Formy wypowiedzi pisemnej

1. Formy wypowiedzi pisemnej Powtórka przed sprawdzianem szóstoklasisty Magdalena Herda Warszawa, 2014

2. Drodzy Szóstoklasiści! 1 kwietnia 2014 roku czeka Was sprawdzian po szkole podstawowej. Nie jest to Prima Aprillis!  Mam nadzieję, że ta prezentacja pomoże Wam w szybki sposób uporządkować wiedzę tuż przed egzaminem. Zaczynamy!

3. O czym zawsze trzeba pamiętać? • Trójdziejna kompozycja. Podziel pracę na 3 części: • wstęp, UWAGA! • rozwinięcie, Każdą część rozpocznij • zakończenie. od akapitu! 2. Pisanie na temat. Zastanów się, co powinno stanowić treść Twej pracy. Dokładnie przeczytaj temat! Za pracę niezgodną z tematem otrzymasz niewiele punktów lub nie będzie ona sprawdzana .

4. 3. Spójność tekstu.Sprawdź, czy Twój tekst stanowi logiczną, zrozumiałą dla czytelnika, całość. Nie powtarzaj tych samych treści, porządkuj informacje. Poniżej przedstawiam kilka przykładów najczęstszych błędów. Źle  Janek ma ciemne włosy i lubi chodzić w trampkach. Te dwie informacje nie mają ze sobą nic wspólnego. Należy je zatem uporządkować. Dobrze  Janek ma ciemne włosy i niebieskoszare oczy. Lubi chodzić w modnych, granatowych trampkach.

5. Źle  Gdy Marcin wrócił do domu. Jeśli zaczynasz zdanie od „gdy” lub „kiedy”, napisz, co było dalej. Pamiętaj, w ten sposób rozpoczynamy zdania złożone podrzędnie. Idąc przez las, padał deszcz. Z tego zdania wynika, że to deszcz szedł przez las. Wstałam rano i umyłam się szybko. Po umyciu zjadłam śniadanie. Po zjedzeniu… Używaj słownictwa wskazującego następstwo czasowe. Dobrze  Gdy Marcin wrócił do domu, czekała na niego niespodzianka. Kiedy szedłem przez las, padał deszcz. Wstałam rano i umyłam się szybko. Następnie zjadłam śniadanie. Potem…

6. 4. Bogate słownictwo.Twoja praca będzie ciekawa dla czytelnika, jeśli zastosujesz bogate słownictwo. Do tego przydadzą Ci się synonimy i antonimy. Pozwolą one uniknąć powtorzeń. Np. miły – uprzejmy, sympatyczny, serdeczny, życzliwy biedny – ubogi, niezamożny egoista – altruista przyjaźń - nienawiść Warto pamiętać o określeniach (epitetach), które wpływają na wyobraźnię czytelnika. Np. Mały kot w łatki pił mleko. Mały, szary kotek w białe łatki pił łapczywieciepłe mleko. Tę samą funkcję pełnią również porównania. Chmury leniwie płynęły po niebie. Chmury puchate jak baranki leniwie płynęły po niebie.

7. Twój język będzie bogaty, jeśli zastosujesz związki frazeologiczne. Np. Drużyna dziewcząt wygrała w zawodach o puchar burmistrza. Drużyna dziewcząt odniosła zwycięstwo w zawodach o puchar burmistrza. Takich urządzeń już się nie używa.Takie urządzenia przeszły już do lamusa. Możesz również wpleść w treść swej pracy przysłowie odnoszące się do tego, o czym piszesz. Np. Magda poprosiła Ewę o pomoc. Wiadomo – co dwie głowy, to nie jedna. Kacper już nigdy tego nie powtórzy, ale mądry Polak po szkodzie. Ta historia utwierdziła ją w przekonaniu, że gdy pieniędzy wiele, wkoło przyjaciele.

8. Trzy punkty, które nie wymagają żadnego komentarza – musimy pisać poprawnie!5. Poprawność ortograficzna.6. Poprawność interpunkcyjna.7. Poprawność językowa. Teraz przypomnijmy, jakie formy wypowiedzi pisemnej obowiązują Was na egzaminie i co jest w nich ważne oprócz tego, co już powtórzyliśmy. A zatem do dzieła! 

9. OPIS Opisać można wszystko, dlatego wyróżniamy: • opis postaci (rzeczywistej lub literackiej), • opis obrazu, • opis krajobrazu, • opis przedmiotu, • opis sytuacji, • opis przeżyć wewnętrznych.

