UYUM SÜRECİNİN SAĞLIKLI PLANLANMASI BAĞLAMINDA AVRUPA BİRLİĞİ'NDE KİREÇ SEKTÖRÜ

1. UYUM SÜRECİNİN SAĞLIKLI PLANLANMASI BAĞLAMINDA AVRUPA BİRLİĞİ'NDE KİREÇ SEKTÖRÜ ANKARA (2009)

2. T.C. ÇEVRE BAKANLIĞI KİREÇ SEKTÖRÜNÜN TANITIMI 1. BÖLÜM: GÜNÜMÜZDEKİ DURUM ANKARA (2009)

3. KİREÇ NASIL ELDE EDİLİR? Kireç üretiminin hammaddesi kireçtaşı dır. Kireçtaşları yüksek kalsiyum içeren ve magnezyum karbonat esaslı (dolomitik) olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Yüksek kalsiyumlu kireç taşları % 96-99 CaCO3 içerirler. Kireçtaşlarının 900 o C de kalsinasyonu ile kireç (CaO) elde edilir. Bu, pratikte 1050-1200 o C arasında gerçekleşir. CaO biçimindeki kirece sönmemiş kireç de denir.

4. Yüksek kalsiyumlu kireçtaşının kalsinasyonu aşağıdaki çift yönlü eşitlik ile ifade edilir: CaCO3 + ısı ⇄ CaO + CO2 ısı: 760 kkal/kg CaO • Sönmemiş kireç su ile reaksiyona girip • aşağıdaki tepkimelere göre sönmüş kireç • haline gelir. CaO + H2O  Ca (OH)2 + 276 kcal/kg • 56.1 + 18 74.1

5. NASIL ÜRETİYORUZ? • KİREÇ ÜRETİMİ, KİREÇ TAŞINA KALSİNASYON İÇİN • GEREKEN ISI ENERJİSİNİN VERİLMESİNİ SAĞLAYAN • FIRINLARDA YAPILIR. • İLK ÖRNEKLERİ “ROMA DEVRİ”NDE GELİŞTİRİLEN VE • ÜLKEMİZDE “KİREÇ OCAĞI” OLARAK ANILAN BASİT • TEKNOLOJİLER, ÜRETİM MALİYETLERİNİN DÜŞÜRÜLMESİ • AMACI İLE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR SONUNDA: • TÜM OPERASYONLARIN BİLGİSAYARLARLA KONTROL EDİLDİĞİ, • YAKIT SARFLARININ KALSİNASYON İÇİN GEREKEN TEORİK ENERJİ DEĞERİNİ ÇOK AŞMADIĞI (VERİMLİ) • OLUMSUZ ÇEVRESEL ETKİLERİN EN AZA İNDİRGENDİĞİ • MODERN KİREÇ FIRINLARINA DÖNÜŞMÜŞTÜR.

6. KİREÇ (ÇALI) OCAKLARI BU TÜR İLKEL TEKNOLOJİLERLE KİREÇ ÜRETİMİ, – TÜRKİYE’NİN DE ARALARINDA YER ALDIĞI – ÇOK AZ SAYIDA ÜLKE DIŞINDA YAPILMAMAKTADIR VE AB ÜLKELERİNDE KESİNLİKLE YASAKTIR.

7. ÇALI OCAKLARINDAN GÖRÜNTÜLER

8. ÇALI OCAKLARINDAN GÖRÜNTÜLER

9. ÇALI OCAKLARINDAN GÖRÜNTÜLER

10. YAMAÇ OCAKLARI YAKIT, DÜŞÜK SICAKLIKLI ÜST BÖLGEDEN FIRINA GİRMEKTE VE “YANMA BÖLGESİ”NE KADAR ISINARAK TUTUŞMA SICAKLIĞINA ULAŞMAKTADIR. ÇEVREYİ VE İNSAN SAĞLIĞINI OLUMSUZ ETKİLEME RİSKLERİNİN ÇOK YÜKSEK OLMASI NEDENİYLE, BU TÜR FIRINLAR, AB ÜLKELERİNDE İZİN VERİLEN “MEVCUT EN İYİ TEKNİKLER (BEST AVAILABLE TECHNOLOGY (BAT)” İÇİNDE YER ALMAMAKTADIR. BİR TABAKA FIRIN TAŞI BİR TABAKA YAKIT YANMA BÖLGESİ

