AVUKATLARIN SERBEST MESLEK MAKBUZU VE BEYANNAME DÜZENLEME ESASLARI

1. AVUKATLARIN SERBEST MESLEK MAKBUZU VE BEYANNAME DÜZENLEME ESASLARI Av. Dr. Serkan AĞAR Ankara Barosu Vergi ve İdare Hukuku Kurulu Başkanı 06 Mart 2014

2. Avukat, ne zaman “serbest meslek erbabı”kabul edilir? GVK m. 66 • “Serbest meslek faaliyeti”nde bulunmalı “GVK m. 65/2: Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya uzmanlığa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tâbi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması” • Faaliyetini mutat meslek halinde yapmalı “İşe başlama belirtileri (VUK m. 155): - “Yazıhane” açmak - İşyerine tabela, levha gibi mesleki faaliyette bulunulduğunu gösteren alâmetleri asmak - Baro levhasına yazılmak”

3. Örneğin; bir şirkette sigortalı olarak çalışan avukatın çalıştığı şirketten elde ettiği gelir “ücret”, aynı avukatın çalıştığı şirket haricinde üçüncü kişilere ait hukuki işlemleri takip etmek suretiyle elde ettiği kazanç ise “serbest meslek kazancı”dır.

4. Avukatın serbest meslek kazancı nasıl tespit edilir? • Gelir: Bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların sâfi tutarı (GVK m. 1). • Serbest meslek kazancı: Bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark (GVK m. 67)

5. Avukatın serbest meslek kazancı nasıl tespit edilir? • Gelirin tespitinde kazanç, gerçek ve safi miktarları ile dikkate alınır (GVK m. 2). • Avukatlık Asgari Ücret tarifesi altında vekalet ücreti kararlaştırılamaz (Av. K. m. 164/4). • Serbest meslek faaliyetleri için ilgili meslek teşekküllerince tespit edilmiş bir tarife varsa, hizmetin bedeli, bu tarifede gösterilen ücretten düşük olamaz (KDV Kanunu m. 27/5).

6. Serbest meslek kazancı ne zaman elde edilmiş sayılır? • Tahsil esası geçerlidir (GVK m. 67). Aşağıdaki durumlar “tahsil” hükmündedir: - Bilgi sahibi olmaları kaydıyla adlarına kamu müessesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması, - Serbest meslek kazancı olarak doğan alacağın başka bir kişiye temliki veya müvekkiline olan borcu ile takası • Maliye, hizmetin ifası ile KDV doğduğundan (Tahakkuk esası; KDV Kanunu m. 10/a), tahsil edilmediği halde asgari bedel üzerinden KDV hesaplanması gerektiği görüşündedir.

7. Serbest meslek makbuzunda hangi bilgiler yer alır? • Serbest meslek erbabı olarak avukat, mesleki faaliyetine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu düzenlemek ve bir nüshasını müvekkiline vermek, müvekkili de bu makbuzu istemek ve almak zorundadır (VUK m. 236). Maliye Bakanlığı’ndan izin almış matbaalarda bastırılır veya boş olarak notere onaylattırılır. - Makbuzu verenin adı, soyadı veya unvanı, adresi, vergi dairesi ve numarası, - Müvekkilin adı, soyadı veya unvanı ve adresi, - Alınan paranın miktarı, - Paranın alındığı tarih, yazılır ve avukat tarafından imzalanır. • Seri ve sıra numarası dâhilinde teselsül ettirilir (VUK m. 237).

8. Serbest meslek makbuzundaki tutarlar nasıl hesaplanır? Gelir Vergisi Kesintisi (Stopaj) KDV Avukatın müvekkili stopaj yapmakla yükümlü kişi veya kurumlardan olsun olmasın, avukatlık ücretinin brüt tutarı üzerinden KDV hesap edilerek makbuzda gösterilir. • Avukatın müvekkili GVK m. 94 kapsamında stopaj yapmakla yükümlü vergi mükellefi kişi veya kurumlardan ise, serbest meslek makbuzunda %20 stopaj gösterilir. Brüt tutar üzerinden hesaplanan bu tutar, müvekkilin bağlı bulunduğu vergi dairesine avukat adına yatırılır ve avukat bu tutarı gelir vergisinden mahsup eder.

