Rozwiązywanie zadań maturalnych: Botanika, Grzyby i Fizjologia roślin

1. Rozwiązywanie zadań maturalnych:Botanika, Grzyby i Fizjologia roślin

2. Zadanie 1 (3 pkt) Zaznacz stawiając znak - , zdanie/a nieprawdziwe opisujące działanie tych substancji na poszczególne części rośliny. Podaj po jednym argumencie, dlaczego uważasz je za fałszywe Intensywność wytwarzania auksyn w ciągu roku nie jest jednakowa, wiosną duża a później niewielka, a skutki tego zjawiska uwidaczniają się w pniach drzew w postaci pierścieni przyrostu wtórnego. Cytokininy zwiększają szybkość podziałów komórkowych, pobudzają wzrost komórek w hodowlach tkanek i organów oraz opóźniają proces starzenia się organizmu roślinnego Późną jesienią pod wpływem kwasu abscysynowego zostaje zahamowane wydłużanie międzywęźli, natomiast liście wierzchołkowe wytwarzają warstwę odcinającą i opadają, a pączki wierzchołkowe pozostają w spoczynku a nie opadają

3. Fitohormony- regulatory wzrostu i rozwoju roślin, hormony roślinne, zw. organiczne, które w bardzo małych ilościach (wykluczających działanie odżywcze) pobudzają, hamują lub w inny sposób modyfikują procesy fizjologiczne roślin. Są to związki o charakterze sygnałów chemicznych, produkowane przez określone tkanki, transportowane do obszarów rośliny, w których inicjują procesy wzrostowe i rozwojowe. Wpływ fitohormonów na rośliny. • Auksyny-wpływ na wydłużanie komórek (w strefie wzrostu)-wpływ na podziały komórkowe (zwłaszcza w kambium, przyrost korzenia na długość)-partenokarpia (rozwój owocu bez zapłodnienia) -dominacja wierzchołkowa (uśpienie pąków) -wpływ na zrzucanie liści i owoców-tworzenie zawiązków korzeniowych (sadzonki) -wpływ na ruchy roślin (fototropizm) • Gibereliny-wpływ na karłowate rośliny (wprowadzenie kilku kropel roztworu gibereliny na wierzchołek wzrostu karłowatej odmiany rośliny powoduje że roślina rozwija się do naturalnych rozmiarów) -stymulują podziały komórek -powodują zakwitanie niektórych roślin (równowaga pomiędzy rozwojem liści oraz rozwojem międzywęźli i kwitnieniem)-partenokarpia (u niektórych roślin partenokarpie stymulują powodują auksyny u innych gibereliny)-kiełkowanie nasion i przerwanie stanu spoczynku (antagonistycznie w stosunku do auksyn) • Cytokininy-wydłużanie komórek (elongacja) -podziały komórkowe -kiełkowanie nasion i przerwanie stanu spoczynku (mniejszy wpływ niż gibereliny)-opóźnienie procesu starzenia u roślin -wpływ na różnicowanie się tkanek

4. Zadanie 2 (3 pkt) Za poprawne dopasowanie dwóch opisów do odpowiedniej fazy – po 1 pkt a – 2 b – 1 c – 5 d – 3 e – 4 Zadanie 3 (2 pkt) Podaj dwa przykłady roślin zaliczanych do grupy światłolubnych oraz dwa przykłady roślin z grupy cieniolubnych. rośliny światłolubne rośliny cieniolubne drzewa rośliny podszycia leśnego (krzewy)

5. Zadanie 4 (2 pkt) komórka miękiszu asymilacyjnego pod wpływem światła o małym natężeniu o dużym natężeniu Zadanie 5 (2 pkt) ψw gleba ψw roślina ψw atmosfera ψw gleba > ψw roślina > ψw atmosfera

6. Zadanie 6 (2 pkt) Za poprawne podanie dwóch sytuacjach, kiedy transpiracja jest słaba i transport oraz wydalanie wody odbywa się jedynie lub głównie dzięki mechanizmowi aktywnemu – po 1 pkt. poprawna odpowiedź: - wiosną , kiedy jeszcze nie ma liści, bądź rozwinęły się dopiero pączki, a ich transpiracja jest bardzo słaba - w nocy, gdy w porównaniu do dnia transpiracja bardzo maleje, ponieważ jest brak dopływu energii świetlnej do rośliny, która zamieniana jest na ciepło. Transpiracja zużywa 80% energii świetlnej pochłoniętej przez liść.

