociale huur 56,1%

26. 2. Kwaliteit sociaal huurpatrimonium Score ’kwaliteit ontoereikend’ (Index Vanneste e.a., 2004 – gegevens Woonsurvey 2005) Eigendom 1,9% Private huur 6,1% Sociale huur 2,7% Score ’enkel basiskwaliteit’ Eigendom 22,1% Private huur 29,1% Sociale huur 18,2% Score ’meer dan basiskwaliteit’ Eigendom 76,0% Private huur 64,8% Sociale huur 79,0%

27. 3. Profiel sociale huurder Equivalent inkomen (Woonsurvey 2005): sociale huurder alle huishoudens Quintiel 1 50% 20% Quintiel 2 28% 20% Quintiel 3 16% 20% Quintiel 4 5% 20% Quintiel 5 1% 20%

28. 3. Profiel sociale huurder Leeftijd (Woonsurvey 2005): sociale huurder alle huishoudens 17 – 34 jaar 10% 14% 35 – 44 jaar 14% 19% 45 – 64 jaar 40% 38% 65 jaar en meer 36% 28%

29. 3. Profiel sociale huurder Opleiding (Woonsurvey 2005): sociale huurder alle huishoudens Lager onderwijs 38% 17% Lager middelbaar 27% 22% Hoger middelbaar 24% 32% Hoger onderwijs 4% 27%

30. 3. Profiel sociale huurder Huishoudtype (Woonsurvey 2005): sociale huurder alle huishoudens Alleenstaand 39% 26% eenoudergezin 16% 7% Koppel zonder kind 23% 32% Koppel met kind 19% 34%

31. 3. Profiel sociale huurder Evolutie 1999 -2005 (Pannecoucke e.a., 2001 – Woonsurvey 2005): 1999 2005 Gemiddeld inkomen 1.465 euro 1.281 euro Gemiddeld equiv. inkomen 970 euro 913 euro % eerste quintiel 42% 50% % 65 jaar en ouder 27,7% 35,7% % werkloos 16,3% 14,6% % ziek/arbeidsongeschikt 11,0% 8,8%

32. 4. Huurprijs en betaalbaarheid Huurprijs per maand (excl. Bijkomende kosten) (Woonsurvey 2005): sociale huurder private huurder Gemiddeld 258 euro 431 euro < 300 euro 41% 10% > 500 euro 1% 30% Bijkomende kosten 120 euro 127 euro

33. 4. Huurprijs en betaalbaarheid Betaalbaarheid (Woonsurvey 2005): sociale huurder private huurder Gemiddelde woonquote* 22,3% 29,5% Woonquote > 30% 12,2% 39,2% Eq. resterend inkomen** 720 euro 929 euro Subjectieve indicator*** 4,8% 2,2% * : Woonquote = (huur/inkomen) x 100 **: Equivalent resterend inkomen = inkomen na betalen huur, gecorrigeerd voor gezinsgrootte **: % dat vaak of regelmatig problemen met betalen van huur meldt

34. 4. Huurprijs en betaalbaarheid Evolutie gemiddelde woonquote 1976-2005 (SEP ‘76-‘85-‘92, PSBH ’95-’97-’99-’02, Woonsurvey ’05)

35. 5. Tevredenheid sociale huurder Tevredenheid met woning (Woonsurvey 2005): % ‘tevreden’ of ‘zeer tevreden’ Sociale huur 88,9% Private huur 80,0% Eigendom 96,5% geen verschillen in tevredenheid sociale huurder tussen: - hoogbouw en laagbouw - stedelijk gebied en buitengebied

36. 5. Tevredenheid sociale huurder Tevredenheid met woonomgeving (Woonsurvey 2005): % ‘tevreden’ of ‘zeer tevreden’ Sociale huur 86,7% Private huur 89,2% Eigendom 94,2% tevredenheid sociale huurder: - minder goed in hoogbouw dan in laagbouw - even goed in stedelijk gebied als in buitengebied

37. 5. Tevredenheid sociale huurder Verhuisgeneigdheid (Woonsurvey 2005): % zal ‘zeker niet verhuizen’ Sociale huur 45% Private huur 29% Eigendom 62% sociale huurder: - wenst eerder te verhuizen in hoogbouw dan in laagbouw - wenst eerder te verhuizen in stedelijk gebied dan in buitengebied

