Budizm’de Etik

1. Budizm’de Etik Hazırlayanlar Hatice Turgut Soner Kaya Barış Kalebek

2. Budizm • SiddharthaGautamaBuddha, Nepal yöresinde doğmuş (M.Ö. 5 veya 6. y.y.) ruhani ve felsefi bir liderdir ve onun öğretileri Budizm’i oluşturur. • 29 yaşındakraliyetsarayınıterkedenSiddhartatarafındanortayakonanBudizm, acıçekmedenözgürleşmeyedoğruiyibilinenbiretikselyol,birhayatyolu, birpratikmeseleolaraketikleilgilidir.

3. Budist felsefe • Budizm de hedef; bireysel mutluluk değil tüm yaşama (bios) karşı olan sorumluluktur. • Temelöğretisi, dünyasalvebedenselzevklerdenkurtulupmutluolmakolarakbelirlenenBudizm, zevklerdenarınılanaşamayınirvanayaulaşmakolaraktanımlamaktadır.

4. Nirvana’yaulaşmamışbirbedeniçinyenidendünyayagelmekzahmetliveacıverenbirdurumdur. Bu yüzdenacıdankurtulmanınyolu, erdem, adalet, hakvehukukgibiprensiplerebağlılıktır. Birbaşkadeyişle, iyiolanıyapmakvekötüolanveyabaşkalarınıincitmeyeyolaçacakherşeydenuzakdurmakgerekmektedir.

5. Budist etik • Budistetiğinde, analizveargümanınrasyonelbiranlaşması, birhayatyoluveyönetiminyasalbirtavsiyesivesosyalbirifadetarzıolaraketiğinentegrasyonuvardır. Budhadoktriniözünde, insancefasının, fizikselacınınvehastalığın, psikolojikçatışmanınmerkezindedukkanosyonuvardır. Bir “birey” veya “ben” olarakisimlendirilenşey,Budha’yagöresüreklideğişimdeolanfizikselvepsikolojikfaktörlerinbirleşimidir.

6. Evrenseldinlerarasındakendinikabulettirmekveyayılmakiçinsavasmamısolantekdin olanBudizm’deinsanınkurtulusukendisineaittir, Tanrısınadegil.

7. Dört YüceGerçek, veSekizAşamalıAsilYolbütün Budistokullarındaitibaredilenöğretilerdendir. Budistyazmalardakaydedildiğinegöre, Dört YüceGerçekGautama Buddha tarafından, aydınlanmayaulaştıktansonraverdiğiilk vaazdaöğretilmiştir. [10] DhammacakkappavattanaSuttaicinbkn: Thera, Piyadassi, The Book of Protection, Buddhist Publication, 1999. www.accesstoinsight.org (http:/ / www. accesstoinsight. org/ tipitaka/ sn/ sn56/ sn56. 011. piya. html) Buda OrtaYol, Sekizkatlıasilyolve Dort yucegeroek konularındaolan ilk vaazını (DhammacakkappavattanaSutta) bir sure yanlarındayaşadığıbeşcilecidervişevermiştir.

8. Dört YüceGerçek • 1. gerçek, Dukkha: acıhayatınvevaroluşunbirparcasıdır. • 2. gerçek, Samudaya: acılarınkaynağıarzuveisteklerdir. • 3. gerçek, Nirodha: istekvearzularbırakılırsaacılarsonaerdirilebilir. • 4. gerçek, Magga: acılarınsonaerdirilmesininyoluSekizAşamalıAsilYoldangecer..

9. Buddha’nınönermisolduguyöntem ne asırıçile, perhizyoludur, ne de asırınefse, nefishazlarınadüskünlükyoludur. Bu yolikisininortasındakiortayoldur. Yanisekizbasamaklıyüceyoldur. Uyanmak, aydınlanmak, Nirvana’yaulasmak, Buddha olmakancakbusekizdilimliyolilemümkündür.

10. Sekizdilimliyolunbasamakları • 1- Doğrugörüş • 2- Doğruanlayış • 3- Doğrusözlülük • 4- Doğrudavranış • 5- Doğruyaşam biçimi • 6- Doğruçaba, doğruuygulama • 7- Doğrubilinçlilik • 8-Tam uyanıklık.

11. Buddha’yagöreahlak; dünyadakibütünarzuveisteklerdenkurtulmaktır. Aslındabuhusus, Budizm’intemelhedefidir. Ahlakiçiniseşunlargereklidir: • -“Canlıvarlıklarıöldürmemek, • -Başkalarınınmalınıalmamak, • -Cinselarzulardanvazgeçmek, • -Yalansöylememek, • -Sarhoşediciiçecekleriçmemek.” (ÖmerHilmiBudda, DinlerTarihi, stanbul 1935, s. 303; Gerald L. Berry, age, P.47)

12. Budizm’inbuyasaklarakarsıdörttemelemrivardır: • -Sabırvetahammül • -Sebatvemetanet • -Akılvehikmet • -Atayaiyidavranmak

13. AyrıcaBuddhizm'debaşkalarınıbağışlamanın büyükönemivardır. Buddha buödeviçokheyecanvericibirformülleifadeetmiştir; "Hıncahınçlacevapverilirse, hınçortadankalkarmı?"

14. Bu dindecanlılarıöldürmemefikriolduguiçin, Budistleret yemez,kasaplıkyapmazlar. İçkiyasakolduğu içinmeyhanecilikyapmazlar.Ayrıcasilah,zehirveuyusturucuimaletmez, bunlarısatmazve satın almazlar. İyibirBudistavaçıkmaz, balıktutmaz, ateş etmezvekanlısporlaragirişmez.

15. İyibirBudist, aynızamandacömertveeliaçıkolmalıdır. Ziracömertlik, Budizm’inmaddişeylerebağlanmamatavsiyesindenhareketlebirzorunlulukteşkiletmektedir. • Yenibir Pagoda (Budistmanastırı) yaptırmak, yardımdabulunmak,rahipadaylarınakefilolmak,manastırasusaglamak, rahiplereyiyecekyardımındabulunmakvemisafirperverlikise en büyükfaziletlerarasındadır.

16. Bizi dinlediğiniz için teşekkürler