10. Opisującprzedmiot,weź pod uwagę jego wielkość, kształt, kolory, materiał, z którego jest wykonany, przeznaczenie (do czego służy), Twój stosunek do tego przedmiotu, jego historię itp. Np. Ten piękny, złoty pierścionek dostałam na piętnaste urodziny od prababci. Uwielbiam ten kask, ponieważ trenuję w nim od lat, dwukrotnie zdobyłem w nim mistrzostwo Polski. • Opisując postać, weź pod uwagę różne szczegóły, np. kolor włosów, oczu, wielkość i kształt uszu, ust, nosa, sylwetkę (wysoki/niski, smukły jak brzoza, umięśniony, pulchny, chudy, przygarbiony itp.), strój. Pamiętaj! Opisuj od góry do dołu – dzięki temu praca będzie uporządkowana.

11. Opisując obraz, koniecznie uwzględnij kolorystykę i nastrój dzieła. Np. Na obrazie dominują barwy chłodne, dlatego nastrój jest smutny, melancholijny. Opisz, co widać na pierwszym planie, na drugim planie, w oddali/w tle/w głębi itp. • Opisując krajobraz (np. widok z okna), napisz, co znajduje się na pierwszym, drugim planie, po prawej/lewej stronie. Pomocne będą przyimki: na, obok, za, przy, przed, nad, pod itp.

12. W opisie przeżyć wewnętrznych nazywaj uczucia (np. radość, podekscytowanie, gniew, złość, strach), opisuj objawy emocji (np. serce waliło jak młotem, nogi jak z waty, czerwony jak burak, włosy stanęły dęba, gęsia skórka, łzy jak grochy, mięśnie napięte do granic wytrzymałości itp.).

13. UWAGA! W (każdym) opisie niezwykle istotne są przymiotniki i porównania, ponieważ określają i wpływają na wyobraźnię odbiorcy. W Twej pracy nie może ich zabraknąć! Umówmy się, że pisząc opis, zastosujesz przynajmniej 12 przymiotników i 2 porównania. W zakończeniu wyraź własną opinię na temat tego, co opisałeś/opisałaś, stosując odpowiednie słownictwo: • Moim zdaniem… - Myślę, że… • Uważam, że… - Sądzę, że… • Według mnie… - Podoba mi się / nie podoba mi się…

14. OPOWIADANIE W opowiadaniu: • 1. Użyj czasu przeszłego. • 2. Określ, kim jest narrator (obserwatorem czy uczestnikiem wydarzeń; narracja pierwszoosobowa lub trzecioosobowa). • 3. Zaprezentuj konkretne wydarzenie! • 4. Uporządkuj wydarzenia w ciąg przyczynowo-skutkowy(logika!).

15. 5. Aby ożywić i urozmaicić narrację, wprowadź dialog, (krótki) opis (np. bohatera, miejsca, przedmiotu). 6. Stosuj słownictwo sygnalizujące następstwo czasowe (np. najpierw, potem, następnie, wtem, nagle). 7. Opisz stan emocjonalny bohatera (np. trząsł się jak galareta; skakała z radości; z wrażenia miał rumieńce na twarzy; spuścił wzrok; patrzył wrogo).

16. LIST PRYWATNY W prawym górnym rogu zapisz nazwę miejscowości i datę. Oddziel te dwa elementy przecinkiem. Np. Warszawa, 1 kwietnia 2014r. 2. Następnie sformułuj nagłówek, czyli zwrot do adresata. Np. Droga Ciociu! Miła Koleżanko! Kochana Babciu! Witaj, Dziadku! Cześć, Justynko! (Zwróć uwagę, kiedy stawiamy przecinek!) 3. Podziel list na 3 części: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. We wstępie nawiąż kontakt z adresatem. W rozwinięciu zrealizuj temat. 4. List zakończ formułą pożegnalną i podpisem. Np. Pozdrawiam serdecznie, Do zobaczenia wkrótce! Julia Kamil 5. Zwroty do adresata zapisuj wielką literą! Np. Tobie, Cię, Wam, Was, Pani, Panu, Ciociu, Wujku, Dziadku, Przyjacielu itp.

