ELEKTRONİK DERSİ LABORATUAR ÇALIŞMALARI

1. ELEKTRONİK DERSİLABORATUAR ÇALIŞMALARI HAZIRLAYANLAR: Arş.Gör. İbrahim ALIŞKAN Arş.Gör. Yavuz EREN YTÜ – ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAK. ELEKTRİK MÜH. BÖL. KONTROL ve KUMANDA SİST. ABD YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

2. TEMEL ÇALIŞMA KAYNAKLARI • ELEKTRONİK PROBLEMLER ve DENEYLER • Prof. Dr. Halit PASTACI • YTÜ YAYINLARI – 2005 • BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM ELECTRONICS WORKBENCH & MULTISIM 5.1 • ABDURRAHMAN TAŞBAŞI • ALTAŞ BASIM-YAYIM – 2003 • BİLGİSAYARLA DEVRE DİZAYNI • Mustafa YAĞIMLI • Feyzi AKAR • BETA BASIM-YAYIN – 1999 YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

3. YENİ ELEKTRONİK LABORATUARI KONUMU-A YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

4. YENİ ELEKTRONİK LABORATUARI KONUMU-B YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

5. ELEKTRONİK LABORATUARI KONU KAPSAMI • Prof.Dr. Halit PASTACI • SİMÜLASYON DENEYLERİ • BASKI DEVRE UYGULAMALARI • Arş.Gör. İbrahim ALIŞKAN & • Arş.Gör. Yavuz EREN • UYGULAMA DENEYLERİ YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

6. SİMÜLASYON DENEYLERİ &BASKI DEVRE UYGULAMALARI • DENEYLERE ve BASKI DEVRE UYGULAMALARINA İLİŞKİN HER TÜRLÜ AÇIKLAMA ve RAPOR İŞLEMLERİ Prof.Dr. Halit PASTACI TARAFINDAN DERSLERDE YAPILACAKTIR. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

7. UYGULAMA DENEYLERİ • DİYOT KARAKTERİSTİĞİNİN ÇIKARTILMASI (DENEY 2) • SERİ GERİLİM REGÜLATÖRÜ-1 (DENEY 6) • 555 ENTEGRESİ İLE GERİLİM KONTROLLÜ FREKANS MODÜLATÖRÜ (DENEY 11) • OPAMP İLE DİFERANSİYEL AMPLİFİKATÖR (DENEY21) • BİRİNCİ MERTEBELİ ALÇAK GEÇİREN FİLTRE DENEYİ (DENEY38) YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

8. LABORATUAR ÇALIŞMA ARAÇLARI • OSİLOSKOP • DENEY KİTİ • AVO METRE • ELEMAN YERLEŞİMİ YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

9. OSİLOSKOP-A YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

10. OSİLOSKOP-B YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

11. DENEY KİTİ-A YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

12. DENEY KİTİ-B YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

13. DENEY KİTİ-C YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

14. DENEY KİTİ-D YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

15. DENEY KİTİ-E YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

16. AVO METRE-A YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

17. AVO METRE-B YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

18. ELEMAN YERLEŞİMİ-A YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

19. ELEMAN YERLEŞİMİ-B YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

20. ELECTRONICS WORKBENCH (EWB) (ANSI) • GENEL GÖRÜNÜM • TEST CİHAZLARI • MALZEME KUTULARI • DEVRE ÇİZİMİ ÖN BİLGİLER YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

21. EWB-1GENEL GÖRÜNÜM EWB programı uygun şekilde bilgisayara yüklenip çalıştırıldığında şekilde sunulan çalışma sayfası elde edilir. Üst kısımda “File, Edit, Circuit, Analysis, Window, Help” menülerini içeren menü satırı bulunmaktadır. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

22. EWB-2TEST CİHAZLARI Bu bölümde, analiz edilecek bir devrede kullanılacak ölçü aletleri ve sinyal kaynakları tanıtılacaktır. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

23. EWB-2AAVO METRE Bu eleman mouse ile çalışma sayfasına taşınıp çift tıklanırsa şekildeki büyük kutu açılacaktır. İki uçlu bu eleman sayesinde doğru ve alternatif akım şartlarında akım(A), gerilim(V) veya direnç(Ω) değerlerinden bağlantıya uygun olan ölçülebilmektedir. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

24. EWB-2BSİNYAL ÜRETECİ Sinyal üreteci ile dalga şekli farklı 3 sinyal üretilebilmektedir. Bunlar sinüsoidal, üçgen ve kare dalga’dır. Sinyal üreteci üzerindeki ayar butonları yardımıyla sinyalin frekansı (frequency) ve genliği (amplitude) değiştirilebilmektedir. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

25. EWB-2COSİLOSKOP Üstteki şekilde 2 kanallı osiloskop görülmektedir. Osiloskop üzerindeki butonlar gerçek osiloskoptaki ile aynıdır. Görüntüyü büyütmek için “expand” butonuna basılır. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

