KOZMETİKLER

1. KOZMETİKLER Dr. Hasalettin DELİGÖZ

2. ÖNSÖZ • Güzellik insanların geçmişten günümüze gelen bir olgusudur.İnsanların dış görünüşleri ruh hallerini büyük ölçüde etkiler.Günümüzde insanların dış güzellikleri için doğru yada yanlış birçok seçenekler geliştirilmiş ve bunlar günlük hayatımızda fazlasıyla yer bulmuştur.  Bu tez çalışmamda kozmetiklerin günlük hayatımızdaki önemi,kullandığımız bu kozmetiklerin içerisinde bulunan kimyasal maddelerin aslında göründüğü kadar masum olmadığı geçici güzel bir görünümün yanında kalıcı bir tahribata sebep verdiğini,meydana getirdiği bazı hastalıkları ve kullandığımız her şeyin azının yarar çoğunun zarar ortasının karar olduğunu belirtilmesine çalıştım.

3. KOZMETİK NEDİR? • Kozmetik yunanca süs anlamına gelen cosmos kelimesinden türemiştir.İnsan vücuduna sürülen, serpilen veya sprey şeklinde uygulanan temizleme, güzelleştirme, çekiciliği arttırma veya görüntüyü değiştirme amacıyla kullanılan maddeler” olarak tanımlanırlar.   • Kozmetikler çok geniş yelpazeye sahip, toplumun hemen her kesiminde günlük yaşamla iç içe olan tüketim ürünleridir. Derinin temizliğinde kullanılan sabunlar, pudralar ve şampuanlar başta olmak üzere çeşitli makyaj malzemeleri, parfümler, deodorantlar günde birkaç kez tatbik edilirken, saça renk ve şekil vermek için kullanılan ürünler yılda birkaç kez tatbik edilerek kullanılırlar.

4. KOZMETİKLERİN TARİHİ • Arkeolojiden gelen deliller, tarih öncesi insanların pigmentleri nasıl hazırlayacaklarını ve bulacaklarını, ayrıca bunları yağlımaddeler ile karıştırarak mağara duvarlarını boyamak ve vücudu süslemek için kullanılabilen Kimyasal karışımları üretmeyi bildiklerini göstermektedir. O dönemde vücudu boyama hem bir çeşit süslenme hem de sihirlerden korunma şekli idi. Tarih öncesi pigmentlerin analizi 17 farklı rengin kullanılmış olduğunu göstermektedir. En çok kullanılanlar beyaz kurşun, tebeşir veya jips denen bir maddeden elde edilen beyaz; taş kömürü veya mangandan elde edilen siyah, kırmızı, turuncu ve yeşil olmuştur.

5. Kozmetiğin Asya'da başladığı kuvvetli bir ihtimaldir. Vücuda gösterilen büyük özene alışık ve görevleri kocalarına cezbedici görünmek olan Hindu kadınlar için kozmetik ürünleri ve parfümler gereklilik arz etmiştir. Yunanlılar zamanında Hipokrates ve arkadaşları dermatoloji üzerinde çalışarak perhizin, jimnastiğin, güneşin, banyoların ve masajın sağlığa ve güzelliğe olan faydalarını belirterek kozmetolojinin gelişmesinde etkili olmuşlardır. Galenus' un M.S. 130 - 200'de ‘Local Remedies’ isimli kitabı ilk kozmetik kitabı olarak düşünülebilir.

6. Kozmetikler, deri, tırnak, saç gibi organların görünüşünü düzelterek bir kimseyi güzelleştirmek için kullanılan maddeler, preparatlar, tedavi biçimleri ve araçlarıdır.

7. Güzellik,bakım, tarihin eski çağlarına kadar uzanan, sürekli bir gelişim ve değişim göstererek gelmiştir. ünümüze kadar gelen bir olgudur. KOZMETİGİN DOĞUŞU

8. Güzellik bakımının eski çağlarda Avrupa'da ki yol göstericisi Mısır ve Babillerdir. Eski inka ve Çin medeniyetlerinde bunun delillerine rastlanmaktadır. Bu çağlarda bitkilerden elde edilen boyalarla saçlar, gözler, dudaklar renklendirilmiş ve boyama dini törenlerin özelliği haline gelmiştir.