9. Stopaj • Serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara yapılan ödemeler esnasında ödemeyi yapanlar tarafından gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. • Serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara yapılan ödeme esnasında yapılan kesinti bir ön vergileme olup, bu kesinti yıllık beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilir. • Mahsubu yapılan kesinti tutarı, beyannamede hesaplanan vergiden fazla olduğu takdirde, vergi dairesince mükellefe yazı ile bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde başvurusu üzerine kendisine iade edilir.

10. SERBEST MESLEK MAKBUZU ÖRNEKLERİ

11. KDV ve Stopaj Dâhil 1.500,00 TL(Karşı taraf vekâlet ücreti)

12. KDV ve Stopaj Hariç 1.500,00 TL

13. KDV Dâhil Stopaj Hariç 1.500,00 TL

14. KDV Hariç Stopaj Dâhil 1.500,00 TL

15. Ya da en kolayı…

16. Serbest meslek kazancında KDV yönünden vergiyi doğuran olay? • Gelir vergisinde hizmet verilse de bedel tahsil edilmedikçe vergi doğmaz (GVK m. 67). Oysa bu durum “hizmet ifası” olarak kabul edilir ve KDV doğar (KDV Kanunu m. 10/a). • Maliye ve Danıştay, KDV’nin “hizmetin verildiği an” doğduğu düşüncesindedir. Bu görüş, serbest meslek faaliyetinin sürekliliği ilkesine uygun değildir.

17. Ne yapılmalı? • Sadece KDV’nin beyanı için düzenlenen serbest meslek makbuzunda “İŞBU MAKBUZ SADECE KDV BEYANI İÇİN DÜZENLENMİŞ OLUP, BEDELİ TAHSİL EDİLMEMİŞTİR.” şeklinde bir şerhin düşülmesi uygun olur. • KDV Kanunu’nun 10/a maddesine parantez içinde “serbest meslek faaliyetinde bedelin tahsil edilmesi” hükmü eklenmelidir.

18. Karşı taraf vekâlet ücretinde stopaj ve KDV meselesi • Avukat hizmet ifa etmediği karşı tarafa neden makbuz düzenler?! (KDV Kanunu m. 1’e aykırı) • Karşı taraf vekâlet ücreti yargılama gideridir (HMK m. 323/1-ğ). • Stopaj, “hizmet” ilişkisi varsa hesap edilir. Avukatın karşı taraf ile hizmet ilişkisi yoktur.

19. Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı 24/05/2008, GVK-61-28 • Karşı taraf aleyhine hükmedilen vekâlet ücreti ödemesi yapan borçlunun vergi mükellefi olmaması veya herhangi bir nedenle tevkifat yapılmadan ödemede bulunulması halindeelde edilen serbest meslek kazancı avukat tarafından verilen yıllık beyannamede vergilendirilecektir. • Vekâlet ücretini ödeyen karşı tarafın ödeme esnasında stopaj yapmaması durumunda elde edilen hâsılatın avukat tarafından yıllık beyannameye dâhil edileceği tabiidir.

20. Avukat için gelir kaybı! • 20.000,00 TL vekâlet ücreti için serbest meslek makbuzu • Brüt (KDV Hariç) 16.949,15 • Stopaj (%20) 3.389,83 • Net Ücret 13.559,32 • KDV (%18) 3.050,85 • Toplam Alınan 16.610,17 • Gelir vergisi3.465,00 (2013 hesap dönemi) • Verginin stopaj yoluyla ödenmesi daha avantajlıdır. • Aksi durumda avukatın gelir kaybı ortaya çıkıyor.

