Drie Decentralisaties

1. Drie Decentralisaties Zomercursus raadsleden Astrid Jansen Projectleider Jeugdhulp 22 juli 2014

2. Inhoud • Basisprincipes 3D’s • Korte toelichting per decentralisatie • Middelen • Wetgevingstraject • Samenhang • Regionale samenwerking • Rol van de raad

3. Basisprincipes 3D’s • Kanteling • Eigen verantwoordelijkheid van mensen centraal • Van ‘ik heb er recht op’ naar ‘wat kan ik zelf?’ • Van aanbodgericht naar vraaggericht • Meer ruimte voor/vertrouwen in professionals

4. Basisprincipes 3D’s

5. Basisprincipes 3D’s • Succesfactor: ontschotting • Uitvoering enerzijds dichtbij, anderzijds in regionaal verband (vanwege schaal en expertise) • Vanaf 1 januari 2015 gemeenten verantwoordelijk • Budget van 15,5 miljard naar +/- 11 miljard

6. Inhoudelijke info 3D’s: specifiek

7. Jeugdzorg Overzicht huidige producten en financieringsstromen

8. Infographic meicirculaire

9. Jeugdzorg • Proces: wet en regio • Wet aangenomen • 31 oktober 2013 regionale transitiearrangementen ingediend: 11 regio’s goed, 28 voldoende, 2 onvoldoende • Vóór 28 februari per regio afspraken met Bureau Jeugdzorg over continuïteit functies en taken (zo niet 80% budgetgarantie voor BJZ) • Vóór 1 juli per regio contracten met Bureau Jeugdzorg • Transitie Autoriteit Jeugd houdt vinger aan de pols bij jeugdzorginstellingen die in problemen dreigen te komen

10. Jeugdzorg • Proces: lokaal • Eind 2013/begin 2014 vaststellen beleidsplan per gemeente • Voorjaar 2014: modelverordening VNG • Definitieve budgetten in Meicirculaire 2014 (min. 95% van budget Decembercirculaire 2013) • NB: budgetkorting van 450 miljoen in 2017, 60 miljoen in 2015 • November 2014 afronden inkoop • Transitiecommissie Jeugd houdt vinger aan de pols bij gemeenten, 3e rapportage 3/3: www.voordejeugd.nl • “Rol van de raad moet scherper worden ingevuld”

11. Jeugdzorg • Transitiecommissie Jeugd (Leonard Geluk) • Spoorboekje: focuspunten 2014 (www.voordejeugd.nl) • Basisscenario: • Garanderen van adequaat functionerend toegangssysteem • Garanderen van zorgcontinuïteit en passend en dekkend aanbod van jeugdhulp • Garanderen van aansluiting bij jeugdbeschermingskader • Garanderen van de AMHK-functie • Interne organisatie en besluitvorming op orde

12. Wmo • Wat wordt nieuw? • Begeleiding en ondersteuning • Persoonlijke verzorging: • 5 % gemeenten • 95% blijft bij zorgverzekeraars • Beschermd wonen (centrum gemeenten)

13. Wmo: Wat verandert er? • Maatwerkvoorziening i.p.v. compensatieplicht • Geen compensatiedomeinen meer • Versterking positie cliënt in de toegangsprocedure • Onderscheid tussen melding en aanvraag • Verplicht informatie verstrekken over de mogelijkheid om cliëntondersteuning in te zetten en zelf met ondersteuningsplan te komen • Eigen bijdrage maatwerkvoorziening volgens de regels van het Uitvoeringsbesluit Wmo 2015; • Duur eigen bijdrage tot maximaal de kostprijs is betaald (woningaanpassingen en hulpmiddelen • Bijdragen algemene voorziening: kostprijs en voor minima compensatie via de BB

14. Wmo • Proces: wet en regio • Behandeling door Eerste Kamer • Concept VNG Modelverordening 1 april 2014 • Aandachtspunten • Relatie met Wet langdurige zorg (Wlz) (= nieuwe kern Awbz) en Zorgverzekeringswet (Zvw) • Overgangsrecht 2015 voor zorgontvangers