9. Özellikle Romalılar zamanında Mısırlılardan alınan örnekler sayesinde kozmetik geniş uygulama alanları bulmuştur.Kendilerine yenilik olarak sabun ve kokulu yağlar üretilmiştir.

10. Yunanlılar döneminde Hipokrat kozmetik üzerine tavsiyelerde bulunmuş, güzelliğe faydalarını anlatarak kozmetiğin gelişmesinde büyük rol oynamıştır .

11. Kozmetikler iki şekilde sınıflandırılır: 1-) Uygulanış yerlerine göre, 2-) Temel etki alanlarına göre,

12. Uygulanış yerlerine göre kozmetikler A-) Deriye Uygulanan Kozmetik Preparatlar • Yumuşatıcı kremler • Yumuşatıcı losyonlar • Temizleyici kremler • Temizleyici losyonlar • El krem ve losyonları • Temel kremler • Günlük kremler • Hormon kremleri • Sterat kremleri

13. Yüz maskeleri • Cildin rengini açan ve ciltteki lekeleri gideren preparatlar • Güneş ışınlarına karşı koruyucu ve bronzlaşmayı sağlayıcı preparatlar • Terlemeye mani olan (antiperspiran) preparatlar • Ter kokularını önleyen (deodoran) preparatlar • Traş preparatları

14. B-) Tozlar ve Pigmentli Preparatlar • Yüz pudraları • Allık • Dudak boyaları • Tırnak cilaları • Göze uygulanan kozmetik preparatlar

15. C-) Saça Uygulanan Kozmetik Preparatlar • Saça şekil veren preparatlar • Saçı düzleştiren preparatlar • Şampuanlar • Saç boyaları • Saç rengini açan preparatlar • Saçlara parlaklık verici ve saç şeklini koruyucu preparatlar

16. D-) Dişlere ve Ağız Boşluğuna Uygulanan Kozmetik Preparatlar • Diş patları ve diğer preparat şekilleri • Takım dişlerin temizlenmesi için kullanılan preparatlar • Ağız suları

17. E-) Diğer Kozmetik Preparatlar • Ayağa uygulanan kozmetik preparatlar • Bebek preparatları • Banyo preparatları • Vücut pudraları • Depilatuvarlar

18. Temel etki alanlarına göre kozmetikler • Tabaka oluşturan maddeler • Keratinli maddeler • Sebatrop maddeler • Endirekt dermatrop maddeler • Direkt dermatrop maddeler

19. Kozmetik Hammaddeler A-) Ana Maddeler • Bitkisel yağlar ve yağlı maddeler • Hayvansal yağlar ve yağlı maddeler • Mineral yağlar ve yağlı maddeler • Vakslar ve esterler • Yağ asitleri • Yağ alkolleri • Poli glikol eter • Pudralar

20. B-) Yardımcı Maddeler • Nemlendiriciler • Antioksidanlar • Çözücü sağlayıcılar • Koku maddeleri • Boyalar ve pigmentler

21. C-) Etken Maddeler • Eterik yağ ve bitki ekstreleri • Pigment leke gidericiler • İtici ve kovucu maddeler • Silikonlar • Güneşe karşı koruyucular • Doymamış yağ asitleri • Vitamin

22. KOZMETİKLERİN İÇERİSİNDE EN ÇOK BULUNAN YAPILAR • 1-) ALFA-HİDROKSİT ASİT   • 2-) EDTA • 3-) ANTİOKSİDANLAR • 4-) PARABENLER • 5-) ALOE VERA • 6-) KOLAJEN • 7-) VİTAMİNLER • 8-) TALK • 9-) LAKTİK ASİT VE LAKTATLAR • 10-) NEMLENDİRİCİLER • 11-) KORUYUCULAR • 12-) PROTEİNLER

23. ALFA-HİDROKSİT ASİT Meyva asitleri olarakta bilinen AHA’ler alfa pozisyonunda hidroksil grubu içeren organik asitlerdir.AHA’ler glikolik,laktik, sitrik,malik ve tartarik asitlerdir.

