GƏNCƏ-2009

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ ZOOBAYTARLIQ VƏ ƏMTƏƏŞÜNASLIQ FAKULTƏSİ ƏCZAÇILIQ VƏ MORFOLOGİYA KAFEDRASI MÖVZU:HİSTOLOGİYA HAQQINDA ÜMUMİ ANLAYIŞİNKİŞAF TARİXİ,TƏTQİQAT ÜSULLARİ,VƏZİFƏLƏRİ,VƏ DİGƏR BİOLOJİ ELMLƏRLƏ ƏLAQƏSİMÜHAZİRƏÇİ: dos.ABDULHƏLİMOV.N.A FƏNN: SİTOLOGİYA, HİSTOLOGİYA və EMBRİOLOGİYA GƏNCƏ-2009

2. MÜHAZİRƏNİN PLANI: 1.SİTOLOGİYA,HİSTOLOGİYA VƏ EMBRİOLOGİYA HAQQINDA ANLAYIŞ.2.FƏNNİN İNKİŞAF TARIXI.3.FƏNNİN QARŞISINDA DURAN VƏZİFƏLƏR.4.FƏNNİN TƏTQİQAT METODLARI VƏ OBYEKTLƏRİ.5.FƏNNİN DİGƏR BİOLOJİ ELMLƏRLƏ ƏLAQƏSİ. Histalogiya

3. ƏDƏBİYYAT SİYAHISI. • ABDULLAYEV M.ABİYEV H. UMUMİ HİSTOLOGİYA.BAKI 1975. • YUSİFOVA.H,ABDULHƏLIMOVN.A.SİTOLOGİYA,HİSTO- LOGİYA VƏ EMBRİOLOQİYADAN TƏCRUBƏ MƏŞGƏ-LƏLƏRİNƏ AİD METODİK GÖSTƏRİŞ. KİROVABAD 1989 • RÜSTƏMOV R.B.YUSİBOV A.H.ABDULHƏLİMOV H.A DƏRİ VƏ ONUN TÖRƏMƏLƏRİNİN HİSTOLOJİ QUR-LUSU.GƏNCƏ,1998. • О.В.АЛЕКСАНДРОВСКАЯ ЦИТОЛОГИЯ,ГИСТОЛОГИЯ • И ЭМБРИОЛОГИЯ.МОСКВА 1987. • YUSİBOV A.H,ALLAHVERDİYEV R.H.K/T HEYVANLA-RİNİN XÜSUSİ HİSTOLOGİYASİ.GƏNCƏ-1991. Histalogiya

4. Sitologiya,histologiya və embriologiya hüceyrə,toxuma,or- qanların inkişafını,funksiyalarını və mikroskopiya qurluşunu öyrənir. Fənnin bölmələri. Sitologiya Embriologiya Histologiya Xüsusi histologiya 1665-ci ildə ilk dəfə bitki toxumaları və hüceyrələri haqqında anlayışı R.Hük Irəli sürmüşdür.1671-95 ci illərdə M.Malpiqi və A. Levenhuk toxumalarin hü- ceyrəvi qurluşunu təsvir etmişdir.A.Levenhuk 300dəfə böyüdən lupa ilə sper- manı,əzələ,sinir liflərinin qurluşunu kapilyarda eritrositlərin hərəkətini öyrən- mişdir.Preformasiya nəzəriyyəsinə görə orqanizmin inkişafı cinsiyyət hüceyrə lərində əvvəlçədən yerləşmiş mayaların hesabına olur.Bu nəzəriyyəyə görə həvvanın yumurtalıgında 300 trilyon gələcək rüşeymi olmuşdur. Histalogiya

5. Bu nəzəriyyənin başçısı Hanler olmuşdur.1759-da Volfun həyatın mənşəli əsırində epikinez elml cəhətdən əsaslandırıldı inkişaf prosesində keyfiyyət dəyişiklikləri etiraf edildi,ilk dəfə cücələrin rüşeymində ürəyin bagırsaq və böyrəklərin rüşeym vərəqlərəndən ihkişaf etdiyi göstərildi. 1782-ci ildə Şumsyanski böyrəyin qivrim kanalcıqlarını damar yumaq-cıgını və onu əhatə edən zarın mikroskopik qurluşunu öyrənmişdir. Histologiya 19-cu əsrin əvvəllərində sərbəst elm kimi inkişaf etmışdır Yan-Purkin 1825-27-ci illərdə heyvan hüceyrəsini və nüvəni təsvir etmış Ilk dəfə mikrotom termini irəıi sürmüşdür.1839-cu ildə Şvan hüceyrə nəzəriyyəsini irəli sürmüşdür.Bu nəzəriyyəyə görə bütün canlılar hücey- rəvi qruluşa malikdir,hər yeni hüceyrə onun bölunməsi ilə yaranır və bü- tün canlı aləm vahid mənşəyə malikdir.Bu nəzəriyyənın çatışmayan çə- həti hüceyrəyə müstəqil varlıq kimi baxılasıdır.İlk histologiya kitabı Avro- pada nəşr edildi və toxumaların təsnifati verildi.1878-ci ildə Flemininq heyvan hüceyrəsində kariogenezin mərhələlərini təsvir etdi.1879-cu ilə Bendel hüceyrə mərkəzi,1898-ci ildə Holci lövhəsi kompleksi,Bende isə mitoxondriləri təsvir etdi. Histalogiya

6. 1892-ci ildə Meçnikov faqositoz nəzəriyyəsini irəli sürdü.1884-cü ildə Skvoortsov toxuma kulturasını kəşf etdi.1945-ci ildə endoplazmatik tor ribosomlar kəşf edildi.İlk histologiya kafedralar 19-cu əsrin 60-ci illərin- də Peterburq və Moskva universitetlərində təşkil edilmişdir.Azərbaycanda Ilk histologiya kafedrası 1919-cu ildə Bakıda universitetin tibbi fakultə- sinin nəzdində histologiya kafedrası yaranmış,kafedra müqidiri Milman Kariogenezin neyrogen nəzəriyyəsinin mərhələlərini böyümə,qocalma və ölümün trofik nəzəriyyəsini irəli şürmüşdür.Laventiyev sinapsları və reseptorları öyrənməklə neyrofiziologiyanin əsasını qoymuşdur.Zavargin təkamül histologiyanin əsasını qoumuşdur.Bu elmin inkişafında Nasonov və Şabadaş sitokimyanın inkişafında geniş tətqiqatlar aparmış paranek- suz nəzəriyyəsini irəli sürmüşdür. Histalogiya

7. Histologiyanin qarşısında duran vəzifilər. 1.Hüceyrə,toxuma və orqanların mikroskopiki qurluşunu,funksiyasını sito və histogenezin qanunauygunluqlarını. 2.Toxumaların differensasiyası və regenrasiyası. 3.Hüceyrə,toxuma və organların morfogenezındə sinir endokrin və immun sistemlərin rolu. 4.Yaşla əlaqədar hüceyrə,toxuma və orqanlarda gedən dəyişikliklər. 5.Ana döl sistemində morfogenez proseslər. Histologiyanın tətqiqat metodları. 1.Mikroskopiki.fazakontranslı,flurosent,ultrabənövşəyi. 2.Avtoradioqrafiya: 3.Histokimyəvi:4.Canlı kulturanin yetişdirilməsi: 5.Canlı toxumaların boyaması. Histologiyanin digər elmlərlə əlaqəsi. 1.Anatomiya,2.Biokimya,3.Patoloji anatomiya,4.Mamalıq və süni mayalama ,5.Kliniki dioqnostika. Histalogiya