Szkolny zestaw programów nauczania

1. Szkolny zestaw programów nauczania 3 lutego 2012 r. MATERIAŁY SZKOLENIOWE

2. Tematyka: • Podstawa prawna - rozporządzenie MEN z dnia 8 czerwca 2009 r. • Jak wybierać programy nauczania? Wady i zalety wyboru. • Struktura programu nauczania. • Warunki i procedury dopuszczenia programu nauczania do użytku w danej szkole. • Ocena programu nauczania. • Szkolny zestaw programów nauczania.

3. Rozporządzenie MEN z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników [Dz. U. Nr 89, poz. 730]

4. Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. z 2009 r. Nr 89, poz. 730). • Rozporządzenie ministra Edukacji Narodowej z 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 18). • Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17).

5. Program nauczania, to …

6. Program nauczania Istnieje wiele definicji tego pojęcia i różnych poglądów na to, jak powinien wyglądać program nauczania. To dokument opisujący w jaki sposób zostaną zrealizowane treści nauczania wskazane w podstawie programowej kształcenia ogólnego [oraz inne dodatkowe, poszerzające].

7. Program nauczania ... to zestaw podstawowych treści nauczania. W odniesieniu do instytucji oświatowej, takiej jak np. szkoła, jest to lista przedmiotów, kursów lub modułów składających się na całość kształcenia na danym poziomie. W odniesieniu do określonego przedmiotu nauczania – lista haseł przeznaczonych do realizacji.

8. Program nauczania • ... to lista rezultatów, jakie chcemy osiągnąć w danym procesie edukacyjnym. • Program ogranicza się do celów, rezygnując z zajmowania się drogami do nich i środkami służącymi do ich realizacji. W kręgu zainteresowania konstruktora programu pozostają jedynie wymierne rezultaty działalności pedagogicznej.

9. Program nauczania Program nauczania to lista jednostkowych zadań czy form aktywności przeznaczonych do wykonania przez uczącego się w celu wyrobienia odpowiednich nawyków. Definicje: • (Kupisiewicz) – ustala jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić • (Okoń)– odpowiednio przez specjalistów uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania

10. Program nauczania • Program nauczania to możliwie kompletny zestaw zaplanowanych form aktywności edukacyjnej. • W skład programu wchodzi to wszystko, co daje się w procesie nauczania przewidzieć, np. • Zakres nauczania • Jego układ • Proporcje poszczególnych działów treści • Interpretacja tych treści • Metody i techniki nauczania • Sposoby motywowania uczących się do pracy i in.

11. Program nauczania Próbę określenia, czym jest program nauczania w kontekście zmian zachodzących w naszym systemie oświatowym, przyjmuje także Ministerstwo Edukacji Narodowej: Rozporządzenie MEN z dnia 6 stycznia 2009r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia

12. Program nauczania §2 Program nauczania dla zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, zwany dalej "programem nauczania ogólnego", stanowi opis sposobu realizacji zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, określonej w przepisach w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Program nauczania ogólnego obejmuje co najmniej jeden etap edukacyjny i dotyczy kształcenia zintegrowanego (edukacji wczesnoszkolnej), przedmiotu, ścieżki edukacyjnej, bloku przedmiotowego lub ich części.

13. Ćwiczenie • Proszę odpowiedzieć na pytania posługując się rozporządzeniem MEN z dnia 8 czerwca 2009 r., w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników. • Obok odpowiedzi proszę podać numery paragrafów.

14. Zanim wybierzemy program nauczania-praktyczne rady Programów nauczania jest bardzo dużo i wszystkie zatwierdzone przez MEN. Jak zorientować się w tym gąszczu propozycji? Oto kilka praktycznych rad, sformułowanych w postaci pytań, jakie można zadać, analizując program nauczania: • Kto jest autorem programu? • Jakie cele kształcenia stawia – czy zgodne są one z programem szkoły? • Jakie metody i środki dydaktyczne proponuje? Czy odpowiadają nam one: • Jako element naszego systemu nauczania? • Czy mamy szansę ich używać?

15. Zanim wybierzemy program nauczania-praktyczne rady • Czy układ treści jest przejrzysty? • Czy istnieje do tego programu podręcznik i czy jest z nim zgodny? • Czy napisany jest językiem zrozumiałym dla ucznia? • Czy jest odpowiedni dla naszej szkoły – nie za łatwy i nie za trudny? • Czy merytorycznie jest zgodny z naszymi standardami? • Czy nie jest oderwany od życia? • Czy prezentowane w nim treści są atrakcyjne dla ucznia XXI wieku? • Czy nauczyciel dobrze czuje się z programem, który ma realizować?