7. Zadanie 7 (2 pkt) Faza fotosyntezy zależna od światła zachodzi w ................................................................, a faza niezależna od światła w ..................................................................... W wyniku fosforylacji niecyklicznej powstaje „siła asymilacyjna” czyli ........................... i .............................., a w wyniku fosforylacji cyklicznej powstaje tylko .............................. W chloroplaście funkcjonują dwa układy barwników zwane fotoukładami (PS I i PS II). W skład PS I oprócz karotenów wchodzi chlorofil a o maksymalnej absorbancji ............ nm, a w skład PS II oprócz ksantofili wchodzi chlorofil a o maksymalnej absorbancji ............ nm i ..................................... Akceptorem CO2 w cyklu Calvina dla roślin C3 jest .............................................., a dla roślin C4 ..................................................... tylakoidach gran stromie ATP NADPH + H+ ATP 700 680 chlorofil b RuBP (rybulozo-1,5-bis- fosforan) PEP (fosfoenolopirogronian) Zadanie 8 (2 pkt) Za poprawne uzupełnienie dwóch zdań – 1 pkt. I - karboksylacja, II – redukcja, III – regeneracja, PGAld - aldehyd-3- fosfoglicerynowy

8. Zadanie 9 (2 pkt) propozycja odpowiedzi: Stopniowe łagodne przejście od najprostszych organizmów jednokomórkowych do coraz bardziej złożonych poziomów organizacji – organizmy kolonijne i w końcu wielokomórkowe organizmy. Przejście od form ruchliwych do form osiadłych o plesze plektenchymatycznej.. Zadanie 10 (3 pkt) 1 - cykl paprotników jednakozarodnikowych 2 - cykl paprotników różnozarodnikowych I - zygota II - sporofit/pokolenie diploidalne/osobnik 2n/ pokolenie dominujące 2n III - zarodniki/mejospory/ haploidalne formy IV- gametofit/ pokolenie haploidalne/pokolenie n V - gamety x - zapłodnienie/ rozmnażanie płciowe y - mejoza postgamiczna Zadanie 11 (2 pkt) podział/y mitotyczny/e - I, II, i VII, podział mejotyczny - IV

9. Zadanie 12 (3 pkt) I - .................., II - .................., III - ..................., IV - ................., V - ................., VI - ....................... 4 5 2 1 3 6

10. Zadanie 13 (3 pkt) 1 - diplofaza 2 - plecha 3 - haplobiont 4 - izomorficzna przemiana pokoleń 5 - lęgnia 6 - zapylenie Zadanie 14 (1 pkt) Za poprawne określenie roli kom. plemnikowych I i II - 1 pkt. poprawna odpowiedź: I. Jedna komórka plemnikowa (1n) łączy się z komórka jajową tworząc zygotę, która następnie intensywnie dzieli się i powstaje zarodek. II. Druga (1n) zaś łączy się z wtórnym jądrem woreczka zalążkowego (2n) tworząc bielmo (3n), które stanowić może tkankę zapasową dla rozwijającego się zarodka.

11. Zadanie 15 (2 pkt) Za podanie przykładowego przystosowania w budowie morfologicznej mchów – 1 pkt. możliwe poprawne odpowiedzi: - obecność chwytników, która umożliwia to pobieranie wody z gleby, - obecność liści o dużej powierzchni asymilacyjnej, ułożonych skrętolegle, zwróconych powierzchnią do światła, - utworzenie tkanek (okrywającej, przewodzącej, wzmacniającej), - rozsiewanie zarodników podczas suszy Zadanie 16 (2pkt) poprawna odpowiedź: kariogamia czyli podział mejotyczny zachodzi w miejscu oznaczonym G, diplofazę reprezentuje forma oznaczona literą F czyli zygota zwana zygosporą.

