Dariusz Więcek Konferencja Przyszłość Rynku Medialnego w Polsce, Poznań Media Expo, 9.04.2014

1. Możliwości przyszłego wykorzystania pasma radiodyfuzyjnego dla potrzeb naziemnych emisji cyfrowych Dariusz Więcek Konferencja Przyszłość Rynku Medialnego w Polsce, Poznań Media Expo, 9.04.2014

2. AGENDA • Gospodarka widmem radiowym pasm radiodyfuzyjnych • Aktualny stan planów i sieci multipleksów • Możliwości uruchomienia kolejnych multipleksów na bazie Planu GE06 • Nowe techniki zwiększania efektywności wykorzystania widma radiowego • Ocena skutków dyskutowanych propozycji w sprawie przyszłych przeznaczeń pasma 700 MHz dla systemów mobilnych (tzw. dywidenda cyfrowa 2) • Propozycje rozwiązań dla przyszłych multipleksów • Podsumowanie

3. Gospodarka widmem radiowym • Częstotliwości radiowe stanowią unikalny, odnawialny, skończony i cenny zasób państwowy zarządzany na szczeblu krajowym (UKE, KRRiT) i międzynarodowym (ITU, CEPT) • Zarządzanie widmem radiowym wykorzystuje ramowy podział zasobów radiowych na typy służb radiowych, rezerwacje i przydziały częstotliwości, który definiują Krajowe Tablice Przeznaczeń Częstotliwości (KTPCz) i RR ITU • Zasoby widma radiowego stanowią cenne źródło stanowiące o wpływach budżetowych (ze sprzedaży, licencjonowania, pozwoleń radiowych) mający często też znaczny wpływ np. na wycenę wartości poszczególnych firm • Tradycyjne sposoby licencjonowania: sprzedaż, dzierżawa, aukcja. Ustalanie szczegółowych warunków technicznych wynikających z kompatybilności elektromagnetycznej

4. Widmo radiowe pasm radiodyfuzyjnych • Pasma radiodyfuzyjne przeznaczone dla radiodyfuzji naziemnej: • Pasmo III (VHF): zakres częstotliwości 174-230 MHz • Pasmo IV i V (UHF): zakres częstotliwości 470-862 MHz • Pasma VHF i UHF są dziś współużytkowane z innymi systemami: • PMSE (Programme Making and Special Events) • Radioastronomia (604-608 MHz) • ARNS (systemy krajów b. Układu Warszawskiego: RSBN/PRMG, SOD, RSP) • Systemy radarowe • Systemy radia kognitywnego (Cognitive Radio) wykorzystujące tzw. białe przestrzenie widma (TV White Spaces) • Pasmo UHF (ok. 400-1000 MHz) stanowi najcenniejszy zasób widma radiowego ze względu na unikalne cechy fizyczne (duże zasięgi, niskie koszty budowy sieci, penetracja w budynkach, małe anteny o dobrym zysku) • Przeznaczenie części pasma UHF na potrzeby telewizji pozwala na współużytkowanie widma, przeznaczenie dla operatorów komórkowych oznacza de facto wyłączność w użytkowaniu i „oddanie pasma” operatorom komórkowym

5. Podstawy regulacyjne pasm telewizyjnych • Porozumienie RRC ITU w Genewie w 2006 (kraje Europy, Afryki, Bliski Wschód i kraje byłego ZSRR), tzw. „GE06” • Zasady planowania i kryteria techniczne kompatybilności sieci (radiodyfuzyjne i inne) • Plany częstotliwości cyfrowy i analogowy • Warunki modyfikacji Planu • Terminy zaprzestania ochrony TV analogowej (17.06.2015r) • ITU WRC 07 • Przeznaczenie 790-862 MHz dla systemów mobilnych na zasadzie pierwszej ważności (tzw. dywidenda cyfrowa, pasmo 800 MHz), • Decyzja Komisji Europejskiej z 2010r. 2010/267 /EC w sprawie przeznaczenia zakresu 790-862 MHz (tzw. Dywidenda cyfrowa) • wymóg KE w sprawie zwolnienia pasma przez systemy telewizyjne, implementacja do 2013r. • ITU WRC 12 • Uchwała w sprawie podjęcia prac dotyczących użytkowania zakresu 694(8)-790 MHz (pasmo 700 MHz, tzw. Druga dywidenda cyfrowa) przez systemy mobilne (do dyskusji i decyzji podczas WRC 15), prace w JTG 4-5-6-7 • Mandat KE do CEPT w sprawie prac nad zagadnieniami kompatybilności pasma 700 MHz (CEPT CPG PTD) • Porozumienia bilateralne administracji (np. z Rosją, Ukrainą)

6. OBSZARY REZERWACJI WEDŁUG PLANU GE06: PASMO VHF: 174-230 MHz • DAB+ MUX2 • DAB+ MUX1 MUX8 DVB-T • DAB+ MUX3

7. Wykorzystanie pasma VHF • Wolne zasoby częstotliwości, które są i będą dostępne dla telewizji w długim okresie czasu • Możliwy jest jeden multipleks ogólnopolski DVB-T (MUX8) i trzy multipleksy DAB+ • Nieco niższa dostępna przepływność DVB-T (ok. 22 Mb/s) • Nieco większe problemy planowania sieci DVB-T (duże obszary rezerwacji), brak przeznaczeń dla konkretnych stacji w GE06 (implementacja za pomocą sieci SFN) • Niektórzy odbiorcy TV będą musieli zamontować dodatkową antenę odbiorczą na pasmo VHF

8. OBSZARY REZERWACJI WEDŁUG PLANU GE06: PASMO UHF: 470-862 MHz

9. MULTIPLEKSY DVB-T AKTUALNIE DOSTĘPNEPASMO UHF: 470-790 MHz

10. Obecny stan sieci DVB-T Post switch-off (31.07.2013) situation MUX3 Stacjonarny + przenośny 98% MUX2 MUX1 Odbiór stacjonarny ~95% Odbiór stacjonarny ~95% MUX 4 – odbiór mobilny, miasta Dodatkowe emisje lokalne (spoza GE06) MUX 5, 6 ?

