Tipovi me đunarodni h odnosa

1. Tipovi međunarodnih odnosa

2. Pod tipom međunarodnih odnosa podrazumijevaju se oblici i sadržaji međunarodnih odnosa i djelovanja, toliko karakteristični da stvaraju određene crte zajedništva.

3. Početni tip međunarodnog sistema-Stara Grčka • Pax Romana-jedinstvenost sistema • “Porodica hrišćanskih naroda” • Klasični tip odnosa 1648-1917.

4. Tri tipa koji po svojim nosiocima akcije, ciljevima i sredstvima ispunjavaju kriterijume koji se traže za postojanje jednog sistema: • Klasičan tip zasnovan na ravnoteži snaga • Bipolarizam u doba Hladnog rata • Koegzistencija država sa različitim društveno-ekonomskim uređenjem

5. Ravnoteža snaga • Različita shvatanja termina: • Ista snaga pojedinih država ili saveza država • Oznaka politike/cilja kojem se teži • Simbol koji označava realističku naspram idealističke politike; postavljanje sile kao glavne poluge djelovanja • Tip međunarodnih odnosa

6. Pretpostavke: • Postojanje većeg broja samostalnih država • Nepostojanje velikog centra koji bi imao moć iznad sile drugih država • Države raspolažu silom koju će upotrijebiti kao krajnje sredstvo za ostvarivanje svojih interesa • Sila se može neutralisati jedino drugom silom, ako na drugoj strani postoji njoj jednaka sila, sila neće biti upotrijebljena

7. Nestabilnost-tendencija država da stalno djeluju u smjeru mijenjanja odnosa snaga • Teško je utvrditi trenutak kad je postignuta ravnoteža snaga i kako će se one mjeriti • “Svaki državnik smatra ravnotežu snaga dobrom za ostale, ali ne za sebe.” • Polazi od nejednakosti država-ne važi za male zemlje

8. Žan Žak Ruso: “ravnoteža snaga je više proizvod prirode nego neke vještine” no, “održava se stalnom budnošću članova”. • Države balanseri (Velika Britanija) • Odnosi između istovjetnih vladajućih klasa

9. Morton Kaplan: • Sudionici su nacionalne države • U sistemu mora djelovati pet osnovnih sudionika • Čak i najvećim sudionicima su potrebni saveznici

10. Djeluj tako da ojačaš snagu ali uvijek stupaj u pregovore kako bi izbjegao rat • Stupaj u rat ako bez rata ne postoji mogućnost povećanja sposobnosti • Obustavi rat ako postoji opasnost od totalnog uništenja • Suprotstavi se svakoj državi ili koaliciji koja želi da postane hegemon • Pobijeđenog primi natrag i tretiraj ga ravnopravno sa ostalima

11. Promjene saveznika i protivnika: • Rat za špansko nasljeđe (1701-1714) Francuska i Bavarska protiv: Habzburške monarhije, Velike Britanije, Portugala, Savoje, Holandije i Pruske • Rat za poljsko nasljeđe (1733-1738) Francuska, Španija, Sardinija protiv: Rusije, Habzburške imperije, Saksonije, Pruske

12. Rat za austrijsko nasljeđe (1740-1748) Francuska, Španija, Pruska, Bavarska, Saksonija (promijenila stranu 1743), Sicilija, Napulj, Đenova, Švedska, protiv: Habzburške monarhije, Velike Britanije, Hanovera, Holandije, Sardinije i Rusije. • Sedmogodišnji rat (1756-1763) Francuska, Austrija, Španija, Rusija (do 1762), Švedska, Saksonija, protiv: Pruske, Velike Britanije, Hanovera, Portugala i Hese-Kasela.

13. Specifične tehnike funkcionisanja • Sticanje saveznika pomoću raznih sredstava i metoda • Intervencije u unutrašnje poslove drugih država (radi održavanja statusa quo u njima) • Stvaranje neutralnih tampon-država (Švajcarska, Belgija, Avganistan...Poljska, Jugoslavija, Austrija, Urugvaj...ranije:limesi, satrapije) • Davanjekompenzacija-npr. BiH data Austrougarskoj na Berlinskom kongresu 1878.