38. 6. Raming van de doelgroep Huishoudens die voldoen aan wettelijke voorwaarden (Woonsurvey 2005): 39,0% van alle private huurders 7,2% van alle huishoudens Geraamd op 180.500 huishoudens ter vergelijking: 58.215 huishoudensop de wachtlijst (Statistisch bulletin kandidaat-huurders VMSW)

39. 6. Raming van de doelgroep Wie stelt zicht kandidaat voor een sociale huurwoning? (Woonsurvey 2005): • Huishoudens die meer betaalbaarheidsproblemen hebben • Huishoudens die minder tevreden zijn over woning en woonomgeving • Inkomen en hoogte van huur op zich hebben geen significante invloed • Weinig info over in- en uitstroom wachtlijst  Voorzichtig met gebruik van wachtlijst als indicator voor behoefte aan sociale woningen!

40. 7. Raming van de behoefte Methode: Behoefte aan sociale woningen = aantal gezinnen … • die geen eigenaar zijn • waarvan de huidige woning niet aan minimale kwaliteitsnormen voldoet • en/of de woning niet betaalbaar is • en waarvan het inkomen te laag is om een betere woning te huren

41. 7. Raming van de behoefte Vooraf: • Normatieve benadering: hoe groot behoefte is, hangt af van normen inzake betaalbaarheid en kwaliteit • Sociale huisvesting is niet enige instrument om op deze behoefte te antwoorden

42. 7. Raming van de behoefte Gehanteerde normen: • Woningen van onvoldoende kwaliteit (1): = woningen met score ‘slecht’ of ‘zeer slecht’ volgens synthese-index fysische staat van de woning • Woningen die niet betaalbaar zijn (2): = woningen waarvoor de huurders meer betalen dan 30% van het inkomen

43. 7. Raming van de behoefte • Totaal aantal huishoudens (1) en/of (2): 239.736 • in eerste inkomensquintiel: 103.207 • in eerste en tweede inkomensquintiel: 176.331 Opmerking: Vanaf derde inkomensquintiel is woonquote voor woning in matige fysische staat (mediaan 400 €) maximaal 26%

44. 8. Besluit Sociale huisvesting in Vlaanderen: • is relatief beperkt van omvang • biedt goede kwaliteit tegen zeer goede prijs • huisvest een groep met een zwak profiel • draagt voor deze groep in belangrijke mate bij tot de betaalbaarheid van het wonen • met een grote tevredenheid van de huurders tot gevolg • Zeker geen algemene malaise! • Voorzichtig met afwijking van de algemene toewijzingsregels

45. Leefbaarheid in de sociale huisvesting door dhr. Kristof Heylen, onderzoeker voor het Steunpunt Ruimte & Wonen, verbonden aan het HIVA – KU Leuven

46. Woonforum VMSW 25 april 2008 Leefbaarheid in de sociale huisvesting Kristof Heylen 46

47. Inhoud • Situering onderzoek • Onderzoeksopzet • Leefbaarheid en sociale mix: literatuur • Casestudy in drie sociale woonwijken • Screening bronnen voor meten van leefbaarheid • Besluit en beleidsaanbevelingen

48. Bron Volgende gegevens zijn gebaseerd op: Heylen K., Tratsaert K. & S. Winters, ‘Leefbaarheid en de rol van toewijzing in de Vlaamse sociale huisvesting. Samenvatting’, RWO, 2007, 44 p.

49. 1. Situering onderzoek • Beleidsgerichte studie anno 2006 • Beleidsoptie: wijziging toewijzingsbeleid sociale woningen • Meer autonomie op lokaal vlak • Aangepast toewijzingssysteem in functie van leefbaarheid • Wijken met bedreigde/verstoorde leefbaarheid • Leefbaarheid herstellen via toewijzing, sociale mix • Uitgewerkt in Kaderbesluit Sociale Huur • Hoe leefbaarheid definiëren, objectiveren? • Gebrek aan inzicht in concept leefbaarheid

50. 2. Onderzoeksopzet Literatuurstudie: leefbaarheid en sociale mix, en relatie tussen beide Casestudy in drie sociale woonwijken: Inzicht in leefbaarheidsproblematiek Inzicht in aard van de maatregelen om aan leefbaarheid te werken Informatie mogelijke indicatoren van leefbaarheid Screening van mogelijke bronnen om leefbaarheid te objectiveren