24. EDTA • Etilendiamin tetraasetikasit kısaltılmışı olan Bu asit kozmetik ürünlerinde kullanılan bir sabitleyicidir.Formülün içindeki maddelerin bazı elementlerle (özellikle minerallerle) birleşmesine mani olarak ürünün su gibi maddelerle • karşılaştığında doku, koku ve kıvam gibi istenmeyen değişikliklere uğramasını önler.

25. ANTİDOKSANLAR Genelikle deri bakım ürünleri için kullanılırlar.antidoksanlar oksijen güneş ışığı veya herhangi zararlı kaynağın etkilerini azaltabilen maddelerdir. antidoksanlar birçok bitki özü ve vitaminler içerirler.

26. PARABENLER • En yaygın olarak kullanılan korucuyucu maddelerdir.Benzoik asidin bir türevleridir.metil,etil, propil ve bütil yapıları vardır.. • genelikle kullandıgımız kimyasalların raf ömürlerini uzatıcı madde olarakta bilinir.

27. Niçin parabenler (koruyucular) kullanılır ve nerelerde bulunurlar? • Kozmetik ürünlerinde kullanılan koruyucular, ürünü mikrobiyolojik büyüme karşı ve ürünün güvenirliğini sürdürmesi her ikisi de, tüketicinin korunması içindir.  • Kozmetiklerde; Fondoten, pudra,, göz farı, maskara, makyaj temizliyiciler, ruj, çabuk kuruyan ojeler. • Ilaçlar; Krem- merhem şeklinde ilaçlar, göz, kulak ve burun damlaları, bandajlar, lokal anestezik ilaçlar. • Kişisel bakım ürünleri; Nemlendirici losyon ve kremler, diş macunu, diş tozu ve temizliyicileri, güneş yağları, cilt temizleyiciler, terlemeyi önleyici deodorantlar, sabunlar. • Gıdalar; Salata sosları, mayonez, hardal, ketçap, dondurulmuş gıdalar-sebzeler, reçeller, meyve suları.

28. ALOE VERA • Cilde tazelik veren, nem sağlayan ve son derece dinlendirici, yüksek konsantreli bir cilt bakım jelidir.Hafif cilt yanıkları,güneş yanığı,cilt tahrişleri veya kesik gibi ufak yaralanmalarda cildi yenileyici,rahatlatıcı,serinletici ve dinlendirici etkisi bulunmaktadır.

29. KOLAJEN • Kozmetikte preperatlarda kullanılan derinin yapıtaşlarından biridir.gliserin prolin ve aminoasitlerden sentezlenir.kolajen preperatları yeni doku oluşumunu hızlandırmak için kullanılır. kolajen aminoasitleri nemlendirici olarak kullanılır.

30. VİTAMİNLER • Vitaminler deri hastalıklarının iyileştirilmesinde yaşlanmaya bağlı kırışıklıkların önlenmesi ve geciktirilmesinde önemli yer teşkil etmektedir.kozmetiklerde kullanılan en önemli vitaminler vitamin A,vitamin C ve vitamin E dir.Bu vitaminler uygun düzeyde kullanıldıklarında güvenilirdirler.

31. VİTAMİN A • Derinin keratinizasyonunda rol oynar.Vit A eksikliği keratinizasyonu arttırır. Korium tabakası kalınlaşır ve derinin rengi solar.Korium tabakasında yağ bezlerinin ağzını kaparsa sebum dışarı çıkamayacağından, deride siyah noktacıklar ve akne oluşur.Deri kuru ve soyulur,kırışıklıklar meydana gelir.Vitamin A deri elastikiyetini arttırır ve derinin kalınlığını da etkiler.Vitamin A sadece derinin değil saçların, tırnakların, dişlerin gelişmesinde ve sağlıklı kalmasında da etkilidir.Sağlıklı kalınmasını sağlayan temel vitaminlerden birisidir. Etkilerine kısaca bakarsak;

32. - Epitelin koruyucu vitaminidir. • - Topik uygulama sonucunda hem mitotik, hem de metabolik olarak etkilidir. • - Epitelyum dokunun sağlıklı çoğalmasını sağlar ve dış etkenlere karşı epitelyum yaşlanmasını geciktirir. • - Kozmetik preperatlarda 1000-2000 IU/kg önerilir.  • Vitamin A kolaylıkla okside olduğundan kullanışsızdır. Vİt. A esteri Vİt.A palmitat esteri daha stabil olduğundan, genellikle Vit.A bu formda kullanılır.