14. Hladni rat kao izraz bipolarnih međunarodnih odnosa • Vojna i diplomatska sila okupljene oko dva velika centra • Interakcija se odvija prvenstveno između lidera dva bloka • Centralna pitanja se odnose na ideološke vrijednosti

15. Probijena blokada SSSR-a u međunarodnim odnosima • Izmijenjena slika Evrope - neke zemlje krenule putem izgradnje socijalizma • SAD postale apsolutni lider zapadnog svijeta • Jačanje pokreta za likvidaciju kolonijalizma • Osnivanje OUN kao izraz pokušaja institucionalizacije međunarodnih odnosa

16. Definisanje Hladnog rata • „Hladni rat je stanje produžene i izuzetne zategnutosti odnosa između zemalja ili suprotstavljenih saveza koje ipak ne dovodi do opšteg rata. Pojam se najčešće koristi za označavanje razdoblja političkog, ekonomskog, kulturnog i vojnog suparništva između ’kapitalističkog’ Zapadnog i ’komunističkog’ Istočnog bloka, odnosno između dvije supersile-Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog Saveza.“[1][1] Hejvud, Endru, Politika, Beograd, 2004, str. 258.

17. Definisanje Hladnog rata • “Tvrdi i gorki mir” (Dž.F. Kenedi) • “Stanje otvorena neprijateljstva, stalne bipolarne rivalizacije i borbe između država suprotnih društveno-političkih i ekonomskih sistema, u kojem je Zapad pokušao zaustaviti promjene nastale nakon Drugog svjetskog rata koje su trebale voditi mijenjanju postojećeg stanja i jačanju socijalizma” Vukadinović

18. Karakteristike Hladnog rata • SSSR i NR Mongolija više nijesu jedine socijalističke države • Kad bi došlo do konfrontacije, ne bi bilo pobjednika (vojna ravnoteža) • Globalna dinamika • Zapadne sile su bile suprotstavljene ne samo socijalističkim zemljama, već i antikolonijalnim pokretima • Centralno mjesto Njemačke • Posebni oblici sučeljavanja između velesila

19. Miroljubiva aktivna koegzistencija • Istorijski presedani: • Odnosi islamskih i hrišćanskih zemalja • Fransoa I piše papi nakon sporazuma sa sultanom 1525. “Greške ljudi i njihova nesavršenost ne dopuštaju im da se ujedine u istoj religiji, ali razlika kulta, kao običaja, ne ništi prirodnu ljudsku zajednicu.” • Odnosi katoličkih i protestantskih zemalja nakon vjerskih ratova • Buržujska Francuska u feudalnom okruženju

20. Koegzistencija u modernom vremenu: • Rat ne može biti sredstvo a da se pri tom ne ugrozi opstanak svijeta. • Sistem omogućava koegzistenciju kao relativno trajnu kategoriju • Aktivni element koegzistencije

21. Lenjin, 1917. godina • “Socijalistička država bi, ako ne želi dolaziti u dodir sa kapitalističkim svijetom morala otići na Mjesec.” • “Prvi eksperiment mirnog uporednog života sa buržujskim državama”-sporazum sa Estonijom o uspostavljanju diplomatskih odnosa 20.II 1920. godine

22. Prva konkretizacija koegzistencije: Sporazum Kine i Indije o rješavanju problema Tibeta 1954. ističe 5 načela (“pet vrlina”-panča šila) • Uzajamno poštovanje teritorijalnog integriteta i suverenosti • Uzajamno nenapadanje • Nemiješanje u unutrašnje poslove drugih država • Ravnopravnost i zajednička načela • Mirna koegzistencija

23. Deklaracija o načelima međunarodnog prava o prijateljskim odnosima i saradnji između država 1970. godine • Zabrana od prijetnje ili upotrebe sile protiv teritorijalnog integriteta ili nezavisnosti bilo koje države ili na bilo koji način suprotan ciljevima OUN • Mirno rješavanje sporova • Zabrana intervencije, miješanja u unutrašnje poslove drugih država • Suverena jednakost država

24. Ravnopravnost i samoodređenje država • Savjesno ispunjavanje međunarodnih obaveza prihvaćenih u skladu sa Poveljom UN • Obaveza saradnje država u skladu sa Poveljom • KEBS dodaje: nepovredivost granica, teritorijalni integritet i poštovanje prava i sloboda.