“Qlobal İstiləşmə və İqlim Dəyişikliyi”

1. “Qlobal İstiləşmə və İqlim Dəyişikliyi”

2. Tanışlıq • Mövzuya giriş (Beyin həmləsi-Qlobal İstiləşmə nədir?) • Təlimçinin təqdimatı • Qrup işi (Qlobal istiləşmənin qarşısını almaq...) • Qrup işi - təqdimatlar • Yekun PROQRAM

3. TANIŞLIQ Adım Xobbim Gələcəyim Arzum

4. Qlobal İstiləşmə-Yer Kürəsi və Dünya okeanının atmosferinin orta illik dərəcəsinin tədricən yüksəlməsi prosesidir. Qlobal İstİləşmə nədİr?

5. Sənaye inqilabı dövründən bu tərəfə Yer kürəsinin temperaturu 0,7 dərəcə C artmışdır və istiləşmənin böyük hissəsi son 50 ildə insan fəaliyyəti (antropogen amillər) ilə bağlıdır. Klimatik modellerden alınan qiymətlərə görə 21 əsrdə Yer kürəsinin orta temperaturu 1,1 dərəcə C-dən 6,4 dərəcəyə gədər arta bilər. Ümumİ məlumat

6. 1992-ci ildə BMT-nin Rio-de-Jeneyro şəhərində (Braziliya) “Ətraf mühit və inkişaf” mövzusunda keçirilən konfransda iqlimin dəyişməsi haqqında konvensiya qəbul edildi. 1997-ci ilin dekabr ayında isə Kiotada (Yaponiya) yuxarıda qeyd olunan konfransın tərəflərinin iştirakı ilə protokol təşkil olundu. Bu protokol Kioto Protokolu adlanır. Burada 159 ölkədən 2 min nümayədə iştirak edirdi. Kiota Protokoluna görə, atmosfere atılan parnik qazlarının miqdarı 5,2% azaldılmalıdır.Bütün xoşagəlməz proqnozlara baxmayaraq, dünya ictimaiyyəti atmosferin çirklənməsinin və parnik effektinin pik nöqtəyə çatmasının qarşısını almaq üçün müəyyən tədbirlər görməlidir:1. Sənaye müəssisələrində təmizləyici qurğuların qoyulması ilə atmosferə tullanan parnik qazlarının miqdarının azalması;2. Qeyri-ənənəvi enerji mənbələrindən istifadə edilməsi. Bura külək, günəş enerjisi, AES-lar və s. daxildir;3. Meşələrin qırılmasının qarşısının alınması və yeni meşə sahələrinin salınması;4. Zibillərin çeşidlənərək xüsusi zavodlarda utilizə edilməsi və bu yolla atmosferə tullanan zəhərli qazların miqdarının minimuma endirilməsi;5. İri şəhərlərdən atmosfer çirklənməsinin qarşısını almaq məqsədilə tıxacların sayını azaltmaq üçün müəyyən tədbirlərin görülməsi.

7. Dünyanın istiliyi nizamlı olaraq artır. Qlobal istiliyi ortalama səthi bu anda 15 dərəcədədir. Geoloji və digər elmi dəlillər sübut edirlər ki, keçmişdə səth istiliyinin ən yüksək dərəcəsi 27 dərəcə , ən aşağı isə 7 dərəcə olduğunu göstərir. İQLİM DƏYİŞİKLİYİ

8. İstixana təsiri, atmosferdə ibarət olan, yaranan bir təbəqənin yaratdığı təsirdir. Bu təbəqə Günəşdən gələn şüaların dünyadan əks olunduqdan sonra təkrar atmosferin xaricinə çıxmasına maneə törədir. İstixana təsiri olmasaydı dünya son dərəcə soyuq bir planet halına gəlirdi.İstixana təsirini artıraraq dünyanın normaldan çox istiləşməsinə səbəb olan qazlardan bəziləri karbon 4 oksid, əmtəən və azotoksitdir. Bu qazlar müasir sənayedə və əkinçilikdə istifadə edilir, qalıq yanacaqların yanmasıyla ortaya çıxır.Atmosferin konsentrasiyası hər keçən gün artır. Məsələn atmosferdəki karbon 4 oksid konstanstrasyonu 1800-cü illərdən bəri 30% daha yüksək bir səviyyədə artdı. İstİxana təsİrİ nədİr?