12. Styczeń 2006 arkusz 2 • Zadanie 34. (1 pkt) • Rysunki przedstawiają mechanizm otwierania się i zamykania aparatów szparkowych u roślin. Na podstawie analizy rysunków przedstaw zależność między stężeniem jonów K+ w komórkach szparkowych a ruchami szparek. Za przedstawienie trafnej zależności między stężeniem jonów K+, a otwieraniem się lub zamykaniem się aparatów szparkowych – 1 pkt. Przykłady: – Wzrost stężenia jonów K+ w komórkach aparatu szparkowego / szparek powoduje otwieranie się aparatów szparkowych. – Spadek stężenia jonów potasu powoduje zamykanie się aparatu szparkowego / szparki

13. Styczeń 2006 arkusz 2 • Zadanie 38. (3 pkt) • Schemat ilustruje przepływ energii w komórce roślinnej. Na podstawie analizy powyższego schematu uzupełnij brakujące nazwy związków chemicznych i procesów oznaczonych literami A–D oraz podaj przykład wykorzystania przez organizm roślinny energii zgromadzonej w ATP. Za prawidłowe wpisanie każdej z dwóch par określeń – po 1 pkt. A – woda , B – tlen, (1 pkt) C – oddychanie (komórkowe) / utlenianie (biologiczne), D – dwutlenek węgla. (1 pkt) Za podanie poprawnego przykładu wykorzystania energii – 1 pkt. Przykłady: - transport aktywny, - wzrost organizmu / podziały komórkowe, - synteza metabolitów wtórnych - reakcje anaboliczne / syntezy.

14. Styczeń 2006 arkusz 2 • Zadanie 43. (2 pkt) • Na schemacie przedstawiono przemianę pokoleń pewnej rośliny o liczbie chromosomów 2n = 8. • Uzupełnij schemat, wstawiając w każdy prostokąt odpowiednią liczbę chromosomów charakterystyczną dla danego stadium rozwojowego oraz zaznacz symbolem R! moment zajścia mejozy. 1n / 4 1n / 4 1n / 4 2n / 8

15. Styczeń 2006 arkusz 2 nasienne • Zadanie 46. (3 pkt) • Schemat przedstawia zależności, wynikające z systematyki, między sześcioma grupami roślin. • 1. ……………………..………. • 2. ……………………..………. • 3. ……………………..………. • 4. ……………………..………. • 5. ……………………..………. • 6. ……………………..………. Przyporządkuj cyfrom na schemacie (od 1 do 6) odpowiednie, wybrane spośród wymienionych niżej, przykłady grup systematycznych roślin i wpisz je we właściwe miejsca obok schematu. • okrytonasienne, nagonasienne, iglaste, nasienne, trawy, miłorzębowe nagonasienne okrytonasienne Iglaste / miłorzębowe Miłorzębowe / iglaste trawy

16. Maj 2007arkusz 2 • Zadanie 15. (2 pkt) • Wiele roślin wodnych ma w swoich organach miękisz powietrzny (aerenchymę) z dużymi przestworami międzykomórkowymi. • Uzasadnij za pomocą dwóch różnych argumentów, że obecność aerenchymy stanowi przystosowanie tych roślin do życia w środowisku wodnym. • W przestworach międzykomórkowych gromadzi się powietrze dzięki czemu organy tych roślin mogą unosić się w wodzie. 2. Aerenchyma ułatwia roślinom wodnym wymianę gazową.

17. Maj 2007 arkusz 2 Zadanie 16. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono wiązanie CO2 przez dwie grupy roślin (C3 i C4). Na podstawie analizy danych z obu schematów uzupełnij w tabeli informacje dotyczące wiązania CO2 w cyklach obu rodzajów roślin. RuDP fosfoenolopirogronian PGA kwas szczawiooctowy

18. Maj 2007 arkusz 2 Zadanie 17. (1 pkt) Kwiaty roślin okrytozalążkowych są najczęściej obupłciowe, ale samopylność jest zjawiskiem niepożądanym. Podaj przykład jednego ze sposobów, w jaki rośliny zabezpieczają się przed samozapyleniem. W innym czasie dojrzewają słupki, a w innym pręciki.

