Zarządzanie kapitałem w bankach

1. Zarządzanie kapitałem w bankach Krzysztof Dresler, Wiceprezes Zarządu Banku PKO BP SA Warszawa, 27 stycznia 2011 r.

2. Podstawowe pojęcia - przedmiot zarządzania Kapitał wewnętrzny - oszacowana przez bank kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka Miara stosowana w praktyce przez banki (definicja z Prawa bankowego art. 128) Kapitał ekonomiczny - oszacowana przez bank kwota kapitału, niezbędna do pokrycia wszystkich potencjalnych rodzajów ryzyka występujących w działalności banku oraz wpływu zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka Miara występująca w literaturze akademickiej, w praktyce często utożsamiana z kapitałem wewnętrznym (różnica semantyczna) Fundusze własne – definicja kapitałów uznawanych przez władze nadzorcze dla celów określania adekwatności kapitałowej; składają się z sumy funduszy podstawowych (Tier 1), uzupełniających (Tier 2) i kapitału krótkoterminowego (Tier 3) Kapitał własny – miara sprawozdawczo-księgowa stanowiąca sumę: kapitału podstawowego, kapitału zapasowego, kapitału rezerwowego, funduszu ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej, funduszu z aktualizacji wyceny, wyniku finansowego w trakcie zatwierdzania, wyniku z lat ubiegłych, bieżącego wyniku finansowego netto, odpisów z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

3. Podstawowe pojęcia - RAPM RAPM (Risk Adjusted Performance Measurement) - metoda pomiaru rentowności działalności banku uwzględniająca relację poziomu zysku do poziomu ponoszonego ryzyka, obejmuje takie miary jak: wynik netto wynik netto RORAC = = kapitał skorygowany o ryzyko kapitał wewnętrzny wynik netto skorygowany o ryzyko wynik netto - oczekiwana strata = = RAROC zainwestowany kapitał kapitał własny wynik netto skorygowany o ryzyko wynik netto - oczekiwana strata = = RARORAC kapitał skorygowany o ryzyko kapitał wewnętrzny Wdrożenie systemu pomiaru rentowności skorygowanej o ryzyko wymaga aktywnego współdziałania Finansów (w zakresie zarządzania rentownością oraz alokacji wyników) oraz Ryzyka (w zakresie alokacji oczekiwanego i nieoczekiwanego poziomu ryzyka). Ponadto ustalenie celów rentownościowych powinno być spójne z polityką zarządzania ryzykiem banku, w tym określoną przez bank tolerancją na ryzyko.

4. Podstawowe pojęcia - cele zarządzania Celem zarządzania kapitałem własnym jest zwiększanie rentowności oraz wartości dla akcjonariuszy, przy zachowaniu bezpiecznego poziomu adekwatności kapitałowej. Celem zarządzania adekwatnością kapitałową jest utrzymanie, w sposób ciągły, funduszy własnych na poziomie adekwatnym do skali oraz profilu ryzyka działalności (mierzonego np.: kapitałem wewnętrznym). • Proces zarządzania adekwatnością kapitałową i kapitałem własnym obejmuje: • określanie oraz realizację pożądanych przez bank celów kapitałowych, • identyfikację i monitorowanie istotnych rodzajów ryzyka, • szacowanie kapitału wewnętrznego na pokrycie poszczególnych rodzajów ryzyka oraz łącznego kapitału wewnętrznego, • ustalanie wewnętrznych limitów na poziom adekwatności kapitałowej, • prognozowanie, monitorowanie oraz raportowanie poziomu i struktury kapitału własnego oraz adekwatności kapitałowej, • kapitałowe działania awaryjne, • alokację kapitału wewnętrznego, • ocenę rentowności poszczególnych obszarów biznesowych oraz poszczególnych spółek.

5. Zarządzanie kapitałem - element procesu ICAAP Zgodnie z paragrafem 40 uchwały nr 383/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r., proces ICAAP obejmuje: • szacowanie kapitału wewnętrznego, • planowanie kapitałowe, • zarządzanie kapitałowe. Proces ICAAP ZARZĄDZANIE KAPITAŁOWE PLANOWANIE KAPITAŁOWE

6. Alokacja kapitału wewnętrznego w PKO BP SA • 1. Klucze alokacji • Kapitał wewnętrzny alokowany jest na: • obszary biznesowe, • segmenty klienta, • spółki Grupy Kapitałowej c. • 2. Obciążenie centrów zysku kosztem kapitału • Kapitał wewnętrzny jest alokowany w przekrojach pozwalających na obciążenie obszarów biznesowych, segmentów klienta oraz poszczególnych spółek kosztem kapitału. 3. Pomiar rentowności skorygowanej o ryzyko • Do oceny rentowności działalności poszczególnych obszarów biznesowych i segmentów klienta oraz poszczególnych spółek stosowane mogą być następujące mierniki: • zwrot skorygowany o ryzyko na kapitale wewnętrznym RARORAC (RiskAdjusted Return on RiskAdjusted Capital) • zwrot na kapitale wewnętrznym RORAC (Return on RiskAdjusted Capital) • Wyniki oceny rentowności obszaru biznesowego i segmentu klienta są uwzględniane w procesie planowania finansowego i strategicznego oraz podejmowania decyzji kapitałowych z zakresu struktury finansowania, podziału zysku, polityki dywidendy oraz dodatkowych emisji kapitału.

