Гүйцэтгэгч: З.Батболд Зөвлөх: С.Цогтсайхан Улаанбаатар 2006

1. Монгол Улс аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилгоор Зүүн Хойд Азийн бүс нутагтай тээврийн дэд бүтцээ нэгтгэх боломж Гүйцэтгэгч: З.Батболд Зөвлөх: С.Цогтсайхан Улаанбаатар 2006

3. ЗХА-ийн бодит хамтын ажиллагааны төлөө • Зам, тээврийн нэгдсэн сүлжээ • Байгалийн хийн хоолой • Цахилгаан эрчим хүчний сүлжээ • Мэдээлэл – харилцаа холбооны сүлжээ • Хөгжлийн банк • Олон улсын аялал жуулчлал

4. Арга зүй • Кэйс судалгаа - Дорнод аймгийн Халхгол сумыг ЗХА-ийн тээврийн дэд бүтэцтэй холбох • Хоёрдогч эх үүсвэрээс авсан мэдээлэл Гадаад ба дотоод • Анхдагч эх үүсвэрээс авсан ярилцлага • Тухайн нутагт биеэр очиж танилцсан байдал, судалгаа • Дүгнэлт:Үр дүнгийн матриц, SWOT, Зардал - ашгийн шинжилгээ (Cost – Benefit Analysis)

5. Судалгааны зарчим • “ЗХА-ийн зах зээлд Монголын стратегийн байр суурь” ерөнхий сэдвийн хүрээнд хийх • Бүсийн оролцогч улсуудын урьд тохиролцсон асуудлуудыг ажил хэрэг болгох, үүнд Монгол улсын гүйцэтгэх үүргийг авч үзэх • Бүсчлэлд оролцох Монгол улсын ашиг сонирхлыг харгалзан тусгах • ЗХА-ийн зах зээлд Монгол улс өрсөлдөх давуу талаа бий болгон оролцох

6. “Дорнод аймгийн Халхгол сумыг ЗХА-ийн тээврийн дэд бүтэцтэй холбох” – Кэйсийн сонгох үндэслэл • ЗХА-ийн орнуудтай хамгийн ойр нутаг. • НҮБ-ийн АНДЭЗНК-оос баталсан Азийн хурдны зам АН32 Монгол улсад орж ирнэ. • Монгол улсын далайд гарах гарц нэмэгдэнэ. • БНХАУ-ын аялал, жуулчлалын бүс нутаг Хянган аймгийн Аршаан хотòîé îéð îðøäîã. • Монгол улсын газар тариалангийн нийт талбайн 22% Дорнод аймагт бий.

7. 3 5 6 4 1 2

8. БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны Хянган аймаг • 60 мянган ам км нутагтай, 1,6 сая хүн амтай • Засаг захиргааны төв Улаанхот 200 мянга, аялал жуулчлалын Аршаан хот 55 мянган хүн амтай. Монгол улсын хилээс 30 км зайтай. • Àялал жуулчлалын арвин их нөөцтэй, жилд 1 сая, Аршаан хотод 100-150 мянган жуулчин ирдэг. • Авто, төмөр замын сүлжээ сайн хөгжсөн.

9. Дорнод аймгийн Халхгол сум • 3600 хүн амтай. • Сумын төв Сүмбэрээс 100 орчим км зайтай орших Нөмрөгийн гол дээр гүүр тавих • Аялал жуулчлал, газар тариалангийн нөөц их

10. Судалгааны үð ä¿íãèéí òîéì • Àÿëàë æóóë÷ëàë: Àðøààí õîòîîñ 100 ìÿíãà, ìºí ãóðàâäàã÷ îðíû áîëîí äîòîîäûí æóóë÷èä èðýõ áîëîìæòîé. • Ãàçàð òàðèàëàí: óëààíáóóäàé, ñîáà, øàð áóóðöàã, öàãààí áóäàà, òºìñ, õ¿íñíèé íîãîî çýðýã ýêîëîãèéí öýâýð á¿òýýãäýõ¿¿í. • Áàéãàëü îð÷èí: Äàðõàí öààçòàé ãàçðààð äàéð÷ áàéñàí òóë ã¿¿ð áàðèõ àæèë 6 æèë õîéøëîãäñîí. Ýêî-æóóë÷ëàëààð õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð á¿ðä¿¿ëýõ áîëîìæòîé.