16. Zanim wybierzemy program nauczania-praktyczne rady Nowoczesne podejście do programu nauczania wymaga rewizji starych nawyków myślenia. Warto jest zrewidować przyzwyczajenia, poszukać nowych rozwiązań. Odradza się programy, które nie zmieniły się od dwudziestu lat, a zostały jedynie odświeżone. Dobrze byłoby, chociaż nie jest to warunek niezbędny, aby podręcznik wydawany był razem z książką dla nauczyciela czy przykładowymi scenariuszami, bo pozwala to łatwiej zrozumieć intencje autorów.

17. Zanim wybierzemy program nauczania-praktyczne rady Pytania • Czym kierować się przy wyborze programu nauczania? • Na co zwracać uwagę? • Z jakich punktów widzenia badać i oceniać program nauczania? • Jak to robić w praktyce? Zapamiętaj! Zaproponowany przez nauczyciela program powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.

18. Wybór programu nauczania Program wychowania przedszkolnego, program nauczania ogólnego, program nauczania dla zawodu może nauczyciel: • opracować samodzielnie bądź we współpracy z innymi nauczycielami, • zaproponować opracowany przez innego autora (autorów), np. spośród programów dostępnych na rynku, dopuszczonych do użytku szkolnego przez MEN, • przedstawić opracowany przez innego autora (autorów) wraz z dokonanymi przez siebie modyfikacjami, wskazując zakres proponowanych zmian z uzasadnieniem, dlaczego je proponuje.

19. Ćwiczenie Proszę sporządzić listę wad i zalet: • programu opracowanego samodzielnie bądź we współpracy z innymi nauczycielami; • programu wybranego spośród programów dostępnych na rynku, dopuszczonych do użytku szkolnego przez MEN; • programu opracowanego przez innego autora (autorów) wraz z dokonanymi przez siebie modyfikacjami, wskazując zakres proponowanych zmian z uzasadnieniem, dlaczego się je proponuje.

20. Ćwiczenie • Nauczyciel twórcą programu nauczania – analiza krytyczna ankiety „Krok po kroku”

21. Podstawowe składniki programów nauczania • Uwagi wstępne – wytyczają ogólne i szczegółowe cele nauczania języka obcego. • Materiał nauczania: prezentuje podstawowe słowa czy zwroty, jakie dzieci mają sobie przyswoić. • Uwagi o realizacji programu – wraz z wykazem metod, technik pracy, określonych reguł postępowania, eksponuje się tu ponadto formy organizacyjne i środki umożliwiające efektywne prowadzenie zajęć. • Marta K. Kotarba

22. Przed dopuszczeniem programu nauczania do użytku - można zasięgnąć opinii Przed dopuszczeniem programu wychowania przedszkolnego do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub innej formie wychowania przedszkolnego, dyrektor przedszkola lub dyrektor szkoły podstawowejmoże zasięgnąć opinii: • nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe i kwalifikacje do pracy w przedszkolu, • konsultanta lub doradcy metodycznego. Przed dopuszczeniem programu nauczania ogólnego do użytku w danej szkole, dyrektor szkoły może zasięgnąć opinii: • nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe i kwalifikacje wymagane do prowadzenia zajęć edukacyjnych, dla których program jest przeznaczony, lub • konsultantalub doradcy metodycznego, lub • zespołu nauczycielskiego, zespołu przedmiotowego lub innego zespołu problemowo-zadaniowego, o których mowa w przepisach w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół.

23. Przed dopuszczeniem programu nauczania dla zawodu albo dla profilu ... ... do użytku w danej szkole, dyrektor szkoły może zasięgnąć opinii: • zespołu nauczycieli przedmiotów zawodowych właściwych dla danego zawodu lub profilu kształcenia ogólnozawodowego, lub • konsultanta lub doradcy metodycznego, lub • specjalistów z zakresu danego zawodu lub profilu kształcenia ogólnozawodowego, w szczególności pracodawców, przedstawicieli stowarzyszeń zawodowych i pracowników naukowych.

24. Warunki dopuszczenia programów nauczania Program wychowania przedszkolnego może być dopuszczony do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub innej formie wychowania przedszkolnego, jeżeli (§ 3 rozporządzenia): • stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań ustalonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego, określonej w rozporządzeniu MEN z 23 grudnia 2008 r., lub zadań, które mogą być realizowane w ramach zajęć dodatkowych, określonych w przepisach w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół. Zawiera: • szczegółowe cele kształcenia i wychowania, • treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej wychowania przedszkolnego, • sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości dzieci, • metody przeprowadzania analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). Jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym.