9. İstilikqeydləri 19-çu əsrsonlarındatutulmağabaşlandı. Qlobalistiləşməortalamaolaraq 20-ciəsrdətəxminən 0,6 dərəcəartdı. İstiliyinartmasıyla,buzlaqlarınəriməsisəbəbiylədənizsəviyyələridə 10-20 santinmetrarasındayüksəldi.Arktiqdənizbuzları, son birneçə 10 ilinyazvəpayızdövründətəxminən100/40-a çatannisbətdəincəldi. Buna qarşılıqAntarktikanınbəzihissələridahadasoyudu. Səthistiliyivətroposferdəkiistilikarasındabəziziddiyyətlərgözədəyir. İstİləşmənİn dəlİlİnədİR?

10. İstixanatəsiriyaradanqazlarıntəsirininqarşısıalınmazsa, 2100-cü iləqədərortalamaqlobalistilik 1,4-5,8 dərəcəartacaq. Mədəniyyətin ortayaçıxışından bəri qlobalistilikortalamayalnız 1 dərəcə artdı.İstixanatəsiri yaradanqazların qarşısı dərhal alınmazsa belə, alimlər təsirin uzunbirmüddət dahadavamedəcəyini söyləyir.Çünkiböyükbuzvə suparçalarını daehtivaedən iqlimsistemininnormaladönməsi yüzlərlə ilalabilər.Bəzi alimlər, Qrelandiyabuzlaqlarında yaşananərimənin dərhal tədbiri alınsa belə geridönülməz olduğunudüşünürlər.Yüzlərlə ildavamedəcək buəməliyyat, dəniz səviyyələrində yeddimetrlikbiryüksəlməyə səbəb olabilər. İstİlİk nəqədəryüksələcək?

11. Qlobal mənada daha çox sərt hava hadisələri ortaya çıxacaq. Sahil bölgələrdə yağmur miqdarı artarkən, iç bölgələrdə isti havanın təsiriylə quraqlıq baş verəcək.Artan fırtınalar və dəniz səviyyələri səbəbiylə daha çox sel meydana gələcək. Bununla birlikdə, hava istilikləri bölgələrə görə çox böyük fərqliliklər göstərəcək. Və bu vəziyyətin nəticələri təxmin edilməyəcək qədər güclüdür. Havavəzİyyətİnecəolacaq?

12. Şirin su qaynaqlarının azalması, qida istehsalı şərtlərindəki ümumi dəyişikliklər və sellər, fırtınlar, isti dalğaları və quraqlıq səbəbiylə ölümlərdə yaşanacaq artım kimi potensial təhlükələr gündəmə gələcək.Bu vəziyyət ən çox, sürətli iqlim dəyişməsinə qarşı hazırlıq edə bilməyən yoxsul ölkələrə təsir edəcək.Həyat sahələrinin sürətli dəyişməsinə ayaq dura bilməyən bir çox bitki və heyvan növünün nəsili yox olacaq. Dünya Sağlamlıq Təşkilatının məlumatlarına görə, qızdırma və qeyri-kafi bəslənmə kimi səbəblərdən milyonlarla adam ölümlə üz-üzə gələcək. Təsİrlərİnələr olacaq?

13. İstiləşməyə insantəsirinin nə qədər olduğunuvə istiləşmənin zəncirləmə təsirlərinin nələr olabiləcəyini bilmirik.Qlobalistiləşmə, sabitbuzlaqların əriməsi ilə istixanatəsiri yaradanəmtəən qazının yüksək miqdardaartması kimi, gələcəkdə istiləşməni tətikləyəcək dəyişikliklərə yolaçabilər.Dahaistişərtlər səbəbiylə böyümə sürətləri artanbitkilər, böyüdükcə atmosferdən dahaçoxkarbon 4 oksidçəkməsi kimiistiləşməni yüngülləşdirici təsirlər edə bilər.Ancaqelmadamları, komplekstarazlığını, müsbət və mənfi təsirlərə necə birreaksiyaverə biləcəyinəəmin deyil. Nəyİbİlmİrİk?

14. Qlobalistiləşməyə şübhəylə yanaşanlarbelə dünyanın gedərək istiləndiyini inkaretmir. Şübhələrinin dayağını, qlobalistiləşmə təsirinin insanfəaliyyətləri səbəbiylə ortayaçıxmış olmasına bağlayırlar.Bəziləri hal-hazıda şahidolduğumuzdəyişikliklərin fövqəladə olmadığını söyləyir.Bunaən böyükdayaqları isə insanvarolmadanəvvəl qlobaliqlimşərtlərində yaşanmış olandəyişiklikləri nəzərdə tuturlar.Bəzi şübhəçi alimlər, istiləşməni birmüddətdir günəşdə olanyüksək fəaliyyətlərə bağlayır.Bununlabirlikdə, iqlimintəbii dəyişmələrinin ənyuxarısındabelə birşeylər olduğuvə bundadainsanın günahlarındandır. Şübhəçİlər nə deyİr?