Forma czynności prawnych I

1. Forma czynności prawnych I Dr hab. Fryderyk Zoll, prof. UJ i ALK

2. Forma czynności prawnych • Zasada swobody formy – czy zasada swobody formy jest jednym z aspektów zasady swobody umów. • Funkcje formy • Instrument do odróżnienia stanowczych oświadczeń woli od oświadczeń pozbawionych tego charakteru • Instrument zapewniający, że dane oświadczenie pochodzi od określonej osoby • Funkcje dowodowe • Funkcje ostrzegawcze • Zapewnienie jawności czynności prawnej wobec osób trzecich • Funkcje związane z kontrolą publiczną

3. Forma czynności prawnych • Proces „deformalizacji” • Przemiany funkcji formy – forma jako instrument realizacji obowiązków informacyjnych • Czy proces rezygnacji z formalizmu czynności prawnej jest pożądany? • Potrzeba nowych form, dostosowanych do nowych funkcji.

4. Forma czynności prawnej • Dwa reżymy form • Forma zwykła (pisemna) • „Inne formy szczególne” • Problem kwalifikacji formy elektronicznej opatrzonej bezpiecznym certyfikowanym podpisem cyfrowym – przypadek „innej formy szczególnej” czyli formy kwalifikowanej

5. Forma czynności prawnej • Forma pisemna • Art. 78 par. 1 k.c. • Dokument opatrzony własnoręcznym podpisem • Pojęcie „podpisu”

6. Forma czynności prawnej • Problem 1 • A poręczył C za dług B. Swoje oświadczenie o poręczeniu złożył na piśmie. Pod pismem złożył parafę, zawierającą jedynie inicjały jego imienia i nazwiska. Czy dochowano formy wymaganej dla umowy poręczenia?

7. Forma czynności prawnej • Do ważności umowy poręczenia jest wymagane złożenie oświadczenia przez poręczyciela w formie pisemnej. Do rozwiązania niniejszego kazusu potrzebne jest ustalenie, czy pismo to zostało opatrzone podpisem. Podpis nigdzie nie jest legalnie zdefiniowany. Na ogół przyjmuje się, że powinien zawierać nazwiskiem. Powinno być możliwe powiązanie go z daną osobą. Najpewniej złożenie jedynie parafy nie spełnia wymogu podpisu, co prowadziłoby do braku dochowania formy pisemnej, co w przypadku umowy poręczenia prowadzi do nieważności tej umowy.

8. Forma czynności prawnej • Możliwość zastąpienia formy pisemnej formą elektroniczną, opatrzoną bezpiecznym podpisem cyfrowym. • Problem 2 A powierzył swoją kartę do podpisu cyfrowego wraz z odpowiednimi kodami swojej sekretarce. Osoba ta, podszywając się pod A w formie elektronicznej zawarła umowę leasingu samochodu. Czy A jest związany tą umową?

9. Forma czynności prawnej • Umowa leasingu do swojej ważności wymaga formy pisemnej (art. 7092 k.c.). Z ustawy o podpisie elektronicznym wynika, że osoba, do której jest przypisany dany podpis cyfrowy nie może powoływać się na fakt złożenia oświadczenia przy posłużeniu się jego kluczem przez inną osobę. Z tych powodów umowa jest ważna i A stał się stroną tej umowy.

10. Forma czynności prawnej • Podpis elektroniczny – „ślepa uliczka” • Europejskie źródła podpisu cyfrowego – dyrektywa o podpisie cyfrowym • Zbyt kosztowny system zwalczający źle zidentyfikowane ryzyka

11. Forma czynności prawnej • Formy kwalifikowane – „inne formy szczególne” • Forma aktu notarialnego • Forma z urzędowym poświadczeniem podpisu • Forma z urzędowym poświadczeniem daty (data pewna)

12. Forma czynności prawnej Sankcje niedochowania form • Forma pisemna • Sankcja ad probationem (rygor trudności dowodowych) – zasada ogólna, gdy przepis szczególny nie przewiduje innej sankcji (art. 73 par. 1) • Sankcja ad solemnitatem (rygor nieważności) – np.art. 99 par. 2 k.c., art. 876 par. 2, art. 7092 k.c. • Sankcja ad eventum („inna sankcja”) – art. 660 k.c.

13. Forma czynności prawnej Rygor trudności dowodowych (wpływ tradycji francuskiej na prawo polskie) • zakaz dopuszczenia dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron • Wyjątki: • Gdy na przeprowadzenie takiego dowodu zgodzą się strony • Gdy istnieje początek dowodu na piśmie • Gdy przeprowadzenia dowodu żąda konsument w sporze z przedsiębiorcą

14. Forma czynności prawnej • Problem 3 Domokrążca A sprzedał konsumentowi B poza lokalem swojego przedsiębiorstwa odkurzacz. Odkurzacz miał zostać dostarczony za tydzień. Po dwóch dniach B zaczął się zastanawiać, czy dobrze zrobił. Postanowił od umowy odstąpić. Zadzwonił więc do A i złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Kolejnego dnia znowu jednak zmienił zdanie i domaga się od przedsiębiorcy wydania odkurzacza. Czy zasadnie?