33. VİTAMİN C • Suda çözünür. Perkutan etkisi A ve B komplekse kıyasla daha azdır. Sulu ortamdaki güçlü antioksidan etkisi nedeniyle kullanılır. Fakat kullanılmı kısıtlıdır. Sebebi ise oksidasyon ve ısı ile dekompoze olma yatkınlığıdır. Formulasyonlara genellikle daha stabil ve yağda çözünür olan askorbil palmitat şeklinde girer. Cildi UVA ve UVB ışınlarına karşı korur.

34. Başlıca kulanım alanları; • - Biyolojik co-faktör ve antiosidan olarak etkilidir. • - Deri üzerinde UV radyasyonunu önlemek amacı ile etkilidir. • - Kozmetik ürünlerde nitrosamin oluşumunu engeller. • - Hücrelerde kollajen sentezini arttırır. • - Nemlendirici preperatlarda Vitamin A ve Vitamin E ile birlikte kullanılır. • - Kozmetik ürünlerde daha stabil olan askorbil palmitat tercih edilir.

35. VİTAMİN E • Yağda çözünen antioksidan özelikte bir vitamindir ayrıca deri lipitleri için etkin bir antioksidandır. Esas olarak deride peroksit oluşumunu engellemek ve doğal tokoferol veya asetat esteri şeklinde kullanılır. Ayrıca nemlendirici ve Uv karşı koruyucu özelliğide vardır. Kozmetik preperatlarda %0.1 ve 0.5 oranında askorbil palmitatla kombine halde kullanılır. En yaygın kullanım şekli tokoferol asetattır. • Deri üzerindeki etkileri şu şekildedir; • - Tedavi edici olarak; kronik deri hastalıklarında, yara iyileştirici, antienflamatuar. • - Kozmetik preperatarda; Nemlendirici, UV ışınlarına karşı koruyucu, lipit peroksidasyonunu azaltıcı,kırışıklıkları önleyici ve saç bakım preperatlarında kullanılır.

36. VİTAMİN B KOMPLEKSİ • Bu kompleks B1 , B2 , B6, folik asit , B12, nikotin amit, pantotonik asit, biotin, ve diğer maddeleri içerir. Bu gruptaki diğer vitaminler suda çözünür ve ısıya dayanıklıdır. • - Vit B6 yağda çözünen tripalmitat esterinin %0.02 lik çözeltisini içeren losyonları kepeğe karşı etkili olduğu görülmüştür. • - Saçın grileşmesinin pantotonik asit tedavisi ile önlendiği ileri görülmüştür. • - Fazla sebum ifrazı yine pantotonik asit tedavisi ile durdurulmuştur. Dolayısıyla bu yüzden meydana gelen saç dökülmesi önlenmiştir.

37. PANTENOL • ProvitaminB5 olarak bilinen bu vitamin B kompleks vitaminlerinden olup saç ve deri preperatlarında • Sıklıkla kullanılır. Deri yaşlanmasını yavaşlatan ve iyi bir nemlendirme sağlayan fibroblast hücrelerinin üremesini arttırarak etki gösterir. Cilt ve saçın nemini korur ayrıca saçın şekil alımını kolaylaştırır. Pantenol pantetonik asidin alkolüdür. Topik olarak uygulandığında deriden pentere olarak pantetonik aside döner. Hücre yenilenmesini arttırır.  

38. Pantenolün saç bakım preperatlarında kullanımı; • -Pantenol saç üzerinde osmotik etki ile pentere olur • - Saç üzerinde film tabakası oluşturarak saça hacim kazandırır. • - Yumuşak kolay taranan ve kolay şekil verilen saçlar saglanabilir. • - Saçları onarıcı etkisi vardır.

39. TALK • Talk; yumuşaklığı, izolasyon, elektrik direnci, kimyasal tutarlığı, ısıya dayanıklılığı, yağ absorplaması gibi özellikleri sebebiyle birçok alanda özellikle kozmetik sektöründe kullanılmaktadır. Talk genel özelliği olarak magnezyum, silis ve oksijenden oluşmuş bir silikattır. • Talk kimyasal saflığı ve kayganlığı sebebiyle kozmetik üretiminde kullanılır. Talk’ın lifsi yapısı ve içerisindeki mineraller kozmetik alanında kullanılmasının en büyük etkendir.