11. Obecne multipleksy DVB-T - kanały w paśmie 700 MHz (tzw. dywidenda cyfrowa 2)

12. Dywidenda cyfrowa 2 - utrata pasma 700 MHz Utrata 2 multipleksów wg GE06 (MUX5, MUX6) MUX5 DVB-T (poza GE06) - wymaga planowania i koordynacji międzynarodowej

13. Nowe techniki zwiększania efektywności wykorzystania widma radiowego • Radio kognitywne (Cognitive Radio, TV White Spaces) jako technika (np. w służbie drugiej ważności) wykorzystująca w sposób niezakłócający (tzw. oportunistyczny) pasma telewizyjne wykorzystywane obecnie przez inne służby • Wykorzystanie zasady BSO (BeneficialSharingOpportunities) promowanej przez KE • Nie ma konieczności zmiany planów DVB-T • Aplikacje: np. dostęp do Internetu, Internet Rzeczy (Machine-to-Machine), Inteligentne liczniki

14. Pasmo 700 MHz a systemy TV WS Kanały 21-60 Kanały 21-48 Żródło: IŁ-PIB, ECC Raport 185

15. Pasmo 700 MHz dla systemów mobilnych: konsekwencje • Utrata 2 pełnych pokryć DVB-T GE06 (MUX5, MUX6) • Utrzymanie MUX1-MUX4 możliwe bez większych zmian Planu i większych problemów koordynacji międzynarodowej (Konieczna współpraca międzynarodowa i wielostronne modyfikowanie Planu GE06 (zmiana niektórych kanałów) • Brak możliwości wykorzystania współużytkowania pasma 700 MHz przez innych • Idea KE - BSO (BeneficialSharingOpportunity) ? • Brak możliwości wykorzystywania systemów Cognitive Radio TV WS w paśmie 700 MHz • Mniej dostępnych kanałów TV spoza GE06 na emisje lokalne • Problemy przygraniczne z systemami ARNS (wschód) • Znaczne problemy zakłóceń LTE700 do DVB-T (klasyczny uplink i downlinkFDD) • Przygotowania do wdrożenia i uzgodnienia międzynarodowe mogą zająć wiele lat • Różne potrzeby i oczekiwania różnych krajów UE (konieczność wyłączania DVB-T w niektórych krajach) • Utrzymanie 5-6 pokryć DVB-T wymaga istotnej zmiany Planu GE06 i koordynacji międzynarodowej

16. Ocena możliwości utrzymania 6 multipleksów w sytuacji utraty pasma 700 MHz

17. Warunki i efekty modyfikacji Planu GE06 • Zgoda na wielostronną modyfikację Planu przez kraje sąsiednie (najlepiej konferencja ITU, CEPT) • Możliwe zastosowanie większych obszarów rezerwacji niż w GE06 • Korzystne zastosowanie transmisji DVB-T2 lub kolejnej wersji standardu • Utrzymanie 6 multipleksów DVB-T2 w paśmie UHF nawet po przekazaniu pasma 700 MHz dla operatorów mobilnych (w DVB-T do 5 multipleksów) • Zapewnienie atrakcyjnej oferty naziemnej telewizji na dłuższy czas (możliwość rozwoju HD, UHD, 4k, 8k, 3D, dodatkowe usługi, telewizja holograficzna itp.)

18. PODSUMOWANIE • Obecnie są wolne i dostępne zasoby pasm telewizyjnych VHF i UHF, które pozwalają na uruchomienie kolejnych multipleksów DVB-T i DAB+: • MUX5 i MUX6 DVB-T w paśmie UHF • MUX8 DVB-T VHF • 3 multipleksy DAB+ w paśmie VHF (1 przydzielony dla Polskiego Radia, 2 wolne) • Oceniamy, że zasoby UHF (470-790 MHz) pozostaną w Polsce praktycznie dostępne na potrzeby telewizji przynajmniej do 2020r. • W sytuacji przyszłej zmiany przeznaczenia pasma 700 MHz dla systemów mobilnych możliwe będzie takie zmodyfikowanie planu GE06, aby utrzymać 6 multipleksów w paśmie UHF (470-694 MHz) w DVB-T2 (lub 5 multipleksów w DVB-T) • Zapewnienie przyszłej atrakcyjnej oferty telewizji naziemnej (np. programy HD, UHD, nowe programy) i radiowej (nowe programy, nowe usługi, duże zasięgi) jest możliwe dzięki uruchomieniu kolejnych multipleksów, dla których istnieją wolne zasoby częstotliwości zarówno w paśmie UHF jak i VHF

19. Dziękuję za uwagę d.wiecek@il.wroc.pl