17. LIST OFICAJLNY W lewym górnym rogu umieść imię i nazwisko i adres osoby piszącej list. np. Jacek Kowalik Ul. Urocza 15 00-300 Michałów 2. W prawym górnym rogu napisz nazwę miejscowości i datę. Koniecznie oddziel przecinkiem te dwie informacje! np. Warszawa, 17 marca 2014r. 3. Poniżej daty i danych nadawcy, z prawej strony, podaj dane odbiorcy. np. Michał Nosowski Dyrektor Spółdzielni Mieszkaniowej „Plac Broni” Ul. Św. Marii 19 00-600 Budapeszt

18. 4. Następnie zapisz zwrot do adresata, np. Szanowny Panie Prezydencie! 5. Nadszedł czas na napisanie trzech części listu. Wstęp – przedstaw powód/cel pisania listu. Rozwinięcie – uzasadnij swoją sprawę, podaj argumenty. Zakończenie – podsumuj treść listu. 6. Pamiętaj o konwencjonalnej formule pożegnalnej, np. Z poważaniem Łączę wyrazy szacunku 7. Podpisz list imieniem i nazwiskiem. Uwaga! Nie stosuj zdrobnień! Napisz: Piotr (zamiast Piotrek, Piotruś), Alicja (zamiast Ala), Elżbieta (a nie Ela), Tomasz (a nie Tomek).

19. SPRAWOZDANIE W sprawozdaniu powinieneś uwzględnić odpowiedzi na poniższe pytania: CO? – co się wydarzyło, KIEDY? – dokładna data wydarzenia, GDZIE? – miejsce zdarzenia, KTO? – kto był uczestnikiem wydarzeń, DLACZEGO? – z jakiej okazji, przyczyny coś miało miejsce, JAK? – jak przebiegało to zdarzenie, jakie były jego etapy, Z JAKIM SKUTKIEM? – jaki był efekt tego wydarzenia, co ono zmieniło, jak zostało ocenione.

20. W sprawozdaniu ważne jest to, żeby zaprezentować etapy wydarzenia, a zatem przydatne będzie słownictwo wskazujące kolejność wydarzeń. Np. nagle, później, następnie, potem, chwilę później, po kilku godzinach itp. Aby podsumować wydarzenie, przydatne będzie słownictwo oceniające. Np. fantastyczna uroczystość, wspaniała impreza, nieciekawy mecz, udane spotkanie, niezapomniany wyjazd, doskonała rozrywka, wyjątkowa wycieczka, stracony czas, źle zorganizowany koncert, nudna ceremonia itp. Zalety dobrego sprawozdania: krótkie i dokładne, o chronologicznym układzie zdarzeń.

21. CHARAKTERYSTYKACharakterystykę piszemy według ściśle określonego planu. • Wstęp PRZEDSTAWIENIE POSTACI • Rozwinięcie OPIS WYGLĄDU OMÓWIENIE CECH CHARAKTERU I OSOBOWOŚCI • Zakończenie WŁASNA OPINIA O BOHATERZE Uwaga! Każdą część rozpoczynamy od akapitu, a zatem w charakterystyce powinny być przynajmniej cztery!

22. Te pytania mogą Ci pomóc. • PRZEDSTAWIENIE POSTACI • Kto to jest? • Kim jest? • Gdzie mieszka? Skąd pochodzi? • Ile ma lat? • Co o wiemy o jej/jego rodzinie? Np. Ania Shirley to główna bohaterka powieści Lucy Maud Montgomery. Jest jedenastoletnią sierotą. (…) • WŁASNA OPINIA O BOHATERZE • Za co go cenię/podziwiam/szanuję? • Czy to wzór do naśladowania? • Czy chciałbym/chciałabym mieć takiego przyjaciela? Np. Moim zdaniem Ania Shirley to jedna z ciekawszych bohaterek literackich. Podziwiam ją za jej wielkie serce i życzliwość dla otoczenia. Podoba mi się optymizm tej dziewczynki. Chciałabym mieć taką lojalną przyjaciółkę. Polubiłam ją, mimo niektórych jej wad.

23. Omawiając cechy bohatera, pamiętaj, by je nazywać, stosując odpowiednie rzeczowniki. Np. skromność, odwaga, upór, punktualność, hojność, wytrwałość. Każdą cechę należy uzasadnić, podając konkretny przykład. Np. Ania Shirley to osoba niezwykle roztrzepana, o czym świadczy to, że dodała kropli walerianowych do ciasta. Dziewczynka udowodniła swą odwagę, ratując małe dziecko. Zdobycie wielu nagród na koniec roku szkolnego, dowodzi wytrwałości i pracowitości bohaterki. Swój impulsywny charakter pokazała, krzycząc na panią Linde.

24. STRESZCZENIE Streszczenie to forma będąca skrótem jakiegoś tekstu, a zatem obowiązuje zasada: maksimum treści, minimum słów. 1. Dokonaj selekcji informacji– wybierz najistotniejsze, pomiń informacje drugorzędne i szczegóły. 2. Opuść opisy i dialogi, nie zamieszczaj cytatów, komentarzy. 3. Pisz jasno, krótko. 4. Stosuj słownictwo sygnalizujące następstwo w czasie(np. po chwili, od chwili gdy, następnie, zaraz potem, wtedy, wówczas, okazało się, że…). 5. Stosuj wyrażenia o szerszym znaczeniu, np: fiołek, róża, tulipan, hiacynt – kwiaty; Antek, Kacper, Kamil, Robert – chłopcy, koledzy; łóżko, komoda, fotel, stół – meble.