26. EWB-2DBODE ÇİZİCİ Burada görülen test cihazı bir devrenin bode diyagramını çizmek için kullanılır. Bu sayede bir devrenin frekans cevabı (genlik-frekans ve faz-frekans eğrileri) elde edilir. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

27. EWB-3MALZEME KUTULARI • KAYNAKLAR • TEMEL ELEMANLAR • DİYOTLAR • TRANSİSTÖRLER • ANALOG ENTEGRE DEVRELERİ • KARIŞIK ENTEGRE DEVRELERİ • GÖSTERGELER • KONTROLLER • ÇEŞİTLİ YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

28. EWB-3AKAYNAKLAR EWB ana menünün üst kısmında görülen kutucuğa mouse ile tıklandığında kaynaklar penceresi açılır. Şekilden de görüldüğü gibi pek çok kaynak türüne buradan ulaşılabilmektedir. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

29. EWB-3BTEMEL ELEMANLAR • Transformer : Transformatör, trafo • Time-Delay Switch : Zaman gecikmeli anahtar • Voltage-Controlled Switch : Gerilim kontrollü anahtar • Pull-Up Resistor : Yukarı çekme direnci (Bir ucu pozitif kaynağa bağlı olan direnç) • Resistor Pack : Direnç kutusu (Eşit değerde 8 bağımsız direnç içerir) • Voltage Controlled Analog Switch : Gerilim kontrollü analog anahtar • Polarized Capacitor : Kutuplu kondansatör • Variable Inductor : Ayarlı bobin • Coreless Coil : Çekirdeksiz bobin • Magnetic Core : Manyetik çekirdek • Nonlinear Transformer : Doğrusal olmayan transformatör YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

30. EWB-3CDİYOTLAR • Diode : Diyot • Zener Diode : Zener diyot • LED : LED (Light Emitting Diode), ışık yayan diyot • Full-Wave Bridge Rectifier : Tam dalga köprü doğrultucu • Shockley Diode : Şotki diyot • Silicon Controlled Rectifier : Silikon kontrollü doğrultucu, tristör • Diac : Diyak • Triac : Triyak YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

31. EWB-3DTRANSİSTÖRLER • NPN Transistor : NPN transistör • P-Channel JFET : P kanallı JFET • 3-Terminal Depletion N-MOSFET : 3 uçlu kanal ayarlamalı N-MOSFET • 4-Terminal Depletion P-MOSFET : 4 uçlu kanal ayarlamalı P-MOSFET • 3-Terminal Enhancement N-MOSFET : 3 uçlu kanal oluşturmalı N-MOSFET • 4-Terminal Enhancement P-MOSFET : 4 uçlu kanal oluşturmalı P-MOSFET • N Channel GaAsFET : N kanallı GaASFET YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

32. EWB-3E ANALOG ENTEGRE DEVRELER • 3-Terminal Opamp : 3 uçlu Opamp (İşlemsel kuvvetlendirici) • 5-Terminal Opamp : 5 uçlu Opamp • 7-Terminal Opamp : 7 uçlu Opamp • 9-Terminal Opamp : 9 uçlu Opamp • Comparator : Karşılaştırıcı • Phase-Locked Loop : Faz kilitlemeli çevrim YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

33. EWB-3F KARIŞIK ENTEGRE DEVRELER • Analog-to-Digital Converter : Analog-dijital dönüştürücü (ADC) • Digital-to-Analog Converter (I) : Dijital-analog dönüştürücü (I) (DAC) • Digital-to-Analog Converter (V) : Dijital-analog dönüştürücü (V) (DAC) • Monostable Multivibrator : Tek kararlı multivibratör • 555 Timer : 555 zamanlayıcı YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

34. EWB-3G GÖSTERGELER • Voltmeter : Voltmetre • Ammeter : Ampermetre • Bulb : Ampul • Red Probe : Kırmızı prob, lojik sinyal seviye gösterici • Seven-Segment Display : Yedi segmentli display • Decoded Seven-Segment Display : Kod çözücülü yedi segmentli display • Buzzer : Buzer, belirli frekansta ses üreten devre elemanı • Bargraph Display : Çubukgrafik display • Decoded Bargraph Display : Kod çözücülü çubukgrafik display YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

35. EWB-3H KONTROLLER • Voltage Differentiator : Gerilim türev alıcı • Voltage Gain Block : Gerilim kazanç bloğu • Transfer Function Block : Transfer fonksiyon bloğu • Divider : Bölücü • Three-Way Voltage Summer : 3 yollu gerilim toplayıcı • Voltage Limiter : Gerilim sınırlandırıcı • Current Limiter Block : Akım sınırlandırıcı blok • Voltage Hysteresis Block : Gerilim histeresiz bloğu • Voltage Slew Rate Block : Gerilim eğim oranı bloğu (Sinyalin yükselme ve düşme hızını ayarlar) YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

