Praca Metodą Projektów

1. Praca Metodą Projektów „Pozyskiwanie środków na działalność organizacji metodą projektową” Część I Przygotowanie projektu Szkolenie zrealizowane 3 czerwca 2014 r. w ramach projektu ROZWIŃ SKRZYDŁA W NGO. Projekt ROZWIŃ SKRZYDŁA W NGO jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Praca Metodą Projektów CO TO JEST PROJEKT ? PROJEKT sekwencja powiązanych ze sobą działań, które przebiegają w pewnym określonym czasie oraz są ukierunkowane na osiągnięcie precyzyjnie zdefiniowanego celu za określone środki. Nie ma problemu – nie ma projektu !

3. Praca Metodą Projektów PO CO JEST PROJEKT ? Po co realizujemy projekty? Co one dają? Do czego powinien prowadzić projekt? Istotą projektu jest zmiana, która ma zaistnieć w wyniku realizacji projektu. Realizacja projektu ma przynieść zmianę na lepsze, poprawę sytuacji ludzi. Najważniejsze jest to, że w efekcie realizacji projektu poprawi się sytuacja osób, do których skierowany jest projekt. Innymi słowy, człowiek jest zawsze w centrum zainteresowania projektu.

4. Praca Metodą Projektów Czym jest wniosek i projekt ? Wniosek o dofinansowanie to dokument stanowiący opis naszego pomysłu, przygotowany według wymagań poszczególnych instytucji, przygotowany z myślą o przekonaniu komisji oceniającej, że projekt wart jest wsparcia z funduszy konkretnego grantodawcy. Projekt to nasza koncepcja działania, opisana w roboczy sposób. Poszczególne wnioski mogą znacznie się różnić pod kątem swojej konstrukcji w zależności od instytucji, która przyznaje środki.

5. Cechy każdego projektu: 1. Zorientowanie na cel– służy osiągnięciu założonego celu. Nie jest więc tylko zwykłym zbiorem realizowanych działań np. prowadzenie opieki wychowawczej dzieci. Ważne jest, aby te działania czemuś służyły – prowadziły do osiągnięcia założonego celu. Tym celem może być np. zwiększenie szans życiowych, edukacyjnych dzieci z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym – zajęcia opiekuńcze są wtedy środkiem do osiągnięcia celu. Praca Metodą Projektów

6. Praca Metodą Projektów 2. Określony czas trwania: początek i koniec. Założony cel musimy osiągnąć w określonym czasie. Bardzo ważne z punktu widzenia realizacji wydatków. 3. Wyjątkowość i niepowtarzalność. Jest to działanie wyjątkowe, nie rutynowe. Jest to zestaw działań, które w takiej konfiguracji jeszcze nie występowały. 4. Zawiera element niepewności i ryzyka. 5. Charakteryzuje się wysokim stopniem złożoności. Składa się z wielu działań, ściśle ze sobą powiązanych w nieprzypadkowej kolejności. 6. Przynosi trwałą zmianę w otoczeniu.

7. Praca Metodą Projektów Formularze wniosków o dofinansowanie są różne, jak różne są źródła finansowania. Są jednak pewne częściktóre są wspólne dla wszystkich wniosków. Są to przede wszystkim: 1. Streszczenie projektu, 2. Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu, 3. Grupa docelowa projektu, 4. Działania projektu, 5. Wskaźniki projektu, 6. Budżet projektu, 7. Harmonogram projektu, 8. Monitoring i ewaluacja projektu.

8. Praca Metodą Projektów ĆWICZENIE Jak szukać pomysłów na projekt ? Drzewo problemów

9. PROBLEM1 PROBLEM 2 PROBLEM 3 PROBLEM GŁÓWNY PROBLEM 1 PROBLEM 2 PROBLEM 3 PROBLEM 2.1 PROBLEM 2.2 PROBLEM 2.3 DRZEWO PROBLEMÓW SKUTKI PRZYCZYNY

10. PROBLEM1 PROBLEM 2 PROBLEM 3 Niska skuteczność NGO w aplikowaniu PROBLEM 1 PROBLEM 2 PROBLEM 3 PROBLEM 2.1 PROBLEM 2.2 PROBLEM 2.3 DRZEWO PROBLEMÓW SKUTKI PRZYCZYNY

11. Praca Metodą Projektów PODSTAWOWE KROKI PRZY TWORZENIU PROJEKTU Część 1: Streszczenie projektu Streszczenie jest powtórzeniem opisu projektu w krótkiej formie. W streszczeniu powinien się znaleźć cel projektu (identycznego z tym, który sformułujecie Państwo później) oraz krótkie, podstawowe informacje o tym co, w jaki sposób, dlaczego i przez kogo zostanie zrobione. Przedstawiamy również najważniejsze działania i rezultaty. Wymagane tylko w niektórych źródłach finansowania !