11. Сүмбэрээс зарим хот, газар хүртэлх зай

12. Сүмбэрээс ЗХА-ийн зарим хот, боомт хүрэх 20 тонн контейнерийн зардал

13. ¯ð ä¿íãèéí ìàòðèö 3 õóâèëáàð: 1/ Õèëèéí áîîìòã¿é, çàñìàë çàìã¿é îäîîãèéí áàéäàë 2/ ͺìðºãèéí ã¿¿ð, 3 êì çàìûí õàìò, õèëèéí áîîìò íýýãäñýí 3/ ͺìðºãèéí ã¿¿ð, Ñ¿ìáýð õ¿ðòýë 100 êì çàñìàë, õèëèéí áîîìò íýýãäñýí ¯íýëãýýíèé øàëãóóð: Çàðäàë, àÿëàë æóóë÷лàë, ãàçàð òàðèàëàíãèéí ýêñïîðò, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íºëºº, ÇÕÀ-èéí èíòåãðàö÷èëàë, õ¿í àì.

14. Үр дүнгийн матриц

16. SWOT analysis

17. Зардал ашгийн үнэлгээ Зардал: • Зам тавих: Нөмрөг – Сүмбэрийн хооронд тавих авто замын урт ойролцоогоор 100 км. Замыг жижиг хэмжээний гүүрийн байгууламжийг оролцуулан 1 км-ийг 150 000 америк доллараар барина гэж үзвэл нийт 15 сая америк долларын хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй. • Аялал жуулчлалын дэд бүтэц: 2-3 одтой зочид буудал, 2-3 гэр бааз барих - 1 сая ам доллар.

18. Ашиг • Аялал жуулчлал: Замыг тавьснаар жилд 100 000 жуулчин ирэх боломжтой. 100 000 х 3 хоногх 42ам. доллар = 12,6 сая америк доллар. • Зардлаа 1,5 жилд нөхөх боломжтой

19. Зам áèé áîëñíîîñ ¿¿ñýж болзошгүй нөлөөлөл 1/ Газар тэгшлэх, хайрга шороог технологийн дагуу дэвсэх, хучилт тавих зэрэг зам барилгын ажлын нөлөө • Ургамлын бүрхэвч алдагдах • Газар ашиглалт, ХАА-д ажиллагаанд өөрчлөлт орох - Байгалийн гольдрил, хэлбэр хэвийг өөрчлөх - Гүний усны түвшинд өөрчлөлт гарах - Хөрс шилжих, хагарч эвдрэх, нуур горхинд тунадас үүсэх - Байгалийн үзэсгэлэнт онгон байдлыг эвдэх - Ан амьтан, мал, орон нутгийн иргэдийн нүүдэл хөдөлгөөн - Ãàçàð òºëºâëºëòºä ººð÷ëºëò îðîõ - Хөрс, агаарын бохирдол - Зам барилгын машин, тоног төхөөрөмжийн ажиллагаанаас үүсэх тоос шороо, чимээ шуугиан - Түлш, тосны асгаралт - Хог - Орон нутгийн бус ажилчдыг ажиллуулах