40. LAKTİK ASİT VE LAKTATLAR Laktik asit; dogal laktik asit diye adlandırılan L(+) formda ve D(-)formda bulunabilen optik bir moleküldür.   • Yetişkin bir insan günde yaklaşık 120gr laktik asit üretir.ve • L (+) asit kanda, kaslarda, organlarda, saç ve deride bulunur. Daha öncelerde sodyum laktat, laktik asidin nötr sodyum tuzu olarak; dermotolojik uygulamalarda kullanılan gliserin ile yenileme aracı olarak kullanılıyordu. Hümektasyon özelliklerini kontrol etmek için 1960’ lı yıllarda başarıyla gerçekleşti ve gliserinle mukayese edilebilen özelliği tespit edildi. Bu çalışmada hümektantların (nemlendiricilerin) derideki nemi (suyu) azaltma ve derinin esnekliğini arttırmada ne kadar etkili olduğunun ölçümü yapıldı.

41. NEMLENDİRİCİLER • Nemlendiriciler kozmetik kremlerde su kaybında meydana gelen kabuklaşmayı önlemek için kullanılır. Nemlendiriciler aynı zamanda deriden su kaybı hızını kontrol ederler. Etki mekanizmalarına göre örtücüler, hümektantlar, emoliyanlar ve protein yenileyiciler oalrak sınıflandırılırlar. • Cildin nemlenmesi hangi faktörlere bağlıdır dersek; • - Keratin tabakasında bulunan doğal nemlendirici faktör • - Suyun ciltten uçmasını kontrol eden ve suyu tutan hücre içi lipitlere • - Sebum ve mukopolisakkaritlerin varlığına

42. Cildin nemlenmesi nasıl gerçekleşir dersek;  • -Suyun ciltten doğal olarak uçmasını sınırlayarak • - Çevreden cilde su çekerek • Nemlendiricide aranan özellikler nelerdir dersek; • -Normal atmosferik nemde su çekici ve tutucu olamalı • -Normal atmosferik nemde, bulunduğu preperattaki su miktarı değişmesi, nem değişmesiyle fazla miktarda değişmemeli • - Vizkozitesi, diğer maddelerle kolay karıştırılabilmesi yönünden düşük ve vizkozitesininde sıcaklık ile değişme oranı küçük olmalı. • - Kolaylıkla ve ucuza satın alınabilmelidir.

43. KORUYUCULAR • Etkin bir koruma preperatın güvenilirliğini ve stabilitesini arttırır. Bu amaçla kimyasal maddeler, koruyucular kullanılır. Kozmetik preperatlarda en çok kullanılan koruyucular; metil paraben (%35), propil paraben (% 32), imidazolidinil üre ( %9), kuaterniyum-15 (%5) ve formaldehit çözeltisi (%4). Birçok dezanfaktan madde kozmetik preperatlarda koruyucu olarak kullanılır. • Birçok dezanfetan madde kozmetik preperatlarda koruyucu olarak kullanılır. 

44. 1-) Etil ve propil alkol: Saç ve traş losyonlarında kullanılır.Maksimum etkinliği etil alkolde %70 izopropil alkolde %50 olarak verilir. • 2-) Asit ve esterler: Krem ve losyonlarda kullanılır. Bunlara organik asitlerden laktik, sitrik ve tartarik asitler sayılabilir. • 3-)Fenoller: Bilinen en eski dezenfektandır. Ancak toksittirler, çözünürlükleri azdır ve birçok preperatta çözünürlük arttırıcı maddelerin yanı sıra kullanılırlar.

45. 4-) Yüzey aktif bileşikler: Bakterisit ve bakteriostatik etkiyi bakterilerin protein yapısını bozarak gerçekleştirirler. Yüzey aktif bileşikler; • - Alifatik kauterner bileşikler • - Ariloksi bileşikler • - Hetereoksi bileşikler • - Morfolin türevleri olmak üzere 4 grupta toplanırlar. • 5-) Sülfir bileşikleri: Dermotolojide kullanılan en eski dezenfektandır.Saç losyonları ve şampuanlarda kullanılır.Kozmetolojide sülfür bileşiği olarak tetrametiltiuramdisülfat, çinkodimetilditiokarbonat kullanılır.

