Beleid seksuele en lichamelijke integriteit en vrijwilligers

1. Beleid seksuele en lichamelijke integriteit en vrijwilligers Verantwoording en instrumenten Sensoa 2014

2. Seksuele en lichamelijke integriteit • Integriteit = onaantastbaarheid: zelf bepalen welke ingrepen van buitenaf geduld worden; • Lichamelijke en seksuele integriteit: comfortzone op fysiek en seksueel vlak: veiligheid, begrenzing • Kwetsbaar en broos gegeven bij zwakkere cliënten: • kan danig worden verstoord • kunnen zelf niet de condities creëren

3. Waarom van belang? • Schenden van de seksuele en lichamelijke integriteit = complex trauma • Verstoort o.a. de ontwikkeling van zelfbeeld, hechting, affect- en impulsregulatie, aandacht en concentratie, somatiseren, … • Allerlei gedragsproblemen als gevolg

4. Waarom is dit nu nodig?( sexpert) • 1 op 5 meisjes en 1 op 10 jongens zijn geconfronteerd met SGG • 1 op 10 meisjes met verkrachting of poging daartoe • Vaak herhaaldelijk (1 op 3) • Duur gemiddeld 2 jaar

5. Pleger bekende • Thuismilieu • Kennis • Begeleider • Ongeveer de helft praat er niet over

6. Contexten Geweld, gemeld en geteld (2012) Verschillende vormen van geweld t.a.v. jongeren • 1 op 3 leerlingen op school geconfronteerd met een vorm van SGG • 1 op 10 binnen een sportcontext • 3 op 100 binnen jeugdbeweging • vnl ongewenste aanrakingen, ongewenst kussen, begluren, intimideren, geslachtsdelen aanraken • Daders leeftijdsgenoten • Vaak mannelijke daders • Geen professionele hulp

7. Aanbevelingen • Meer ondersteuning voor seksuele vorming thuis en op school • Extra aandacht voor sgg jongeren onderling • Meer aandacht voor kwetsbare doelgroepen • Betere samenwerking tussen diensten • Protocol en stappenplan • Lagere drempel voor hulp • Investeren in deskundigheid • Een beleidsplan

8. Overzicht van de tools

9. Vlaggensysteem Vlaggensysteem • 30 situatiekaarten met tekeningen • Beoordeling per situatie • Suggesties voor pedagogische reactie • Linken naar beleid

10. Raamwerk Seksuele en Lichamelijke integriteit en beleid • Beleidskader • Te integreren in eigen context • Voorziet in denkkaders en instrumenten

11. 1. Vlaggensysteem

12. Bedoeling vlaggensysteem 1.Seksueel gedrag van kinderen en jongeren correct inschatten • Objectiviteit en neutraliteit te bevorderen • Criteria en argumenten aan te bieden 2. Gesprek te stimuleren • Nuancering en normalisering • Gemeenschappelijke taal 3.Pedagogischreageren • Instrumenten en methodieken aan te bieden.

13. Visie op weerbaarheid • Cfr weerbaar in het verkeer • Leer je niet door op de achterbank van een auto te zitten • Wel door als zwakke weggebruiker je veilig op straat te kunnen begeven • Zicht hebben op risicosituaties • Gedrag van anderen kunnen inschatten • Zelf geen gevaarlijke situaties veroorzaken • Beschermingsmaatregelen kennen

14. Een jongen raakt de borsten van een meisje tijdens groepsknuffel (14j)

15. Een trainer (22j) zit vaak voor het slapengaan op de kamer van de meisjes(15-17j) moppen te vertellen.

16. Een jongen staat te zwieren met zijn piemel in een gemengde kleedkamer (7-11j).

17. Een trainster komt zonder verwittigen de kleedkamer van de jongens binnen (15-17 j)

18. Een jongen maakt een foto van de meisjes onder de douche en verspreidt die via e-mail (13 j)

19. Een jongen (7 j)wordt gedwongen om aan de piemel van de trainer te komen

20. Grensoverschrijdend of niet? • Grote verschillen in beoordeling • Ngl persoonlijke aanvoelen en visie • Ngl de persoon over wie het gaat • Ngl de context

21. Hoe beoordelen van seksueel gedrag? • Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag • Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend gedrag • Rode vlag: zorgwekkend grensoverschrijdend gedrag • Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag

22. Toestemming (wederzijds) Vrijwilligheid Gelijkwaardigheid Leeftijds- of ontwikkelingsadequaat Contextadequaat Zelfrespecterend Hoe beoordelen van seksueel gedrag? 6 beoordelingscriteria

23. Consent of wederzijdse toestemming In kindertaal: • Als we het allebei goed en prettig vinden, dan is het ok. • Ik moet goed vragen of het ok is • Als ik het niet wil, dan moet ik dat zeggen en het niet doen. • Als mijn vriend/in zegt dat hij/zij niet wil, dan mag ik niet aandringen

24. Vrijwilligheid In kindertaal: • Ik doe het alleen omdat ik het zelf wil • Ik doe het niet om de ander een plezier te doen of omdat ik bang ben dat de ander boos zal worden • Ik mag niet aandringen als de ander niet wil

25. Gelijkwaardigheid In kindertaal: • Seksueel getint contact met iemand die veel ouder, sterker of slimmer, jonger of zwakker is, is niet ok

26. Leeftijds- of ontwikkelings-adequaat gedrag In kindertaal: • Ik doe geen dingen waar ik te oud of te jong voor ben • Zie normatieve lijst op www.seksuelevorming.be/download

27. Aangepast aan context In kindertaal: • Ik hou rekening met mijn omgeving en doe geen dingen die anderen zouden kunnen storen of chockeren. • Anderen houden ook rekening met wat jij storend vind.