25. Streszczenie możesz zapisać w formie planu (np. plan wydarzeń). 1. Weź pod uwagę tylko najważniejsze informacje. 2. Stosuj punkty w planie ramowym oraz punkty i podpunkty w planie szczegółowym. 3. Po punktach stawiaj kropkę, a następnie rozpocznij pisanie od wielkiej litery. Na końcu punktu postaw kropkę. np. I. Ogłoszenie konkursu przez Midasa. II. Wybór najlepszego muzykanta. III. Złość Apolla. 4. Stosuj równoważniki zdań lub zdania. Np. Stanisław odnalazł zaginiony klejnot. Król przyjechał do zamku. Odnalezienie zaginionego klejnotu przez Stasia. Przyjazd króla do zamku. UWAGA!W całym planie konsekwentnie stosuj jeden z podanych wyżej sposobu zapisu(równoważniki zdań lub zdania).

26. ZAPROSZENIE W zaproszeniu odpowiedz na pytania: Kto zaprasza?Kogo?Kiedy?Gdzie?Na co? Zwroty do adresata zapisuj wielką literą. Pamiętaj o stosownym układzie graficznym (patrz wzór). Zachęć gościa do udziału w wydarzeniu.

27. wzórZaproszenie Mamy zaszczyt zaprosić Panią Irenę Kowal na przedstawienie „Warszawo Ma”, które odbędzie się 26 marca 2014roku o godzinie 13.30 w sali gimnastycznej numer 3. Po przedstawieniu odbędzie się poczęstunek przygotowany przez Radę Rodziców. Klasa VIA

28. OGŁOSZENIE Ogłoszenie rozpocznij od nagłówka: UWAGA! lub OGŁOSZENIE. Następnie zredaguj krótką, konkretną informację, uwzględniającą odpowiedzi na dobrze Ci już znane pytania: CO? KIEDY? GDZIE? DLA KOGO? KTO? Istotnym elementem ogłoszenie jest również sformułowana przez nadawcę zachęta do wzięcia udziału w danym przedsięwzięciu. Np. Wszystkich zainteresowanych serdecznie zapraszamy! Laureaci konkursu otrzymają cenne nagrody. Gwarantujemy niezapomniane wrażenia! Dla znalazcy przewidziana nagroda!

29. A oto wzór ogłoszenia… UWAGA! Dnia 18 marca 2014r. o godzinie 18.00 w sali nr 209 odbędą się dodatkowe konsultacje z języka polskiego i matematyki dla uczniów klas VI przygotowujących się do sprawdzianu zewnętrznego. Wszystkich zainteresowanych serdecznie zapraszamy! Nauczyciele języka polskiego i matematyki

30. I jeszcze jeden przykład OGŁOSZENIE 12 maja 2014r. o godzinie 18.00 w Klubie Kultury Gocław odbędzie się wieczorek poetycki poświęcony twórczości Wisławy Szymborskiej. Zapraszamy wszystkich uczniów klas I-VI z dzielnicy Praga Południe. Każdy uczestnik otrzyma tomik poezji wybitnej poetki. Informacje i zapisy pod numerem tel. 22 888 88 88. Wstęp wolny. Dyrektor Klubu Kultury Gocław

31. ZAWIADOMIENIE W górnej części umieść nazwę miejscowości, z której piszesz, i podaj datę. Użyj słowa kluczowego – zawiadamiać. Wpisz adresata. Zastosuj odpowiednie zwroty grzecznościowe i zapisz je wielką literą. Podaj wszelkie niezbędne informacje o zdarzeniu, czyli CO, GDZIE i KIEDY się odbędzie. Pisz krótko i rzeczowo. Podpisz się imieniem (bez zdrobnień) i nazwiskiem.