19. Maj 2008 arkusz 2 Zadanie 3. (2 pkt) U roślin wyższych śmierć niektórych komórek warunkuje powstanie funkcjonalnych systemów, mających istotne znaczenie w życiu rośliny. W prawidłowym rozwoju roślin takie zmiany zachodzą w końcowym etapie różnicowania się komórek i tkanek. Podaj dwa przykłady tkanek roślinnych zbudowanych z komórek martwych. Określ rolę każdej z tych tkanek. 1. Drewno (ksylem) – tworzy system przewodzący wodę (i sole mineralne). 2. Twardzica (sklerenchyma) – tworzy system usztywniający i wzmacniający roślinę.

20. Maj 2008 arkusz 2 Zadanie 12. (1 pkt) Grzyby to organizmy cudzożywne. Ich strzępki potrafią pochłaniać tylko proste, łatwo przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku w postaci związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą być wprost przez grzyby pobierane. Opisz sposób działania grzybów, dzięki któremu mogą one pobierać związki organiczne ze środowiska. Grzyby wydzielają enzymy trawienne na zewnątrz ciała (poza grzybnię), trawią substancje organiczne na proste, łatwo przyswajalne związki, które następnie wchłaniają.

21. Maj 2008 arkusz 2 Zadanie 13. (1 pkt) Niektóre grzyby wchodzą z innymi organizmami w związki pokarmowe: 1. obustronnie korzystne 2. korzystne tylko dla grzybów. Podaj nazwy opisanych wyżej form współżycia. 1. symbioza 2. pasożytnictwo

22. Maj 2008 arkusz 2 Zadanie 20. (2 pkt) Warunkami przerwania spoczynku względnego nasion, a następnie ich kiełkowania są: − odpowiednia wilgotność podłoża, − odpowiednia temperatura, − obecność tlenu. Wyjaśnij, w jaki sposób dwa wybrane przez Ciebie, spośród wyżej wymienionych, czynniki wpływają na zapoczątkowanie kiełkowania nasion. 1. Woda stanowi środowisko, w którym zachodzą procesy biochemiczne – dzięki wzrostowi uwodnienia nasion następuje aktywacja różnych enzymów i zostają uruchomione materiały zapasowe. 2. Odpowiednia temperatura zapewnia odpowiednie tempo przebiegu procesów biochemicznych.

23. Maj 2009 arkusz 2 Zadanie 7. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono widmo absorpcji barwników fotosyntetycznych. Przeprowadzono następujące doświadczenie. Siewki rzeżuchy podzielono na 3 grupy i umieszczono w jednakowych warunkach (wilgotność, temperatura, stężenie CO2). Każdą grupę naświetlano światłem o innej barwie przez okres dwóch tygodni: grupę I – światłem niebieskim o długości fali 440 nm grupę II – światłem żółtozielonym o długości fali 560 nm grupę III – światłem czerwonym o długości fali 660 nm. Następnie zmierzono w każdej grupie wysokość wszystkich siewek. Na podstawie powyższych danych podaj, w której grupie siewek rośliny uzyskały najwyższy wzrost. Odpowiedź uzasadnij. Przykład poprawnej odpowiedzi: Rośliny z grupy I będą najwyższe, ponieważ były naświetlane światłem o długości fali 440 nm (niebieskim), a jest to widmo, w którym ich fotosynteza była najintensywniejsza.

24. Maj 2009 arkusz 2 Zadanie 9. (2 pkt) Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny liścia rośliny dwuliściennej. A Podaj pełną nazwę tkanki (A) zaznaczonej na rysunku oraz określ przystosowanie jej budowy do pełnionej funkcji. Przykład poprawnej odpowiedzi: Jest to miękisz asymilacyjny palisadowy, który ma liczne chloroplasty z barwnikiem fotosyntetycznie czynnym biorącym udział w fotosyntezie.