36. EWB-3IÇEŞİTLİ • Fuse : Sigorta • Write Data : Veri yazma (Simülasyon sonuçlarını ASCII dosyaya yazar) • Netlist Component : Netlist elemanı (Üreteci firmanın eleman modelini .CIR uzantılı bir dosya • aracılığıyla devreye eklemek için kullanılır) • Lossy Transmission Line : Kayıplı iletim hattı • Lossles Transmission Line : Kayıpsız iletim hattı • Triode Vacuum Tube : Triyod vakum tüpü • Boost (Step-Up) Converter : Yükseltici konvertör • Title Block : Başlık bloğu (Başlık, tarih, isim yazmak için kullanılır) YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

37. EWB-4DEVRE ÇİZİMİ ÖN BİLGİLER • HATALI BAĞLANTILAR • AYARLI ELEMANLAR • ELEMAN MODELLERİ YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

38. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-A Gerilim kaynağı kısa devre yapılmaz. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

39. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-B Akım kaynağı açık devre yapılmaz. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

40. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-C Kondansatör açık devre yapılmaz. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

41. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-D Bobin kısa devre yapılmaz. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

42. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-E Farklı değerli gerilim kaynakları paralel bağlanmaz. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

43. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-F Aynı değerli olan gerilim kaynakları küçük değerli seri bir dirençle birlikte paralel bağlanabilir. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

44. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-G Bir devrede birden fazla toprak bağlantısı bulunmamalıdır. Aksi taktirde toprak noktaları birbirine fiziksel olarak bağlı duruma gelir. Buna göre de yukarıda görülen iki devre de aynıdır. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

45. EWB-4AHATALI BAĞLANTILAR-H Osiloskop bağlantısı için devrede mutlaka bir toprak bağlantısı olmalıdır. Devrenin bir ucuna veya osiloskobun sağ üst köşesindeki uca toprak bağlantısı yapılmadan simülasyon başlatılırsa hata oluşur. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

46. EWB-4BAYARLI ELEMANLAR Üstteki şekilde ayarlı direnç, kondansatör ve bobin elemanları görülmektedir. Ayarlı elemanlar üzerinde sırasıyla hangi tuşla kontrol edileceğini belirten bir isim (R, L veya C), elemanın toplam değeri ve o andaki değeri % şeklinde yazılıdır. Bir elemanın değerini azaltmak için R, L veya C tuşuna basılır (Key). Elemanın değerini artırmak için ise Shift-”Key” tuşlarına basılır. Şekilde görülen Setting ve Increment ayarları ise başlangıç değeri ve artım miktarını ayarlamak için kullanılır. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

47. EWB-4CELEMAN MODELLERİ-A EWB programında devre çizimi yapılırken, devrede kullanılan elemanların tipi ile birlikte modeli de seçilebilmektedir. Yanda diyot için model seçiminin nasıl yapılacağı gösterilmiştir. Bir diyodun modeli seçilmek istendiğinde diyot elemanına mouse ile çift tıklanır. Bu durumda şekilde görülen pencere açılır. Bu pencerede “Models” seçeneğine tıklanır. “Library” kısmındaki kütüphanelerden uygun olan biri işaretlenir. Bu durumda Library penceresinin yanındaki Model penceresinde elemanın parça numaraları görülür. Bunlardan biri seçilip Tamam butonuna basılmasıyla model seçimi tamamlanmış olur. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

48. EWB-4CELEMAN MODELLERİ-B Eğer elemanın model parametrelerinin değiştirilmesi veya okunması gerekiyorsa “Edit” butonuna basılır. Bu durumda şekilde görünen pencere açılarak “Sheet 1” ve “Sheet 2” adlı sayfalarda elemana ait bütün parametreler görünecektir. Bu parametrelerin değiştirilmesi gerekiyorsa, değişiklikler mutlaka üretici firmanın bilgilerine göre yapılmalıdır. Rastgele yazılan değerler, eleman modelinin yanlış olmasına ve simülasyonun hatalı yapılmasına neden olacaktır. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

49. EWB-5ANALİZ TÜRLERİ • SÜREKLİ ve GEÇİCİ REJİM CEVABI • FOURİER ANALİZİ • PARAMETRE DEĞİŞİMİ ANALİZİ YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ

50. EWB-5A SÜREKLİ ve GEÇİCİ REJİM CEVABI-A Bir devrenin geçici durum cevabını elde etmek için simülasyon başlatılmadan önce bazı ayarlamaların yapılması gerekir. Örneğin seri bir RC devresinde kondansatörün şarj eğrisini elde etmek için şeklin solunda verilen devre çizilir ve gerekli osiloskop bağlantısı yapılırsa, osiloskop ekranında 10 volt değerinde bir doğru gerilim görünür. Bilindiği gibi bu, sürekli durum cevabıdır. YTÜ - ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