28. Zelfrespecterend In kindertaal: • Ik doe mezelf geen pijn. • Ik denk na over de schadelijke gevolgen van mijn gedrag voor mezelf

29. Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende • Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de vlag • Herhaald gedrag-rodere kleur • Urgentie vanaf Rood • Seksueel misbruik: grijze zone

30. Seksueel misbruik?

31. Hoe reageren? • Groen: accepteren en eventueel uitleggen • Geel: uitleggen, begrenzen en alternatieven bieden, signaleren, coachen • Rood: verbieden, uitleggen en controleren, eventueel bemiddelen, melden, straf of interventie aankondigen, coachen • Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met straf of/en begeleiding of andere interventie, melden

32. Een jongen staat te zwieren met zijn piemel in een gemengde kleedkamer (7-11j).

33. Groen: Je zegt bijvoorbeeld • Er was zoveel plezier in de kleedkamer, vertel eens wat er zo leuk was

34. Een trainer zit vaak voor het slapengaan op de kamer van de meisjes moppen te vertellen .

35. Geel: Je zegt bijvoorbeeld als kampleider t.a.v. trainer: • Ik heb gemerkt dat je voor het slapengaan wat lang op de meisjeskamer blijft. Ook al vinden sommige meisjes dit leuk, toch is het niet gepast. • De meisjes moeten voldoende privacy en rust krijgen. Kunnen we afspreken dat dit niet meer gebeurt?

36. Je zegt bijvoorbeeld als meisje t.a.v. trainer: • Wij vinden het leuk dat je mopjes vertelt, maar niet op onze kamer. • We hebben graag meer tijd om ons om te kleden. • Kunnen we in het vervolg misschien mopjes vertellen in de ontspanningszaal?

37. Een jongen raakt de borsten van een meisje tijdens groepsknuffel (14j)

38. Rood: Je zegt bijvoorbeeld als trainer: • Borsten aanraken kan niet in groepsknuffel. Ga je excuses aanbieden!”

39. Een jongen (7 j)wordt gedwongen om aan de piemel van de trainer te komen

40. Zwart: Je zegt bijvoorbeeld als volwassene: • Het is goed dat je ons dit vertelt. • Dit mag niet gebeuren, we bespreken dit. • Het is erg dat dit jou overkomt. • Dit is zeker niet jouw fout. • We gaan je helpen.”

41. 2. Raamwerk seksuele en lichamelijke en integriteit en beleid

42. Waarom een Raamwerk? • Aanbevelingen Bijzondere Commissie seksueel misbruik binnen de kerk • Structureel misbruik • Ook in andere contexten zoals school, jeugd, sport, internaat en instelling • Rapport ‘Geweld, gemeld en geteld’ van het Kinderrechtencommissariaat • Parlementaire vragen

43. Doelstellingen van het Raamwerk • Een integer en integraal beleid in organisaties- via een verbetertraject voor bestaand beleid- via concreet werkmateriaal • Bescherming van de seksuele en lichamelijke integriteit van “cliënten”

44. Een Raamwerk in drie delen • Een modelvisie voor het beleid • Instrumenten die het beleid toepasbaar maken in de praktijk • Achtergrondinformatie

45. Een beleid op drie niveaus: Reactiebeleid Preventiebeleid Kwaliteitsbeleid

46. Beleidsdomeinen

47. Beleidsinstrumenten • een leidraad: hoe kan een organisatie aan de slag? • een quickscan: topiclijsten die helpen het huidige beleid in te schatten • overzicht uitgangspunten voor een beleidsvisie • een uitgewerkte beleidsmatrix met suggesties voor mogelijke interventies en werkwijzen • een competentiechecklist voor medewerkers, die kan gebruikt worden om de noden aan bijscholing in kaart te brengen • profiel aanspreekpersoon integriteit API • een checklist voor omgangsregels • het vlaggensysteem • een gedragscode: een instrument om de verwachtingen naar medewerkers met betrekking tot seksualiteit en lichamelijke integriteit te formuleren • een handelingsprotocol: een stapsgewijs voorstel tot handelen bij een vermoeden, een onthulling of een vaststelling van seksueel misbruik • een wegwijzer met adressen en contactgegevens waar je cliënten kan naar doorverwijzen of waar je zelf terecht kan voor advies en ondersteuning

48. Achtergrondinformatie • Engagementsverklaring seksuele integriteit in de sport • De denkkaders voor een beleid over seksualiteit en lichamelijke integriteit, met linken naar meer bronnenmateriaal; • Normatieve lijst seksuele ontwikkeling • Het beroepsgeheim en andere begrippen: informatie over de huidige wetgeving ter zake.

49. Voorbeeld: de denkkaders Seksuele ontwikkeling Ethisch kader Rechtenkader Juridisch en regelgevend kader Kwaliteit van leven Seksuele gezondheid Traumatogene modellen Denkkaders

50. Basisinstrumenten AANSPREEKPERSOON INTEGRITEIT (API) WAT? Een aanspreekpunt voor begeleiders, ouders met een vraag, vermoeden of klacht over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. KENNIS afspraken, reglementen, reactieplan, vlaggensysteem & wegwijzer