46. PROTEİNLER • Proteinler ve bunların hidrolizatlarının fonksiyonel özelliklerinden dolayı kozmetik endüstüride, deri ve saç bakım ürünlerinde kullanımları oldukça yaygındır. Proteinler büyük molekül agırlıkları sebebiyle kolaylıkla pentere olmamakta ve yüzeyde nemlendirici ve bir takım bağlanmalar yoluyla onarıcı etkileri nedeniyle kullanılmaktadır. Kozmetik amaçla en çok kullanılan bitkisel proteinler ise soya proteinleri ve buğday glutenidir. Soya peptitlerinin deriden emilerek fibroblastlarda da etki gösterdiği ve kollajen glikozaminoglikan sentezini arttırarak yaşlılık belirtilerini azaltıcı etkiye sahip olduğu bildirilmiştir. 

47. - Son yıllarda çok popüler olan bakır peptitlerinin yapısında bulunan tripeptitler kollajenin yapısında olan maddelerdir. Deride irritasyona neden olmadan derinin daha genç görülmesini sağlarlar. Yani iyileştirici ve doku iyileştirici özellikleri vardır. • - Tripeptitler gibi pentapeptitlerin de kollojen sentezini arttırarak, ciltte ince çizgi ve kırışıklıklarda etkili olduğu bildirilmiştir. • - Bir heksapeptit alan Argireline ise uygulandığı bölgede botilinum toksinine benzer bir şekilde sinir uçlarındaki iletiyi bozarak kırışıklıkları açmaktadır. Yan etki oluşturmaz, kullanımı güvenlidir.

48. PARFÜM • Parfüm doğada bulunan ve sentetik olarak elde edilen hoş kokulara denir. Güzel kokma isteği günümüzden binlerce yıl önce yaşayanların, bugünkü parfumlerin temelini oluşturur şekilde kokular hazırlamasına sebep olmuştur. Parfümlerin çeşitli elde ediliş yöntemleri vardır. Bunlar;  • 1-) Doğal hammaddelerin işlenmesi • Hammaddeler bitkisel yada hayvansal kaynaklı olabilir. Bitkisel kökenli olması durumunda özüt, çiçeklerden, yapraklardan, tohumlardan, odundan, köklerden ve meyvelerden elde edilir. Hammaddelerin kökenine göre çeşitli özütleme yöntemleri vardır. -Su buharı ile damıtma • Bu yöntem yalnız ısı etkisi altında bozunmaya ürünlerle uygulanır ve bu yolla esanslar, yani uçucu yağlar elde edilir.

49. 2-) SENTETİK ÜRÜNLER • Bu ürünlerin kimi doğal ürünlerden fiziksel yolla özütlenir. Sentetik ürünler, kullanılan hammaddelerden ya ayrımlama yoluyla yada birleşim yoluyla elde edilir. Çok sayıda sentetik ürün, başka maddelerin yanı sıra taş kömürü katranı, petrol türevleri, asetilen gibi maddelerden üretilir ve tanımlanmış hoş bir koku elde etmek için özgül bir maddeye dönüştürülür.

50. 3-) BİRLEŞTİRME • Bu yöntem, istenilen kokunun elde edilmesi amacıyla, kokulu ürünlerin, genellikle başka maddelerin katılmasıyla elde edilir. Bir parfüm zamanla gelişerek evrime uğrar ve özgün nitelikler kazanır bu sebeble formülünü zamanla değiştirmek gerekir. Formül bir kez elde edildikten sonra formülün çeşitli bileşenleri titizlikle tartılıp birbirleri içerisinde çözündürülerek üretime geçilir. Alkollü çözeltiler için hacim olarak yaklaşık %96 saf alkol içeren ve olabidiğince yansız kokusu olan etil alkol kullanılır. Alkollü çözeltiler bir kez hazırlandıktan sonra ‘ emiştirme’ denen bir döneme girer. Kullanılan ürün emiştirme döneminde daha da zenginleşir. Bitmiş bir ürün elde etmek için yaklaşık iki ay beklenilmelidir.