25. Maj 2009 arkusz 2 Zadanie 10. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono budowę kwiatu tulipana. A B C a) Podaj nazwy wskazanych na rysunku (A, B, C) elementów budowy kwiatu tulipana. A. B. C. b) Podaj, czy kwiaty tulipana są wiatro- czy owadopylne. Uzasadnij odpowiedź jednym argumentem. okwiat słupek pręcik Kwiaty tulipana są owadopylne. Posiadają barwny okwiat, który zwabia owady. Mają lepki pyłek mogący przyklejać się do ciała owada.

26. Maj 2009 arkusz 2 Zadanie 11. (1 pkt) Wykonano doświadczenie, w którym do pożywki agarowej z kallusem dodawano auksyny i cytokininy zmieszane w różnych proporcjach. Obserwowano przekształcenie się kallusa albo w korzenie albo w pędy. Na poniższym schemacie zilustrowano przebieg opisanego doświadczenia. Sformułuj hipotezę badawczą potwierdzoną wynikami powyższego doświadczenia Rozwój korzeni lub pędów z kallusa zależy od proporcji auksyn w stosunku do cytokinin. lub Przewaga cytokinin nad auksynami powoduje wykształcenie się pędów z kallusa. lub Przewaga auksyn nad cytokininami powoduje wykształcenie się korzeni z kallusa.

27. Grudzień 2005 arkusz 2 Zadanie 36. (2 pkt) Poniższymi wykresami zilustrowano wpływ temperatury na intensywność fotosyntezy i oddychania komórkowego u pewnego gatunku roślin, mierzoną w różnych jednostkach umownych. Poprawna odpowiedź: A (1 pkt), D (1 pkt) Zaznacz dwa sformułowania (spośród A, B, C, D, E), które trafnie interpretują wyniki badań przedstawione w formie wykresów. A. Intensywność wytwarzania materii organicznej przez badane rośliny jest większa w temperaturze 25°C niż w temperaturze 35°C. B. W temperaturze 35°C przyrost biomasy u badanych roślin jest większy niż w temperaturze 25°C. C. W temperaturze 25°C zużycie materii organicznej u badanych roślin przewyższa jej produkcję. D. Intensywność procesu katabolicznego u badanych roślin jest mniejsza w temperaturze 25°C niż w temperaturze 35°C. E. Intensywność fotosyntezy ma największy wpływ na intensywność oddychania w temperaturze od 25 do 35°C.

28. Grudzień 2005 arkusz 2 Zadanie 40. (2 pkt) Przez długi czas grzyby zaliczano do roślin. Różnią się od nich jednak wieloma cechami i dlatego wydzielono je w odrębne królestwo. Spośród wymienionych niżej cech budowy i funkcji organizmów wypisz (stosując oznaczenia literowe): a) dwie cechy roślin różniące je od grzybów. b) dwie cechy grzybów różniące je od roślin. Cechy budowy i funkcji organizmów A. Budują je komórki nieposiadające ukształtowanego jądra. B. Są zbudowane z komórek eukariotycznych. C. Celuloza jest głównym składnikiem ich ścian komórkowych. D. Ściany ich komórek są zbudowane przeważnie z chityny. E. Organizmy te magazynują głównie skrobię. F. Organizmy te są wyłącznie cudzożywne. G. Mogą rozmnażać się przez zarodniki. a) Cechy roślin różniące je od grzybów: ............................ b) Cechy grzybów różniące je od roślin: ............................ C, E D, F Za każde dwie prawidłowo podane cechy różniące grzyby i rośliny – po 1 pkt.

29. Grudzień 2005 arkusz 2 Zadanie 42. (2 pkt) Różnice w budowie organów roślin mają związek z funkcjami pełnionymi przez te organy. Wykaż słuszność powyższego stwierdzenia na przykładzie skórki korzenia i liścia roślin okrytonasiennych. Za trafny wybór każdej z cech budowy skórki korzenia i liścia oraz powiązanie z pełnionymi funkcjami – po 1pkt. Przykłady odpowiedzi: - przystosowaniem korzenia do pobierania wody z gleby jest obecność włośników/ cienkościennych wypustek komórek skórki (1pkt), - w skórce liścia występują aparaty szparkowe umożliwiające pobieranie CO2 niezbędnego do fotosyntezy/ wymianę gazową/ regulację intensywności transpiracji (1pkt).