21. Lehe Mahkeme kararları • İstanbul (6). Vergi Mahkemesi, 29/05/2012, 2011/1985 E., 2012/1304 K. (Onandı). • İstanbul (11). Vergi Mahkemesi, 14/05/2012, 2011/1275 E., 2012/1046 K. (Danıştay 9. D., 2012/7625 E. Temyiz incelemesinde) • Ankara (6). Vergi Mahkemesi, 12/06/2012, 2011/2297 E., 2012/688 K. (Onandı) • Sayıştay (2). Dairesi, 20/11/2008, 34117 K.

22. Karşı taraf vekalet ücreti üzerinden stopaj ve KDV hesaplanması, AAÜT altında ücret belirleme yasağına aykırıdır. 1 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nin “Emsal bedel ve emsal ücret” başlıklı G bendinin 7. fıkrası: “(…) Tespit edilmiş bir tarife varsa, hizmetin bedeli, bu tarifede gösterilen ücretten düşük olamayacaktır. Mesela, Türkiye Barolar Birliği tarafından belli bir dava türüne ilişkin olarak tespit edilen vekalet ücreti 50.000 TL ise, bu hizmeti ifa eden bir avukatın serbest meslek makbuzunda gösterdiği bedel hiçbir şekilde 50.000 TL’den düşük olmayacaktır.”  

23. İcra takiplerinde karşı taraf vekâlet ücreti ve belgelendirilmesi • 375 sıra numaralı VUK Genel Tebliği - Borçlu adına iki nüsha serbest meslek makbuzu düzenlenmeli, - Bir nüshası icra dosyasına konulmalı, bir nüshası avukatta kalmalıdır.

24. Vekalet Ücreti Sorunları

25. İYUK m. 28/2 • (Değişik: 02/07/2012 - 6352/m. 58) Konusu belli bir miktar paranın ödenmesini gerektiren davalarda hükmedilen miktar ile her türlü davalarda hükmedilen vekâlet ücreti ve yargılama giderleri, davacınınveya vekilinin davalı idareye yazılı şekilde bildireceği banka hesap numarasına, bu bildirim tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde yatırılır. Bu sürede ödeme yapılmaması halinde genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur.

26. Av. K. 168/2 • (Ek cümle: 16/06/2009-5904/m. 35) Şu kadar ki hazırlanan tarifede; genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davalar ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un uygulanmasından doğan her türlü davalar için avukatlık ücreti tutarı maktu olarak belirlenir.

27. Kamulaştırma Kanunu Geçici m. 6/7 • “Bu madde kapsamında açılan davalarda mahkeme ve icra harçları ile her türlü vekalet ücretleri bedel tespiti davalarında öngörülen şekilde maktu olarak belirlenir.”

28. İzmir (4). Ağır Ceza Mahkemesi’nin “Dava sonunda kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata aittir.” şeklindeki Av. K. 164/son hükmü Anayasa’ya aykırıdır iddiası • “(…) Ülkemizin ekonomik koşulları da göz önüne alındığında avukata ödeyeceği ücretin hiç değilse bir kısmını geri alamayacak olan bir kimse haklı olduğu halde yargı mercileri önünde hakkını arama imkânından yoksun kalacaktır. Her halükarda hakkından avukata verdiği ücret kadar bir kısmı eksik kalacak ve onun haklı olmasına rağmen bu zararı karşılanmayacaktır. Bu da evrensel hukuk ilkelerine de aykırıdır (…)”

29. “(…) Oysaki 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 164/son fıkrası olmasaydı karşı tarafa yüklenecek ücret müvekkil asile verilecek ve hiç değilse bu miktar kendisine geri dönmüş olacak, hakkından çok fazla zarar etmeyecektir. Bu zarar etme düşüncesi var olduğu sürece insanlar mahkemelere dava açmaktan çekinebilirler. Bu da hak arama özgürlüğüne aykırıdır(…)”