11. YAMAÇ OCAKLARI GAZLAŞAN BİLEŞENLERİ İÇEREN BACA GAZI YAMAÇ OCAKLARININ EN BÜYÜK RİSKİ, DÜŞÜK SICAKLIKLI (100-150 ˚C) ÜST BÖLGEDEN FIRINA GİREN YAKITIN “YANMA BÖLGESİ”NE DOĞRU İLERLEMESİ SIRASINDA PAH, FURAN VE DİOKSİN GİBİ TUTUŞMA SICAKLIĞININ ALTINDA GAZLAŞMA POTANSİYELİ OLAN BİLEŞENLERİN YAKITTAN AYRILARAK BACA GAZI İLE ATMOSFERE ATILMASIDIR. YAKIT İLERLEME YÖNÜ GAZLAŞMA BÖLGESİ YANMA BÖLGESİ

12. YAMAÇ OCAKLARI YÜKSEK ORANDA KARBON MONOKSİT İÇEREN BACA GAZI YAMAÇ OCAKLARININ DİĞER BİR ÇEVRESEL RİSKİ, TUTUŞMA SICAKLIĞINA ERİŞEN YAKIT TABAKASININ TAM YANMASI İÇİN GEREKEN OKSİJENİN, YAKMA HAVASI TARAFINDAN YETERİ ORANDA SAĞLANAMAMASIDIR. BU NEDENLE BU TİP FIRINLARDA BACA GAZI İÇİNDEKİ KARBONMONOKSİT (CO) EMİSYONLARI ÇOK YÜKSEKTİR VE FIRININ KİREÇ DEŞARJI İÇİN ÇEKİLMESİ SIRASINDA KOYU RENKLİ BİR DUMAN OLUŞUR. YANMA BÖLGESİ

13. YAMAÇ OCAKLARI YÜKSEK ORANDA KARBON DİOKSİT İÇEREN BACA GAZI YAMAÇ OCAKLARINDA VERİMLİ BİR YANMA OLMAMASI, ISI KAYIPLARINI YÜKSELTMEKTE VE KALSİNASYON İÇİN GEREKEN ENERJİ 1700 KCAL/KG CaO MERTEBELERİNE KADAR ÇIKTIĞINDAN YAKIT TÜKETİMİ ARTMAKTADIR. BU NEDENLE, BİRİM KİREÇ ÜRETİMİ İÇİN ÖDENEN ÇEVRESEL MALİYETLER DE BÜYÜMEKTE; ÖRNEĞİN YAKIT KAYNAKLI CO2 EMİSYONLARI MODERN KİREÇ FIRINLARINA KIYASLA İKİ MİSLİNE KADAR ÇIKABİLMEKTEDİR. YANMA BÖLGESİ

14. YAMAÇ OCAKLARI 850 KCAL/KG CAO EK YAKIT SARFI ??? BACA GAZININ SON YANMA ODASINDA 900 C SICAKLIKTA YAKILMASI GAZLAŞMA POTANSİYELİ YÜKSEK YAKITLARI (PETROKOK) KULLANMAK ÜZERE TEKNOLOJİK UYARLAMALAR YAPILMASI, EK İŞLETME MALİYETLERİ GETİRMEKTEDİR. BACA GAZLARININ SON YANMA ODASINDA YAKILMASI DURUMUNDA 850 KCAL/KG CaO KADAR EK BİR YAKIT SARFI OLUŞACAK VE YÜKSEK OLAN CO2 EMİSYONU, DAHA DA ARTACAKTIR. BACA GAZININ YIKANMASI İSE, KİRLİLİĞİN FORM DEĞİŞTİRMESİ DIŞINDA YARAR SAĞLAMAZ. YANMA BÖLGESİ