15. Wmo • Proces: lokaal • Voorjaar 2014: beleidsplannen per gemeente • Voorjaar 2014: modelverordening VNG • Definitieve budgetten in Meicirculaire 2014 • November 2014 afronden inkoop • Onderwerpen beleidsplannen: • Bevorderen sociale samenhang • Ondersteunen mantelzorgers en vrijwilligers • Preventie • Algemene en maatwerkvoorzieningen • Continuïteit ondersteuning jeugd na 18 of 23 jaar. • Dagbesteding in relatie tot langer thuis blijven wonen • Etc.

16. Participatiewet • Wat wordt nieuw? • Samenvoeging Wet werk en bijstand (Wwb), Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en de Wet werk- en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) • Aantal beschutte banen SW van 90.000 naar 30.000 • Sociaal akkoord • 125.000 banen voor mensen met een arbeidsbeperking (quotumregeling als back-up) • 125.000 = 100.000 bedrijfsleven + 25.000 overheid • 35 Arbeidsmarktregio’s • Nationaal overleg in Werkkamer • Budgetkorting van minimaal 790 miljoen

17. Participatiewet: Wat verandert er? • Geen nieuwe instroom in de sociale werkvoorziening, afbouw door (natuurlijke) uitstroom • Beschut werk (30.000 plekken) • 125.000 banen mensen arbeidsbeperking (en quotumregeling als back-up) • Ontschot budget voor re-integratie

18. Participatiewet:Welke keuzes kun je maken? • Inkomensdeel • Participatiebudget • Begeleiding en ondersteuning, o.a. • Jobcoach • Werkplek aanpassing • No risk polis • training/scholing • WSW • Loonkostensubsidie • Wwb uitkeringen

19. Participatiewet • Proces: wet en regio • Wet aangenomen • Aandachtspunten • Taakstellende bezuiniging • Consequenties Sociaal Akkoord en rol sociale partners

20. Participatiewet • Proces: lokaal • Voorjaar 2014: beleidsplannen per gemeente • Voorjaar 2014: modelverordening VNG • Definitieve budgetten in Meicirculaire 2014 • November 2014 afronden contractering

21. Passend onderwijs • Geen decentralisatie maar stelselwijziging • “Rugzakje” verdwijnt: Geld voor zorgleerlingen via 76 regionale samenwerkingsverbanden van scholen. • Scholen hebben zorgplicht. • De besturen van de samenwerkingsverbanden moeten ondersteuningsplannen opstellen waarin ze het geld verdelen over de scholen. • Over deze ondersteuningsplannen moeten ze met het college een op overeenstemming gericht overleg voeren (OOGO). • Daarom is passend onderwijs van belang voor het sociaal domein.

22. Middelen • Voor taken Werk, Zorg en Jeugd, komt ontschot budget via ‘sociaal deelfonds’ • Bedragen zijn nog dagkoersen…! • Sociaal domein wordt substantieel onderdeel gemeentebegroting • Budget is vrij te besteden in sociaal domein (maar nog onderwerp van landelijk politiek debat!) • College legt verantwoording over besteding af aan gemeenteraad, niet langer aan Rijk. • Wel zal Rijk vragen om informatie over resultaten (Rijksmonitoring)

23. Financiële vormgeving Sociaal Deelfonds vanaf 2015

24. Middelen • Tegelijk met decentralisaties bezuinigingen: • WMO: Budget +/- € 7,2 miljardKorting: BG -25%, HH -40% (€ 1,2 miljard) • Werk: budget nu € 3 miljard. Korting: oplopend tot ca € 1,8 miljard in 2050 • Jeugdzorg: budget € 3,3 miljard. korting: € 450 mln in 2017