30. “Avukat sözleşmesindeki ücretini dava lehe de sonuçlansa, aleyhe de sonuçlansa nasıl olsa alacaktır. Davanın lehe ya da aleyhe sonuçlanması avukatın malvarlığında bir değişiklik yapmayacak, davanın tarafının malvarlığında artış ya da azalış yapacaktır. Dava aleyhe bittiğinde karşı tarafa verilecek avukatlık ücreti, (avukatın müvekkilinden alacağı sözleşmedeki ücretten mi kesilecek; ya da bu ücreti karşı tarafa davayı kaybeden tarafın avukatı mı ödeyecek de) karşı taraftan alınacak ücret avukatın olsun? Böyle bir şey adaletli olabilir mi? Bu hüküm adalet anlayışına, adalet ilkelerine aykırıdır.”

31. Anayasa Mahkemesi Kararı(03/03/2004, 2004/8-28) • “Avukatların hukuksal bilgi ve tecrübelerinden yararlanma hak arama ve savunmada başvurulacak meşru yol ve vasıtaların başında gelir. Vekalet ücreti, savunma hakkının en önemli parçası olan hukuki danışmanlık görevinin, konunun uzmanı hukukçular tarafından yapılmasının doğal bir sonucudur. Avukatların mesleklerini serbestçe ve herhangi bir kaygı olmadan yapabilmeleri için yaptıkları hizmetin karşılığı olan makul bir ücret almaları gerekir. Avukatla yapılacak sözleşmede ücret kararlaştırılırken, dava sonunda karşı tarafa yüklenecek avukatlık ücretinin gözetilmesi engellenmediğinden, itiraz konusu kuralla hak arama özgürlüğünün kullanılmasının zorlaştırıldığından ya da itiraz konusu kuralın adalet anlayışına aykırı olduğundan söz edilemez.”

32. Serbest meslek kazançlarında geçici vergi

33. Serbest meslek kazancı elde eden mükellefler cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, üçer aylık dönemler halinde tespit edilecek kazançları üzerinden % 15 oranında geçici vergi öderler. • Geçici vergi, takvim yılının üçer aylık dönemleri itibariyle serbest meslek kazancı üzerinden hesaplanır. Aynı dönem içinde tevkif edilmiş olan gelir vergisi, hesaplanan geçici vergiden mahsup edilir ve kalan tutar ödenir. • İlgili hesap döneminin üçer aylık dönemlerine ilişkin olarak ödenen geçici vergi yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir.

34. Ödenmeyen geçici vergi tutarı, hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilemez ve terkin edilir. Ancak terkin edilecek tutar için üçer aylık geçici vergi dönemlerine ait geçici vergi tutarlarının vade tarihinden, yıllık beyannamede mahsup edileceği tarihin başlangıcı olan 1 Mart tarihine kadar gecikme zammı hesaplanır. • Geçmiş dönemlere ait geçici verginin %10’u aşan tutarda eksik beyan edilmesi halinde %10’u aşan kısım için re’sen veya ikmalen geçici vergi tarh edilir. Bu durumda tarh edilecek ek vergi için vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır. • Geçici vergi beyannamesi vermeyen mükellefler için %10’luk yanılma payı uygulanmaz. %10’luk yanılma payı, beyan edilmesi gereken (beyan edilmiş olan değil) geçici vergi matrahı üzerinden hesaplanır.

35. Geçici vergi dönemleri

36. Avukat neleri gider yazabilir?GVK m. 68 Hasılattan indirilebilecek giderler Beyannamede indirilecek giderler

37. Avukatın hasılattan indirebileceği giderler

38. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler - Kanunda tanımı yoktur. - Kira, aydınlatma, ısıtma, telefon, kırtasiye, mesleki faaliyet ile ilgili ulaşım, posta, bina, demirbaş, taşıt alımı dolayısıyla alınan borçlara ödenen faizler, onarım giderleri, işin hacmi ile orantılı temsil ve ağırlama giderleri “gider” olarak indirilebilir. - İndirim konusu yapılabilecek giderler, münhasıran mesleki kazancın elde edilmesi için yapılmalıdır.