15. YAMAÇ OCAKLARINDAN GÖRÜNTÜLER

16. YAMAÇ OCAKLARINDAN GÖRÜNTÜLER

17. YAMAÇ OCAKLARINDAN GÖRÜNTÜLER

18. YAMAÇ OCAKLARINDAN GÖRÜNTÜLER

19. DİK FIRINLAR TEK ŞAFTLI YANMA BÖLGESİ KONUMU BELLİDİR VE MİKRONİZE YAKIT, FIRINA GİRDİĞİ ANDA YÜKSEK SICAKLIKLA KARŞILAŞARAK HEMEN YANMAKTADIR. GAZLAŞMA POTANSİYELİ YÜKSEK OLAN YAKITLARI (PETROKOK) KULLANMAK RİSK OLUŞTURMAZ. KİREÇ TAŞI HAREKETİ İLE HAVA AKIŞI ZIT YÖNDE İSE: “TERS AKIMLI DİK FIRIN” ADINI ALIR. BAZI DİK FIRINLARDA İSE ÖĞÜTÜLMÜŞ ve MİKRONİZE HALE GETİRİLMİŞ YAKIT, BRÜLÖRLERLE YANMA BÖLGESİNE BESLENMEKTEDİR. HAVA AKIŞI YANMA BÖLGESİ > 900 C

20. KARIŞIK BESLEMELİ DİK FIRINLAR YAKIT FIRINA, SICAKLIĞIN DÜŞÜK OLDUĞU ÜST BÖLGEDEN GİRRER; - KİREÇİN BOŞALTMAHIZINA BAĞLI OLARAK YANMA BÖLGESİNDEN DÜŞÜK BİR HIZLA GEÇER. UÇUCU MADDE İÇERİĞİ DÜŞÜK; KOKLAŞTIRILMIŞ PARÇA KÖMÜR KULLANILMASI ŞARTIYLA EMİSYON RİSKİ OLUŞTURMAZLAR Kireçtaşı + yakıt BAZI DİK FIRINLARDA, YAKIT, PARÇA FORMUNDAKİ KİREÇ TAŞI İLE BİRLİKTE FIRINA BESLENİR. BACA GAZINDA YÜKSEK CO2 OLUŞUR SODA VE ŞEKER FABRİKALARININ TERCİH ETTİĞİ FIRIN TİPİDİR GAZLAŞMA BÖLGESİ YANMA BÖLGESİ

21. DİK FIRINLAR PARÇA KÖMÜRDE 25 YTL/TON MERTEBESİNDEKİ ÖĞÜTME MALİYETİ OLUŞMADIĞINDAN, GAZLAŞMA POTANSİYELİ YÜKSEK YAKITLARI (PETROKOK) KULLANMAMAK ÖNEMLİ MALİYET DEZAVANTAJI YARATMAZ. AYRICA FIRIN ELEKTRİK SARFININ DÜŞÜK OLMASI DA EK AVANTAJDIR. Kireçtaşı + yakıt KARIŞIK BESLEMELİ FIRINLARDA YANMA, - YAMAÇ FIRINLARINA KIYASLA - DAHA SAĞLIKLIDIR VE UÇUCU MADDE İÇERİKLERİ DÜŞÜK KOKLAŞTIRILMIŞ PARÇA KÖMÜRLER KULLANILMAK SURETİ İLE, GAZLAŞMAYA BAĞLI EMİSYON RİSKLERİ AZALTILABİLİR. GAZLAŞMA BÖLGESİ YANMA BÖLGESİ

22. ÇİFT ŞAFTLI DİK FIRINLAR KİREÇ TAŞI HAREKETİ İLE HAVA AKIŞI AYNİ YÖNDE İSE: “PARALEL AKIMLI DİK FIRIN” ADINI ALIR. ÖĞÜTÜLEREK MİKRONİZE HALE GETİRİLEN KATI YAKIT DOĞRUDAN YANMA BÖLGESİNE BESLENMEKTE; BU NEDENLE GAZLAŞMAYA BAĞLI EMİSYON RİSKLERİ OLUŞMAMAKTADIR PARALEL İKİ ŞAFTTAN OLUŞAN BU FIRINLARDA İKİNCİ ŞAFTTAN GEÇEN BACA GAZI İLE ETKİN BİR ÖN ISITMA SAĞLANIR. BU İŞLEM SONUCU DÜŞÜK YAKIT SARFI, ÖNEMLİ AVANTAJLARINDANDIR. BACA GAZI GEÇİŞİ YANMA BÖLGESİ YANMA OLAN ŞAFT SIRA İLE DEĞİŞMEKTEDİR