30. Grudzień 2005 arkusz 2 Zadanie 45. (2 pkt) Dla zbadania wpływu głębokości siewu na kiełkowanie nasion pewnego gatunku rośliny postawiono trzy hipotezy: a) nasiona (niezależnie od wielkości) wysiane na różnych głębokościach kiełkują niejednocześnie, b) z nasion posianych głęboko tylko nasiona duże wytwarzają siewki, c) z nasion posianych płytko tylko nasiona małe wytwarzają siewki. Przedstaw słownie lub w formie schematycznego rysunku propozycję doboru wielkości nasion i sposobu ich rozmieszczenia (w jednym pojemniku z glebą) do doświadczenia, umożliwiającego równoczesne sprawdzenie słuszności wszystkich powyższych hipotez. Za uwzględnienie w projekcie zestawu doświadczalnego: - wysiania w pojemniku po kilka (nie mniej niż trzy) nasion małych i dużych na różnych głębokościach (1 pkt), - wysiania każdego z rodzajów nasion, w tym samym pojemniku z glebą, przynajmniej na dwóch głębokościach (1 pkt). Przykład schematycznego rysunku zestawu doświadczalnego

31. Grudzień 2005 arkusz 2 Zadanie 47. (2 pkt) Rośliny o liściach przedstawionych na rysunku B powstają w wyniku krzyżowania się w warunkach eksperymentalnych osobników o liściach takich, jak na rysunkach A i C. Forma B jest płodna i krzyżuje się z formami rodzicielskimi A i C, które mają w naturze odmienne zasięgi geograficzne, nieco na siebie zachodzące. Tam, gdzie formy A i C występują obok siebie, licznie występują także mieszańce B. Na podstawie analizy powyższych informacji ustal, czy rośliny o liściach takich, jak na rysunkach A i C należą do jednego czy dwóch gatunków. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

32. Za zaliczenie roślin do jednego gatunku i za trafne uzasadnienie po – 1 pkt. Przykłady odpowiedzi: - rośliny należą do jednego gatunku (1 pkt), gdyż naturalnie krzyżują się organizmy w obrębie gatunku/ osobniki krzyżują się ze sobą w obrębie populacji/ grupie organizmów jednego gatunku/(1 pkt), - rośliny należą do jednego gatunku (1 pkt), gdyż swobodny przepływ genów odbywa się między osobnikami w obrębie populacji/ grupie organizmów jednego gatunku (1 pkt), - rośliny należą do jednego gatunku (1 pkt), gdy jest to gatunek politypowy/zróżnicowany/ obejmuje osobniki o niejednolitym wyglądzie, w obrębie którego wydziela się grupy populacji zamieszkujące odmienne regiony geograficzne (1 pkt).

33. Maj 2005 arkusz 2 Zadanie 34. (2 pkt) W komórkach roślinnych wakuole (wodniczki) są zwykle duże i nieliczne. Są one otoczone tonoplastem i wypełnione sokiem wakuolarnym (komórkowym). Wymień dwie funkcje, jakie mogą pełnić wakuole w komórkach roślinnych. Za każdą z dwóch prawidłowo wymienioną funkcję – po 1 pkt Przykłady funkcji wakuol: - Utrzymują komórkę w stanie uwodnienia (odpowiadają za turgor komórki). - Magazynują zbędne produkty przemiany materii (glikozydy, alkaloidy, garbniki, kwasy organiczne). - Magazynują materiały zapasowe (białka w postaci ziaren aleuronowych, cukry, tłuszcze). - Znajdują się w nich barwniki - antocjany i flawony – nadające barwę kwiatom, owocom, liściom. - Znajdują się w nich enzymy hydrolityczne upodabniające wakuole do lizosomów. - Wakuole zawierają enzymy hydrolityczne (trawiące), dzięki czemu uczestniczą w rozkładzie białek i kwasów nukleinowych.