7. Planowanie, monitorowanie i raportowanie kapitałowe w PKO BP SA • 1. Monitorowanie • Monitorowanie poziomu miar adekwatności kapitałowej prowadzone jest dla jednostkowego i skonsolidowanego współczynnika wypłacalności, relacji funduszy własnych do kapitału wewnętrznego, Leverage Ratio oraz Tier 1 Ratio • Monitorowanie ma na celu ustalenie aktualnego poziomu miar adekwatności kapitałowej oraz porównanie do określonego jako bezpieczny minimalnego poziomu miar adekwatności kapitałowej d. • 2. Planowanie • Założeniem planowania finansowego jest takie zaplanowanie działań, aby planowane miary adekwatności kapitałowej znajdowały się na bezpiecznym poziomie. • Prognozowanie wykonania planu adekwatności kapitałowej w celu weryfikacji konieczności podejmowania działań zaradczych. • 3. Raportowanie adekwatności kapitałowej • Informacje dotyczące: adekwatności kapitałowej, funduszy własnych, wymogów kapitałowych, kapitału wewnętrznego oraz ich prognoz, wyników analiz testów warunków skrajnych oraz analizy wrażliwości, rekomendacji działań w zakresie adekwatności kapitałowej. • odbiorcami są KZAP, Zarząd Banku oraz Rada Nadzorcza Banku.

8. Zarządzanie adekwatnością kapitałową w PKO BP SA e. 1. Określanie apetytu na ryzyko i celów kapitałowych Limity zgodnie z Prawem bankowym: • współczynnik wypłacalności >8% → fundusze własne > suma wymogów kapitałowych • relacja fundusze własne / kapitał wewnętrzny >1,0 → fundusze własne > suma kapitału wewnętrznego Limity wewnętrzne: limit dolny i górny ustalony powyżej limitów zewnętrznych • 2. Zarządzanie wysokością i strukturą kapitałów • Długoterminowe cele kapitałowe są ustalane i monitorowane w procesie planowania finansowego i strategicznego. • Kształtowanie celów kapitałowych odbywa się poprzez proces podejmowania decyzji kapitałowych z zakresu struktury finansowania, podziału zysku, polityki dywidendy oraz dodatkowych emisji kapitału. • 3. Kapitałowe działania awaryjne • Kapitałowe działania awaryjne są uruchamiane, gdy historyczny lub prognozowany poziom miar adekwatności kapitałowej spada poniżej bezpiecznego poziomu. • Narzędziami wykorzystywanymi przy opracowywaniu kapitałowych działań awaryjnych są: polityka dywidendy, emisja / skup akcji, dług podporządkowany, sekurytyzacja, limity działalności kredytowej / ekspansja kredytowa. • Decyzję w zakresie uruchomienia kapitałowych działań awaryjnych podejmuje Kierownictwo banku. • 4. Zarządzanie rentownością skorygowaną o ryzyko • Wykorzystanie miar rentowności skorygowanej o ryzyko (RAPM) do podejmowania decyzji zarządczych.

9. Zarządzanie kapitałem w PKO BP SA - doświadczenia • Charakterystyka Grupy Kapitałowej - spółki o profilu kredytowym, finansowym, etc, • Podmiot dominujący Grupy Kapitałowej - PKO BP SA wyznacza standardy, wspiera oraz nadzoruje spółki, • Planowanie kapitałowe - z poziomu Banku do poziomu Grupy Kapitałowej, • Zaangażowane komórki - głownie Pion Finansów i Pion Ryzyka Bankowego, • Transfer rozwiązań do spółek - szerszy do spółek kredytowych (BFL, Kredobank).

10. Zarządzanie kapitałem w PKO BP SA - koszt kapitału • Cel szacowania kosztu kapitału - analiza opłacalności inwestycji, • Potrzeba zróżnicowania kosztu kapitału: • Grupa Kapitałowa obejmuje spółki o różnym profilu i ryzyku inwestycyjnym, • dodatkowe czynniki w przypadku koszt kapitału Kredobank - ryzyko kraju, stopy procentowe, etc.