Nascholing en begeleiding voor schoolontwikkeling. Een praktijkvoorbeeld.

1. Nascholing en begeleiding voor schoolontwikkeling. Een praktijkvoorbeeld. Geert Kelchtermans Katrijn Ballet

2. 1. Voorbij de tegenstelling tussen nascholing en begeleiding • Scholen als “leer-plaatsen” voor leerlingen én leerkrachten • Samenhang tussen individuele professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling Gevalsbeschrijving van concreet nascholingsproject als “example of good practice”: illustratie & legitimering

3. . Inhoud presentatie: - Theoretische visie op professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling - Ontwerpen, vormgeven en uitvoeren van het project - Effecten en resultaten

4. 2. Aanleiding en context • Nascholingsproject i.o.v. Ministerie i.v.m. Gelijke Onderwijskansen • Twee voorwaarden voor deelname - Kernteam - “Rode draad”- project Vooraf: intake – gesprek

5. 3. Uitgangspunt: “ritsen” als kern voor professionele ontwikkeling Metafoor van de “ritssluiting” • individuele professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling • theoretische inzichten en (veranderingen in) concrete praktijken en structuren in de school • expertise en acties van de schoolleiding en deze van het leerkrachtenteam • inhoud van het nascholingscurriculum en de didactische vormgeving en praktijk van de nascholingssessies • theorieontwikkeling over nascholingsdidactiek (onderzoek) en praktijktoetsing

6. 2 essentiële aspecten in “ritssluiting”: (a) Moet door de betrokkene zelf dichtgetrokken worden; (b) Het “passen” en “sluiten” van de rits is niet evident want mogelijke fricties.

7. 4. Ontwerp en verantwoording van nascholingsproject a. Individuele professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling moeten samen gaan Professionele ontwikkeling als - levenslang, interactief en gecontextualiseerd leerproces - kwalitatieve verandering in handelen (“effectiever”) & denken (“geldiger” – cf. persoonlijk interpretatiekader) Nood aan adequate afstemming tussen lerende, zijn professionele context en het nascholingsaanbod. Hoe? Door ‘rode draad project’

8. Schoolontwikkeling - Belang van collectieve leerprocessen Daarom: “kernteam” - Professionele leergemeenschap “een groep mensen die een actieve, reflectieve, samenwerkende, leergerichte en groeibevorderende benadering ontwikkelen ten aanzien van de raadsels, problemen en onduidelijkheden van onderwijs en leren.” (Verbiest & Vandenberghe, 2002) - Verdiepende reflectie tijdens sessies; belang van informele momenten; (netwerk); individuele begeleidingen op school - Belang van stimuleren van professionele dialoog

9. b. Van theoretisch inzicht naar verandering in school- en klaspraktijk en terug - Afstemming tussen nascholingsaanbod en deelnemer in context - Ervaringen van de deelnemers= uitgangspunt om theoretische kaders te introduceren - Nascholer = relatieve buitenstaander - “Vluchtheuvel”-metafoor

10. c. Expertise en acties schoolleiding en deze van het leerkrachtenteam (legitimering van kernteam) - Zoneringstheorie Hanson (1991): ‘gecontesteerde zone’ - Voorkomen van “remmende voorsprong” - Belang van ondersteunend netwerk Daarom: kernteam

11. d. Inhoud curriculum en didactische vormingeving en praktijk van sessies • 5 collectieve sessies met inhoudelijke input • Aansluiting inhouden en professionele ervaringen: belang van relevantie en bruikbaarheid • Reflectief ervaringsleren centraal in curriculum, opzet en modellerende rol van de nascholer - Individuele tussentijdse begeleiding ter plaatse Voorwaarde: permanente reflectie en flexibiliteit van de nascholer & ondersteuning door resonansgroep

12. e. Theorieontwikkeling over nascholingsdidactiek (onderzoek) en praktijktoetsing Nascholingsproject als gevalsstudie van nascholingsdidactiek Onderzoeksmethodologie = combinatie van - kwalitatief-interpretatief onderzoek - actie-onderzoek - self-study

13. 5. Evaluatie Vraag naar de effectiviteit! Heeft het opzet gewerkt? Zijn we erin geslaagd om de beoogde “ritsen” adequaat vorm te geven én impact te laten hebben? Zijn er ook effecten zichtbaar in de praktijk?

14. a. Systematisch verzamelen van evaluatiedata Doel: zicht krijgen op leerproces, op veranderende leerbehoeften, op beroepscontext Hoe? - evaluatieformulier na elke sessie; - uitgebreide evaluatie na derde sessie; - evaluatiesessie; - informele contacten; - reflectie in resonansgroep; - interview met nascholer.

15. b. Resultaten • Globale evaluatie door de deelnemers A. Kenmerken van het aanbod (inhoud, werkvormen, duur, kernteams, gedifferentieerde aanpak) B. Kenmerken deelnemers (gerichtheid op PZV en kritische houding tegenover eigen opvattingen)

16. C. Kenmerken context (aangenaam leerklimaat: herkenning en veiligheid) D. Deskundigheid nascholer E. Kenmerken follow-up F. Belang van permanente evaluatie

17. Effecten en impact nascholingsproject • Inzichten in proces van onderwijsvernieuwing en gekoppeld acties in lokale context • Inzichten en strategieën i.v.m. samenwerking, omgaan met weerstanden, … • Schoolontwikkeling en belang van draagvlak - Structurele veranderingen

18. 6. Besluit Centrale functie van de “rits” in nascholingspraktijken Voorwaarden voor “goede” nascholing: - Vertrekken van betekenisvolle beroepservaringen; - Werken met kernteams uit verschillende scholen; - Persoons- en schoolgerichte aanpak; - Respect voor professionele autonomie; - Belang van stimuleren en modelleren van reflectief ervaringsleren.