39. İkametgâh işyeri olarak kullanılıyorsa? • İkametgâhlarının bir kısmını büro olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamını, ısıtma ve aydınlatma gibi giderlerinin ise yarısını gider olarak indirebilirler. • İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.

40. Örnek • Kira ile oturduğu dairenin bir odasını avukatlık bürosu olarak kullanan bir avukat 2013 yılında ödediği 24.000,00 TL tutarındaki kiranın tamamını; ısıtma, aydınlatma ve su için ödediği 10.000,00 TL’nin ise yarısı olan 5.000,00 TL’yi kazancından indirebilir.

41. İşyeri kira ödemelerinin belgelendirilmesi • İşyeri kiralamalarında miktar sınırlaması olmaksızın kira ödemelerinin banka veya PTT tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunludur. • İşyeri kirasının, müvekkilden alınan çek ile ödenmesi durumunda çekin kiralayana elden ciro edilmesi ve bu kişinin bankadan çeki tahsil etmesi ile tevsik şartı yerine getirilmiş sayılır. • Banka veya PTT aracı kılınmak suretiyle para yatırma veya havale, çek veya kredi kartı gibi araçlar kullanılmak suretiyle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetveli düzenlendiğinden bu belgeler tevsik edici belge kabul edilir. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı kapsamdadır.

42. Personel giderleri • Avukat yanında çalışan personelin; - İşyerinde veya işyerinin müştemilatındaki yemek ve barınma giderleri, - Tedavi ve ilaç giderleri, - Ödenen ücretleri, bu ücretler ile ilgili işveren payları, işsizlik primi işveren payları, - İhbar ve kıdem tazminatları, gider yazılabilir.

43. Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri • Seyahat maksadının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak kaydıyla gider yazılabilir. • Seyahat işle ilgili olmalı, bunun açıklanabilmesi ve yapılan seyahat harcamalarının VUK’nda gösterilen belgeler ile tevsik edilmelidir.

44. Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere kayıtlı taşıtlar için VUK’na göre ayrılan amortismanlar • Bedeli 800,00 TL’yi aşmayan demirbaşlar, münhasıran avukatın işyerinde kullanılıyor olması şartıyla, amortismana tâbi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir.

45. Kiralanan veya envantere dâhil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri • Tamir, bakım, yakıt ve benzeri cari masrafları gider yazılabilir. • Taşıt için ödenen ÖTV ve KDV'nin maliyet bedeline eklenmesi veya gider olarak dikkate alınması ihtiyari olup, aracın maliyet bedeli üzerinden envantere dâhil edilmesi gerekir. • Envantere dâhil edilen taşıta ilişkin olarak ödenen trafik sigortası ve kasko giderleri ödendiği dönemin gideri olarak dikkate alınabilir. • Binek otomobil için yüklenilen KDV, gelir vergisinin tespiti bakımından doğrudan gider yazılabilir.

46. Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller • Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri

47. SGK’ya ödenen giriş ve emeklilik aidatları • Tutar sınırlaması olmaksızın gider yazılabilir. • Kanunla kurulmuş olsa dahi sigorta kuruluşu veya emeklilik kuruluşlarına ihtiyari olarak ödenen bedeller indirim konusu yapılamaz.

48. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen mesleki, ilân ve reklam vergileri ile işyerleri ile ilgili vergi, resim ve harçlar • Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilâm ve sözleşmeye göre ödenen tazminatlar

49. Avukatların Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Üzerinden Yapabilecekleri İndirimler

50. Hayat/Şahıs Sigortası Primleri • Yıllık beyanname veren mükellefler, beyan ettikleri gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla kendisine, eşi ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamını vergi matrahlarının tespitinde indirim olarak dikkate alacaklardır. • 2013 yılı asgari ücretin yıllık brüt tutarı 12.000,60 TL’dir.