23. DÖNER FIRINLAR ÜLKEMİZDE, PROSES SONU OLUŞAN CaCO3 FORMUNDAKİ ATIKLARI HAMMADDE OLARAK KULLANAN BAZI KAĞIT FABRİKALARINDA BULUNUR.

24. KİREÇ FIRINLARININ KARŞILAŞTIRILMASI (IPPC 1996, OATES 1998) (*) Yamaç Ocakları bu gruba girmektedir. (**) Karışık beslemeli fırınlarda elektrik sarfiyatı, diğer dik fırınlara kıyasla çok düşüktür. (***) Yamaç fırınlarında 1700 kcal/kg CaO mertebesine çıkan yakıt sarfiyatı, Mearz fırınlarda yarıya düşmektedir.

25. NE KADAR ÜRETİYORUZ? Note: C 231, BG 110, DK 63, FIN 594, P 30, GR 500, SK 600, H 600, Est 28, SLO 20 TÜRKİYE: ABD, JAPONYA, ALMANYA, MEKSİKA NIN ARDINDAN 5. SIRADADIR.

26. NEREDE TÜKETİYORUZ? Türkiye’de kireç tüketimi (x 1000 t) ILA İstatistikleri

27. KİMLER ÜRETİYOR? ÜRETTİKLERİ ÜRÜNÜ KENDİLERİ TÜKETEN TESİSLER BU GRUBUN KURULU KAPASİTESİ: 1.700.000 TON CAO/YIL OLARAK TAHMİN EDİLMEKTEDİR.

28. KİMLER ÜRETİYOR? - KİSAD ÜYELERİ (*) BDDF: Brülör destekli dik fırın (**) YF: Yamaç fırını

29. KİMLER ÜRETİYOR? İLKEL TEKNOLOJİ KULLANAN ÜRETİCİLER VE MODERNİZE EDİLMESİ GEREKEN TESİSLER “MEVCUT EN İYİ TEKNOLOJİLER”(BAT) İÇİNDE YER ALMAYAN “KİREÇ (ÇALI) OCAĞI VE YAMAÇ OCAĞI” GRUBU, KİSAD ÜYELERİNİN EN AZ % 50 Sİ MERTEBESİNDE BİR KURULU KAPASİYEYE SAHİPTİR. AYRICA KİSAD ÜYESİ OLAN FİRMALARA AİT BAZI FIRINLARDA DA, YAKIT VERİMİ YÜKSEK, MODERN TEKNOLOJİLERE DÖNÜŞÜMÜ HEDEFLEYEN UYARLAMALAR SÖZ KONUSUDUR VE ÜYELER BU YÖNDE ÇABALAR İÇİNDE BULUNMAKTADIR. SONUÇ: KİREÇ PAZARI İÇİN UYGUN TEKNOLOJİ İLE ÜRETİM YAPAN KURULUŞLAR, KURULU KAPASİTENİN % 75-80 İORANINDAKİ BÖLÜMÜ OLUŞTURMAKTA; GERİ KALAN % 20-25 ORANINDAKİ KAPASİTENİN İSE, “MEVCUT EN İYİ TEKNOLOJİLER” KAPSAMINA GİRECEK ŞEKİLDE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ GEREKMEKTEDİR.