20. 2/ Зам ашиглалтын нөлөө - Òýýâðèéí õýðýãñëèéí òîî õýìæýý èõñýíý - Бензин, түлшний нэмэгдэл хэрэгцээ - Тээврийн хэрэгслийн осол - Агаарын бохирдол, чимээ шуугиан, хог хаягдал нэмэгдэх - Зам хөндлөн гарах хүн, малын хөдөлгөөн, болзошгүй осол гэмтэл - Төрөл бүрийн бодис асгарснаас үүсэж болзошгүй осол, бохирдол - Çàìûí äàãóó ýìõ çàìáàðààã¿é õóäàëäàà, ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëò á¿õèé ñóóðüøèëò ¿¿ñíý. - Õóëãàéí àí íýìýãäýíý

21. Áîäëîãûí çºâëºìæ Тээврийн дэд бүтэц • 2007 онд багтан Нөмрөгийн гүүрийг 3 км засмал замын хамт тавих асуудлыг хууль, эрхзүйн хувьд шийдэн БНХАУ-ын буцалтгүй тусламжаар бариулж, ашиглалтад оруулах • Нөмрөгийн хилийн боомт гуравдагч орны иргэд нэвтрэх эрх бүхий олон улсын боомтын зэрэглэлтэй байх. • 2008 оноос Нөмрөг – Сүмбэрийг холбосон 100 км засмал замыг шаардагдах гүүрүүдийн хамт тавих. • Дорнод аймгийн Сүмбэрээс БНХАУ-ын Далянь боомтоор дамжин ЗХА-ийн зах зээлд гарах зардал Монгол улсын одоогийн тээврийн зардлаас тал илүү хувиар хямд байна. Иймд Дорнод аймгийг ЗХА-ийн бүстэй холбон эрчимтэй хөгжүүлэх стратеги боловсруулах. • Жуулчдад зориулан Сүмбэрийн бага оврын нисэх онгоц буух боломжтой хайрган талбайг цементлэн, тогтмол нислэгтэй болгох • Сүмбэрт ложистик төв бий болгох боломжийг судлах

22. Àÿëàë æóóë÷ëàë - Сүмбэр – Аршааны бүсийг БНХАУ-тай хамтарсан олон улсын аялал жуулчлалын бүс болгон хөгжүүлэх. Шаардагдах дэд бүтцийг бий болгох дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах бодлого хэрэгжүүлэх. • Гуравдагч орны жуулчдад энэ бүс нутгийг идэвхтэй сурталчлах • Монгол улсад өндөр хөгжилтэй орны жуулчдыг байнга визгүй нэвтрүүлдэг болох. Нэн тэргүүнд Япон, БНСУ-ын жуулчдад энэхүү хөнгөлөлтийг үзүүлэх. • Чинээлэг жуулчдыг татах гольфын талбай, цанын бааз, загасчлах аялалыг бий болгох • Нутгийн иргэдээс аялал, жуулчлалын зарим төрлийн боловсон хүчнийг сурган бэлтгэх - Уг бүс нутагт дотоодын аялал, жуулчлалыг хөгжүүлэх

23. Îëîí óëñûí õàìòûí àæèëëàãàà - Тухайн нутгийн эдийн засаг нь нэг улсаас хэт хамааралтай байх хандлага үүсэж болзошгүй. Иймд олон орны ялангуяа ЗХА-ийн интеграцчилалд оролцогч бүх орнуудын хөрөнгө оруулалт, иргэдийг оролцуулах боломжийг бүрдүүлэх. Îðîí íóòãèéí õºãæèë • Аялал жуулчлалын салбараас орон нутагт орох орлогыг нэмэгдүүлэх. Нутгийн иргэдийг эдийн засгийн харилцаанд идэвхтэй оролцуулах. Шилжин суурьшилт нэмэгдэж болзошгүй тул боловсрол, эрүүл мэндийн салбарыг онцгой анхааран өргөжүүлэх. - Ажиллах хүчний хомсдол үүссэн тохиолдолд Монголын бусад хот, аймгуудаас иргэдийг шилжин ирж суурьшихыг урамшуулах.

24. Хил орчмын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх төлөвлөгөө

25. Анхаарал тавьсанд баярлалаа. batbold@npi.mn