25. Wetgevingstraject

26. Mogelijkheden voor realiseren taakstelling: • Schaalvoordelen van samenwerking gemeenten benutten. • Eigen inbreng / inzet (netwerk, financieel) • Efficiënter inkoop / sturing / bekostiging • Toegang beperken • Ind. voorzieningen beperken: meer algemeen en collectief. • Voorzieningen anders uitvoeren (vb. strijkhulp, boodschappendienst, eigen kracht conferentie). • Op maat (niet meer en niet minder)

27. Samenhang tussen 3 D’s • Verhouding burger en overheid verandert: eerst eigen kracht en netwerk, dan pas maatwerk van de overheid. • Vormgeven integrale toegang/intake tot zorg, werk en jeugd. • Integrale sturing en bekostiging: instellingen voeren geen specifieke regelingen uit, maar dragen bij aan realiseren van doelen.

28. Samenhang 3D: thema’s • Enkele voorbeelden: • Wet Passend Onderwijs in relatie tot jeugd • Samenhang arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk Wsw • Doelgroepen vervoer • Cumulatie van maatregelen bij multiprobleem huishoudens • Organisatie bedrijfsvoering en opdrachtgeverschap • Regionalisering: samenwerken in een regio

29. Wel praktisch blijven • Veel burgers hebben enkelvoudige hulpvraag die zij zelf niet kunnen oplossen: en willen snel en effectief geholpen worden. • Samenhang moet niet het zicht op complexiteit afzonderlijke decentralisaties wegnemen (in jeugdzorg alleen al vier financieringsstromen die worden geïntegreerd).

30. Regionale samenwerking • Aandachtspunten • Wat is de juridische status van de samenwerking (GR?) • De wethouder handelt binnen kaders. • Afspraken maken over procedure (vooraf en achteraf) • Opereer ook als gemeenteraden regionaal: regel een formeel of informeel afstemmingsoverleg met uw collega’s en raden • Samenwerking vraagt een gemeenschappelijk doel en wederkerigheid • Denk nu na hoe om te gaan met problemen.

31. De rol van de raad • Kaderstellend • Controlerend • volksvertegenwoordigend

32. Beleidscyclus

33. Kaderstelling • Kadernota Sociaal Domein • Welke kaders stelt de gemeenteraad? Waar gaat de raad over? • Regionale samenwerking: met wie werken we samen? • Vaststellen hoogte budget: het budgetrecht ligt bij de gemeenteraad. • Wordt de P&C cyclus zo ingericht dat de (nieuwe) inkomsten en uitgaven voor het sociaal domein zichtbaar zijn? • Keuzes met betrekking tot de doelgroepen: wie zijn kwetsbare inwoners? • Hoe wordt de toegang tot zorg geregeld? Bijvoorbeeld loketgericht of sociaal wijkteam? • Maar ook: hoe wordt communicatie rondom 3D’s ingericht? • Werken met een raadswerkgroep? • NB: wat is de planning?!

34. Voorbeeld Kaderstelling • Jeugdzorg in Waalre • Gemeenteraad Waalre heeft op 20 november 2012 inhoudelijke kaders vastgesteld op gebied van: • Kwaliteit: vraag centraal, vroegtijdige ondersteuning, samenwerken vanuit één aanspreekpunt en één plan • Financiën: ontschotting, eigen bijdrage, PGB • Organisatie: zo min mogelijk regels, professionele ruimte, inrichten regionaal participatieteam, verbinding met bestaande zorgstructuren en decentralisaties

35. Voorbeeld Kaderstelling • Jeugdzorg in Waalre • Financieel kader: • “De huidige middelen en de over te hevelen budgetten gaan we • inzetten als één budget voor het totale systeem.” • “Voordat een keuze wordt gemaakt in het al dan niet toepassen van een eigen bijdrage, zal onderzoek worden gedaan naar het effect en de inbaarheid daarvan.” • “Uitgangspunt is zorg in natura geleverd door gekwalificeerde jeugdzorgaanbieders. Als wordt aangetoond dat er geen passend maatwerkgericht aanbod beschikbaar is, kan onder voorwaarden een PGB worden verstrekt voor de inkoop van jeugdzorg.”