30. KİREÇ SEKTÖRÜNÜN TANITIMI 2. BÖLÜM: UYUM SÜRECİ ANKARA (2009)

31. NASIL BİR SEKTÖREL GELECEK? • AVRUPA BİRLİĞİNİN EŞİĞİNDE OLAN ÜLKEMİZDE • KİREÇ SEKTÖRÜ İÇİN ÖNGÖRDÜĞÜMÜZ GELECEK, • ŞU TÜMCELERLE ÖZETLENEBİLİR: • AB NORM VE STANDARTLARI GÖZETİLEREK, • İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURALLARINA GÖRE, • “MEVCUT EN İYİ TEKNOLOJİLER”LE YAPILAN, • ÇEVREYE DUYARLI VE YASALARA SAYGILI ÜRETİM, • ÜRÜNDE VE HİZMETTE KALİTE ANLAYIŞI, • HAKSIZ REKABET KOŞULLARININ ORTADAN • KALKTIĞI KAYIT İÇİ BİR SEKTÖREL YAPILANMA, • SEKTÖR TEMSİLCİLERİ VE DİĞER PAYDAŞLAR ARASINDA • - SEKTÖRÜ GÜÇLENDİRMEYİ HEDEF ALAN – • ETKİN BİR İŞBİRLİĞİ

32. TEMEL SORUN: İLKEL ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ • Çalı ocakları gibi – ilkel yöntemlerle kireç üreten - imalathanelerde üretim maliyetleri, - özellikleyakıt giderleri nedeniyle - modern tesislere kıyasla daha yüksek olmaktadır. Bununla birlikte, • faturasız satış yapılması (KDV ve gelir vergisi avantajı), • sigortasız işçi çalıştırılması, • çevreyi ve insan sağlığını hiçe sayarak izinsiz yakıtların • kullanılması • yasal yükümlülükler için devlete ödeme yapılmaması • bu maliyetler, yasalara uygun olarak üretim yapan tesislere kıyasla oldukça düşük düzeylerde kalmakta ve • bu durum, sektörde haksız rekabet koşullarıyaratmaktadır.

33. UYUM SÜRECİNİN DİĞER TEMEL SORUNLARI AB müktesebatının ortaya çıkardığı dönüşüm ihtiyacının gerek duyduğu yatırımların maliyeti iki bakımdan incelenebilir 1) “Mevcut En İyi Teknikler” içinde yer almayan, buna karşılık ülkemiz kireç pazarına arzın % 20 ye yakın bir bölümünü oluşturan yamaç fırınlarının durumu ve sektöre kazandırılmasının finansmanı 2) AB ülkelerinde uygulanan yüksek çevresel standartlara ulaşmak için gereken yatırımların finansmanı çözülmesi öncelik taşıyan diğer temel sorunlardır.

34. UYUM SÜRECİNİN STRATEJİK PLANI VE EYLEM AŞAMALARI 6N?-2K? NE? NEDEN? NASIL? NEREDE? NE ZAMAN? NE KADAR? KİM? KAÇA? HEDEF AB ÜYELİĞİ KİREÇ SEKTÖRÜ ULUSAL STRATEJİK PLANI SOSYAL ÖNLEMLER ÇEVRESEL İYİLEŞTİRMELER TEKNOLOJİK UYARLAMALAR YASAL ALTYAPININ DÖNÜŞÜMÜ MEVCUT DURUM SORUNLU SEKTÖREL YAPI

35. SON SÖZ KİREÇ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ (KİSAD) OLARAK AB UYUM SÜRECİNDE SEKTÖRÜMÜZÜN DAHA ÇAĞDAŞ BİR YAPIYA KAVUŞMASINI SAĞLAYACAK OLAN TÜM DÖNÜŞÜMLERİ DESTEKLİYORUZ. BU BAĞLAMDA, İLK AŞAMADA: 1) VAROLAN YASAL HÜKÜMLERİN EKSİKSİZ BİÇİMDE UYGULANMASINI VE HAKSIZ REKABETE YOL AÇARAK SEKTÖREL DÖNÜŞÜMÜ ENGELLEYEN ERTELEMELERE İZİN VERİLMEMESİNİ İSTİYORUZ, 2) MEVCUT DURUMDAN HEDEFE GİDEN YOLDA ULUSAL ÇIKARLARIMIZI EN ÜST DÜZEYDE KORUYABİLMEK İÇİN “KİREÇ SEKTÖRÜ ULUSAL STRATEJİK PLANI”NIN PAYDAŞLARIN VE UZMANLARIN KATKILARI İLE HIZLI BİR BİÇİMDE OLUŞTURULMASINI ÖNERİYORUZ.