34. Maj 2005 arkusz 2 Zadanie 35. (2 pkt) Schemat przedstawia przekrój poprzeczny przez liść podwodny przetacznika bobownika. Podaj dwie zależności między środowiskiem życia tej rośliny a budową skórki jej liścia podwodnego. Za każdą z dwóch poprawnie podanych zależności - po 1 pkt Przykład zależności: - Chloroplasty w komórkach skórki rośliny wodnej ułatwiają fotosyntezę w środowisku wodnym (światło o małym natężeniu, rozproszone). - Brak aparatów szparkowych - środowisko wodne zapewnia roślinie stałą wilgotność (roślina nie musi oszczędzać wody). - Cienka kutykula w obu warstwach skórki – ułatwia gospodarkę wodą i solami mineralnymi.

35. Maj 2005 arkusz 2 Zadanie 39. (2 pkt) Schemat: Splątek mchu. W cyklu rozwojowym mchu występuje płożący się po podłożu splątek. Splątki rozwijają się w liczne ulistnione gametofity, dzięki czemu tworzą się zwarte skupiska mchów. Wyjaśnij, jakie znaczenie ma występowanie mchów w zwartych skupiskach dla a) pobierania i utrzymywania wody przez te rośliny. b) procesu płciowego rozmnażania się mchów. Za każde z dwóch logicznych wyjaśnień – po 1 pkt Przykłady wyjaśnień: a) Dzięki temu, że tworzą się kępy mchów, ułatwia to utrzymać wodę między roślinami.(Ułatwia to pobieranie wody przez listki) b) Dzięki bezpośredniej bliskości gametangiów ♀ i ♂ ułatwione jest zaplemnienie (zapłodnienie, przeniesienie plemników przez wodę do rodni). – 1 pkt

36. Maj 2005 arkusz 2 Zadanie 40. (2 pkt) Na rysunkach przedstawiono zmodyfikowane organy podziemne ziemniaka i kosaćca. Podaj, które organy tych roślin uległy modyfikacji oraz wyjaśnij, jakie ma ona dla nich znaczenie. Za podanie prawidłowej nazwy organu – 1 pkt Modyfikacji uległy łodygi (bulwa ziemniaka i kłącze kosaćca). Za poprawne wyjaśnienie – 1 pkt Przykłady wyjaśnień: - Gromadzą materiały (substancje) zapasowe (węglowodany) (zużywane do budowy wzrostu i rozwoju tych roślin). - Obydwie łodygi ułatwiają wegetatywne rozmnażanie się tych roślin. - Kłącze kosaćca pozwala na lepsze umocowanie rośliny w glebie. - Są organami przetrwalnikowymi.

37. Zadanie 2 (1 pkt) Poniższe rysunki przedstawiają elementy jednej z tkanek roślinnych. Marzec 2002 arkusz 1 A B Z pośród podanych poniżej zdań wypisz trzy, prawidłowo charakteryzujące budowę i funkcje przedstawionej na rysunku tkanki. Za prawidłowy wybór wszystkich zdań – 1 pkt. Odpowiedź: 2, 3, 7 1. Rysunek A przedstawia komórki przewodzące wodę wraz z solami mineralnymi, a rysunek B komórki przewodzące związki organiczne wytworzone w procesie fotosyntezy. 2. Rysunek A przedstawia rurki sitowe wraz z komórkami towarzyszącymi, natomiast rysunek B różne rodzaje naczyń. 3. Komórki przedstawione na rysunku A są żywe wyposażone we wszystkie organella komórkowe, natomiast na rysunku B martwe. 4. Rysunek A przedstawia różne rodzaje naczyń, komórki na rysunku B to rurki sitowe wraz z komórkami towarzyszącymi. 5. Prędkość transportu substancji w komórkach przedstawionych na rysunku A jest taka sama jak w komórkach przedstawionych na rysunku B. 6. Zarówno komórki przedstawione na rysunku A jak i B są charakterystyczne dla paprotników i roślin nagonasiennych. 7. Transport substancji w komórkach przedstawionych na rysunkach A i B odbywa się w przeciwnych kierunkach.