36. Voorbeeld Heerlen: iedereen doet mee! • Uitbreiding gesubsidieerde ‘collectieve’ voorzieningen • Meer gebruik maken van eigen kracht en netwerk • Intensiveren (inzet/ondersteuning) mantelzorg en vrijwilligerswerk • Dienstverlening zo integraal en decentraal mogelijk • ‘Sociale wijkteams’ per stadsdeel • Aparte aanpak Multiprobleemhuishoudens samen met Veiligheidshuis • Professionals krijgen meer verantwoordelijkheden en beslissingsbevoegdheden: geen bureaucratische indicatieprocedures • Burgerinitiatieven stimuleren en faciliteren • Samenwerking en kanteling zorgaanbieders faciliteren • Communicatie: verwachtingenmanagement naar alle betrokkenen

37. Controlerend in theorie • Wat zijn de controle-instrumenten van de gemeenteraad? • Informatierecht: opvragen van relevante info over de 3D’s • Vragenrecht: stellen van vragen aan het college van B&W • Budgetrecht: de Planning & Control cyclus • Onderzoeksrecht: de rekenkamercommissie, eigen onderzoek • Aandacht voor controlemogelijkheden al tijdens kaderstelling: • Welke indicatoren zijn van belang? • Hoe stel ik heldere doelen (SMART)?

38. Controlerend in de praktijk • Hoorn: controle door onderzoek • Onderzoek Rekenkamercommissie • sturingsmogelijkheden/bevoegdheden bij 3D’s • in hoeverre daaraan voldaan door college en raad • onderzoeksvragen • Heeft de raad kaders gesteld voor de 3D’s? • Hoe is het gesteld met de informatievoorziening van de raad? • Kan de gemeenteraad keuzes maken (scenario’s)?

39. Vertegenwoordigen • Wat is belangrijk voor burgers? • Hoe worden mensen betrokken bij beleidsplan en uitvoering? • Er gaan dingen veranderen en verdwijnen: dit vraagt om een goede communicatie. • Verschillen tussen (buur)gemeenten?

40. Vertegenwoordigen van inwoners • Het raadslidmaatschap is en blijft politiek, maar brengt tegelijkertijd ook een bestuurlijke verantwoordelijkheid met zich mee • Voorkom dat individuele gevallen de boventoon gaan voeren • Benut wel uw rol als volksvertegenwoordiger om de signalen over tekortkomingen in de uitvoering op te pikken • Communicatie is het toverwoord! • Gun het college bewegingsruimte om individuele gevallen op te lossen • Informeer u ook bij cliëntorganisaties, zorgaanbieders, andere gemeenten.

41. Meer informatie over 3D’s: • www.vng.nl/decentralisaties • praktijkvoorbeelden.vng.nl • www.voordejeugd.nl • www.invoeringwmo.nl • Tot 2015 nog veel bijeenkomsten, publicaties, handleidingen enz. enz.

42. Activiteiten VNG voor (kandidaat-)raadsleden • VNG Raadsledenprogramma: voor én na gemeenteraadsverkiezingen • www.vng.nl/raadsleden • Interessante informatie voor raadsleden op vng.nl, VNG Raadgevers, • VNG publicaties en overzicht van bijeenkomsten • VNG Raadgevers • Beknopte factsheets over actuele beleidsonderwerpen • Nieuw: Raadgevers over financiële onderwerpen en decentralisatie jeugdzorg • Filmpjes ‘Aan de slag als raadslid’ • In maart 2014 verschijnt een reeks korte, informatieve filmpjes voor raadsleden; • o.a. basisinformatie over raadsinstrumenten en gemeentefinanciën, maar ook de decentralisaties • Raad op Zaterdag en regiobijeenkomsten • Voor raadsleden over actuele beleidsonderwerpen; • met workshops over o.a. de decentralisaties, samenwerken en financiën