32. A oto wzór…

33. PRZEPIS Podaj składniki niezbędne do wykonania potrawy i określ ich ilość. Wylicz kolejne czynności. Zastosuj słownictwo wskazujące następstwo w czasie. Konsekwentnie używaj wybranej formy czasownika: bezokoliczniklub2 osoba trybu rozkazującego 5. Możesz podać informacje dodatkowe, np. Koszt wykonania: 45 złotych Ilość składników na 4 porcje Najlepiej podawać na zimno

34. Wzór przepisu: Przepis na placki z jabłkami Składniki: 2 szkl. mąki pszennej2 szkl. mleka2 jajka4 średnie jabłka antonówki1 łyżeczka cynamonuolej do smażeniacukier puder do posypania Narzędzia: miska, trzepaczka do jajek, nóż, tarka, deska do krojenia, patelnia, duża łyżka, bibuła Sposób wykonania: 1. Najpierw roztrzepać jaja z mąką i mlekiem na gładką masę.2. Następnie dodać szczyptę soli i cynamon.3. Obrać jabłka i pokroić na cienkie plasterki lub zetrzeć na tarce o grubych oczkach. Dodać do ciasta i wymieszać.4. Na patelni rozgrzać olej i smażyć placki z obu stron na złoty kolor.5. Potem odsączać na bibule. 6. Na końcu posypać obficie cukrem pudrem. Najlepsze na ciepło. Czas wykonania – 20 minut.

35. INSTRUKCJA 1. Na początku instrukcji umieść nagłówek. Np. Instrukcja posługiwania się gaśnicą pianową. Korzystanie z zestawu multimedialnego. Zasady gry w piłkę nożną. Jak zwyciężyć w turnieju? 2. Wprowadź formułę: „Aby (co zrobić), należy…”. Wskazówki postępowania zredaguj w punktach. Wtedy zapis będzie przejrzysty. 3. Użyj czasowników w formie bezokolicznika lub w 2 osobie liczby pojedynczej trybu rozkazującego. 4. Wprowadź słownictwo sygnalizujące następstwo działań(najpierw, na początku, następnie, z kolei, na koniec itp.). 5. Wykorzystaj także czasowniki, które nie odmieniają się (trzeba, można, należy, powinno się, nie wolno itp.).

36. KARTKA POCZTOWA Zapisz nazwę miejscowości, z której przesyłasz kartkę pocztową, i datę. Sformułuj pozdrowienia. Napisz 2-3 zdania na temat pobytu w danym miejscu. Podpisz się. W wyznaczone miejsce wpisz dane adresata. np. Marcin Boski ul. Akacjowa 19 m. 1 00-321 Halinków

37. Przykład… Krynica Morska, 18 lipca 2014r. Kochana Babciu! Serdeczne pozdrowienia znad morza Sz. P. Urszula Koziełło przesyła Marysia ul. Krucza 11 m. 1 Pogoda wspaniała! Codziennie kąpię się 01-234 Warszawa w morzu i zbieram muszelki na plaży. Jutro będę zwiedzać latarnię morską.

38. KARTKA Z DZIENNIKA Zapisz datę. Możesz podać konkretny dzień i miesiąc, a także nazwę dnia tygodnia. Zanotuj informacje o ważnych wydarzeniach danego dnia. Podaj ich miejsce i czas. Przedstaw uczestników. Opowiedz o przebiegu zdarzeń. 3. Możesz wyrazić swoje przemyślenia, opinie. 4. Możesz napisać o planach, pomysłach, marzeniach, przeżyciach.

39. Piątek, 12 IX, Marii, Gwidona Beata pożyczyła ode mnie kątomierz, chociaż świetnie wiedziałem, że miała własny. Jak mam to rozumieć? Mama mówiła kiedyś, że jak się starała o rękę Papiszona, to też pożyczała od niego różne rzeczy i nie oddawała, i on musiał po nie przychodzić, i wtedy był obezwładniany rosołem oraz ciasteczkami domowej roboty, i ani się obejrzał, a już się ożenił […]

40. KARTKA Z PAMIĘTNIKA Pamiętnik to relacja o wydarzeniach, których autor był uczestnikiem lub świadkiem, pisana po pewnym czasie od przedstawianych zdarzeń (w przeciwieństwie do kartki z dziennika, gdzie brak dystansu czasowego). Napisz, gdzie i kiedy się to zdarzyło. Przedstaw uczestników. Opowiedz o przebiegu zdarzeń. Stosuj konsekwentnie narrację pierwszoosobową. Uzupełnij relację opisem zapamiętanych ludzi, przedmiotów, miejsc. Używaj związków wyrazowych wskazujących na różnicę między czasem zdarzeń i czasem opowiadania, np. wracam wspomnieniami do…, zatarło się w mojej pamięci…, nigdy nie zapomnę…, do dziś drżę na myśl o… Oceń sytuację, wydarzenia, podsumuj, skomentuj.

41. Drodzy Szóstoklasiści! Mam nadzieję, że ta powtórka była dla Was pomocna. Życzę Wam bardzo dobrych wyników na sprawdzianie! Powodzenia! 