38. Marzec 2002 arkusz 1 Zadanie 5 (2 pkt.) Jemioła, rosnąca na gałęziach wielu drzew, jest półpasożytniczym krzewem. Wskaż dwie, charakterystyczne cechy budowy, będące przystosowaniem do występującego u niej rodzaju odżywiania. Za prawidłowe wskazanie każdej z dwóch cech po 1 pkt. Przykład: Jest zielona, gdyż zawiera chlorofil umożliwiający jej fotosyntezę (1 pkt), ale nie ma korzeni tylko wpuszcza ssawki w głąb drewna, pod korą żywiciela i czerpie w ten sposób wodę z solami mineralnymi (1 pkt).

39. Marzec 2002 arkusz 1 Zadanie 14 (1 pkt) U roślin, na drodze mitozy, mogą powstawać zarówno komórki somatyczne, jak i gamety. Uzasadnij to stwierdzenie za pomocą jednego argumentu. Za w całości poprawne uzasadnienie uwzględniające sposób powstawania zarówno komórek somatycznych, jak i gamet – 1 pkt. Przykład: Mitoza warunkuje wzrost i rozwój organizmu i dzięki niej powstają komórki somatyczne, natomiast gamety u roślin wytwarzane są w haploidalnym gametoficie, więc też na drodze mitozy.

40. Marzec 2002 arkusz 1 Zadanie 21 (1 pkt) Rysunki przedstawiają różne rodzaje liści występujące u roślin. W porównaniu z typowo wykształconym liściem buka (pierwszy z rysunków) uległy one, w wyniku ewolucji, znacznym przekształceniom. Podaj nazwę rodzaju narządów (z punktu widzenia dowodów na ewolucję), który ilustrują powyższe przykłady. Narządy homologiczne

41. Styczeń 2003 arkusz 1 Zadanie 16. (1 pkt) Kiełkowanie nasion następuje po okresie spoczynku, trwającym u różnych roślin kilka dni, tygodni, miesięcy, a nawet lat. Pod koniec procesu tworzenia nasion (tuż przed ich oddzieleniem się od rośliny rodzicielskiej) zachodzi proces odwodnienia. Wyjaśnij, dlaczego proces odwodnienia jest niezbędny do przetrwania przez nasiona okresu spoczynku. Przykład uzasadnienia: odwodnienie obniża intensywność procesów metabolicznych zarodka (uniemożliwia aktywność układów enzymatycznych odpowiedzialnych za metabolizm).

42. Styczeń 2003 arkusz 1 Zadanie 17. (1 pkt) Auksyny to hormony roślinne, które m.in.: 1. powodują wzrost łodygi na długość, 2. przyspieszają tworzenie zawiązków korzeni, 3. hamują rozwój pąków bocznych, czym warunkują dominację wierzchołkową, 4. powstrzymują opadanie liści i owoców. Wyjaśnij, dlaczego okresowe opylanie bulw ziemniaków syntetyczną auksyną zmniejsza straty związane z ich przechowywaniem. W wyjaśnieniu uwzględnij jedną z wymienionych powyżej funkcji auksyn. Ponieważ auksyna hamuje rozwój pąków bocznych – powstrzymuje kiełkowanie ziemniaków.

43. Styczeń 2003 arkusz 2 Zadanie 31. (2 pkt) Obrączkowanie zdrewniałego głównego pędu polega na usunięciu tkanek położonych na zewnątrz od kambium. Roślina po takim zabiegu nadal rośnie i rozwija się, ponieważ powyżej i poniżej miejsca obrączkowania znajdują się rozgałęzienia pędu z liśćmi. Sformułuj wnioski dotyczące wpływu obrączkowania na transport: a) wody i soli mineralnych w tym pędzie, b) asymilatów w tym miejscu pędu, w którym usunięto tkanki. a) np. obrączkowanie nie ma wpływu na transport wody i soli mineralnych w tym pędzie (1 pkt); b) np. w tym miejscu pędu transport asymilatów nie będzie zachodził (1 pkt).

44. Styczeń 2003 arkusz 2 Zadanie 36. (1 pkt) Schemat zestawu doświadczalnego. Uzupełnij poniższe zdanie nazwą procesu, tak aby postawione pytanie było problemem badawczym do tego doświadczenia. Oddychania Czy podczas procesu .................................... kiełkujących ziaren grochu uwalniana jest energia cieplna?