25. Program nauczania ogólnego obejmuje co najmniej • ... jeden etap edukacyjny i dotyczy edukacji wczesnoszkolnej (kształcenia zintegrowanego), przedmiotu, ścieżki edukacyjnej, bloku przedmiotowego lub ich części i może być dopuszczony do użytku w danej szkole, jeżeli (§ 4 rozporządzenia): • stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, określonej w rozporządzeniu MEN z 23 grudnia 2008 r., albo w dotychczasowej podstawie programowej kształcenia ogólnego; Zawiera: • szczegółowe cele kształcenia i wychowania, • treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego, • sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany, • opis założonych osiągnięć ucznia, a w przypadku programu nauczania ogólnego uwzględniającego dotychczasową podstawę programową kształcenia ogólnego - opis założonych osiągnięć ucznia z uwzględnieniem standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, określonych w przepisach w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, • propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia; Jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym.

26. Program nauczania dla zawodu oraz program nauczania dla profilu ... • może być dopuszczony do użytku w danej szkole, jeżeli (§ 5 rozporządzenia): stanowi zbiór usystematyzowanych, celowych układów umiejętności i treści nauczania, ujętych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie albo w podstawie programowej kształcenia w profilu kształcenia ogólnozawodowego, określonych odpowiednio w przepisach w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach oraz w przepisach w sprawie podstawy programowej kształcenia w profilach kształcenia ogólnozawodowego, wraz ze wskazówkami dotyczącymi realizacji procesu kształcenia i oceniania osiągnięć edukacyjnych ucznia; Zawiera: • programy nauczania poszczególnych przedmiotów zawodowych, bloków tematycznych, modułów lub innych układów treści, obejmujące: szczegółowe cele kształcenia określające wiadomości i umiejętności, które powinny być opanowane przez ucznia, treści kształcenia w formie haseł programowych, powiązane ze szczegółowymi celami kształcenia, wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu, propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia, • propozycje planu lub planów nauczania dla zawodu albo profilu kształcenia ogólnozawodowego opracowane na podstawie ramowych planów nauczania, określonych w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych; Jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym.

27. Wady i zalety wyboru programu nauczania Najprostszym i najbezpieczniejszym, a może i najlepszym sposobem postępowania jest wybranie jakiegoś gotowego przedmiotowego programu nauczania dopuszczonego do użytku szkolnego. Będzie to działanie tym efektywniejsze, im „na rynku edukacyjnym” będzie bogatsza oferta różnorodnych programów. Dzięki tej różnorodności łatwiejsze będzie znalezienie programu pasującego do założonych celów. Nie ma również w tej sytuacji problemu z materiałami dydaktycznymi, gdyż należy oczekiwać, że każdemu programowi towarzyszyć będzie zestaw materiałów dydaktycznych

28. Szkolny zestaw programów nauczania Zapamiętaj! Programy nauczania dopuszcza do użytku w danej szkole dyrektor na wniosek nauczyciela lub nauczycieli,po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej (poprzednio także rady rodziców). Wszystkie programy dopuszczone do użytku i używane w danej szkole stanowią odpowiednio szkolny zestaw programów wychowania przedszkolnego lub szkolny zestaw programów nauczania.

29. Podsumowanie Niezależnie od decyzji z jakimi programami będziemy pracować warto wprowadzić zwyczaj dyskusji nad programem i podręcznikiem, wymiany uwag i doświadczeń, które będą notowane – najlepiej przez szefów zespołów przedmiotowych. Warto tez zasięgnąć opinii uczniów o tym, jak pracuje im się z wybranym przez nauczycieli podręcznikiem. Czy jest łatwy czy trudny, interesujący czy wprost przeciwnie; czy łatwo jest z niego korzystać, co zmieniliby w swoim podręczniku czy zeszycie ćwiczeń. Warto także sprawdzić, na ile wybrany program (podręcznik) używany jest na lekcjach, na ile pomaga w nauczaniu.

30. Podsumowanie Zachęcić powinniśmy też rodziców do zapoznania się z programem i podręcznikiem, z którego korzysta ich dziecko. Spróbujmy się dowiedzieć, jak oceniają go oni sami, jak oceniają pracę dziecka z tym programem? Korzyścią będzie zainteresowanie pracą dziecka, zwrócenie uwagi na możliwość wyboru.

31. Literatura • Celarek B., Obidniak D., Dąbrowski M., Jankowski B., Żmijski J., Program Nowa Szkoła. Pakiet: Projektowanie, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 1998. • Dylak S., Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów nauczania, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2000. • Komorowska H., Konstrukcja, realizacja i ewaluacja programu nauczania, IBE, Warszawa 1995. • Komorowska H., O programach prawie wszystko, WSiP, Warszawa 1999. • Ornstein A.C., Hunkins F.P., Program szkolny: założenia, zasady, problematyka, WSiP, Warszawa 1999. W aneksie: Niemierko B., Inwentarz programowy. • Walker D.F., Solis J.F., Program i cele kształcenia, WSiP, Warszawa 2000. • Wragg C.E., Trzy wymiary programu, WSiP, Warszawa 1999.