12. Praca Metodą Projektów Część2: Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu – to identyfikacja kluczowych trudności, które mają być choć częściowo rozwiązane za pomocą projektu. Określa zasadność wydatkowania środków na wskazany we wniosku obszar tematyczny. Celem uzasadnienie jest zidentyfikowanie i opisanie problemu - jest to zawsze punkt wyjścia do pracy nad projektem. Uzasadnienie określa w jakim stopniu cele projektu odpowiadają rzeczywistym potrzebom, a także czy projekt jest adekwatny do zdefiniowanych potrzeb. Należy opisać jaka zmiana ma nastąpić u beneficjentów w wyniku realizacji projektu.

13. Praca Metodą Projektów • Przykład analizy problemu. • 1. Co jest istotą problemu, którym się zajmujesz? • Np. rośnie liczba osób kończących szkoły średnie nie wchodzących na rynek pracy. • 2. Jaki jest zasięg problemu? • Np. ponad 30% zeszłorocznych absolwentów nie weszło na rynek pracy (dane). • 3. Dlaczego jest to takie ważne? • Przedstawić skutki społeczne tego zjawiska. • 4. Czy istnieją tendencje pogłębiania się tego problemu? • 5. Jak projekt wpłynie na zmiany tych tendencji?

14. Praca Metodą Projektów Zdefiniowanie celów projektu: ogólnego i szczegółowych – na ile rzeczywistość zmieni się w wyniku jego realizacji; cele ściśle wynikają ze zidentyfikowanych problemów i do nich się odnoszą. Cel ogólny i szczegółowe odnoszą się do oczekiwanego stanu i służą odwróceniu sytuacji wykazanej w analizie problemów. Cel nie jest działaniem tylko podstawą do podjęcia działań. Cel jest opisem sytuacji (stanu) jaka zaistnieje gdy nasz projekt zostanie zrealizowany.

15. Praca Metodą Projektów Zarówno cel ogólny jak i cele szczegółowe muszą zostać sformułowane z wykorzystaniem kryteriów SMART. • konkretne i proste (S – Specific, Simple), • mierzalne ilościowo (M – Measurable), • mierzalne jakościowo (A– Assesable), • realne do osiągnięcia (R – Realistic), • określone w czasie (T – Time-bound). Najczęściej popełniany błąd – brak kryteriów SMART w celach szczegółowych. !

16. Praca Metodą Projektów • Cel projektu musi odpowiadać na poniższe pytania: • Co chcą Państwo zmienić (wyeliminować, zmniejszyć, zwiększyć, itp.)? Jaki problem zostanie rozwiązany? • Ile i jakie osoby skorzystają i jednocześnie będą bezpośrednio zaangażowane w realizację projektu (liczba beneficjentów)? • Gdzie (w jakiej miejscowości, na jakim obszarze) projekt będzie realizowany? •  W jakim terminie (okresie czasu) projekt zostanie zrealizowany (od: dzień/miesiąc/rok do: dzień/miesiąc/rok)? • Metoda – poprzez podjęcie jakich działań chcą Państwo rozwiązać wskazany wyżej problem (wyeliminować, zmniejszyć, zwiększyć, itp.)?

17. Praca Metodą Projektów ĆWICZENIE Praca w grupach Przy wykorzystaniu kryteriów SMART proszę określić cel ogólny i minimum 3 cele szczegółowe. P

18. Praca Metodą Projektów Celem ogólnym konkursu jest wsparcie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce poprzez działania przyczyniające się do zwiększenia udziału obywateli w życiu publicznym. Celem szczegółowe konkursu obejmują: 1. wzrost aktywności obywatelskiej w rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych, na poziomie lokalnym i regionalnym, 2. rozwój aktywności i postaw obywatelskich zwiększających włączenie obywateli i organizacji pozarządowych w życie publiczne, 3. budowa potencjału III sektora poprzez wypracowanie nowych innowacyjnych rozwiązań, które będą miały za zadanie wspierać procesy demokratyczne oraz rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

19. Praca Metodą Projektów Przykład celu ogólnego projektu: Zwiększenie dochodów 30 kobiet w wieku powyżej 45 roku życia, niepracujących zawodowo, mieszkających w gminie X, w okresie do: kwietnia 2013 roku, poprzez organizację kursu kwalifikacyjnego kosmetyczka. Zmniejszenie poziomu bezrobocia o 3% w gminie X w okresie do marca 2013roku, poprzez organizację kursu prowadzenia działalności gospodarczej, w wyniku którego zostanie utworzonych 30 mikroprzedsiębiorstw. Wzrost o 20% poziomu zdawalności egzaminów końcowych dzieci ze SP w X poprzez organizację zajęć dydaktyczno-wyrównawczych dla 50 uczniów (30K) w okresie do maja 2012 roku.

20. Praca Metodą Projektów Wskazanie spójności z przyjętymi politykami. Na podstawie jakich źródeł informacji, wiedzy Wnioskodawca opisuje potrzeby oraz cele projektu ? Wnioskodawca wykazał, z jakich źródeł informacji i wiedzy korzystał, definiując i opisując potrzeby oraz cele projektu. Wskazuje, skąd wie o problemie i jego skali. Powołuje się na rzetelne i wiarygodne źródła informacji (statystyki, analizy, raporty z badań społecznych realizowane przez samorządy, ministerstwa, znane instytucje).

21. Praca Metodą Projektów • Przykładowe dokumenty programowe: • Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020, • Gminna/Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych, • Program Rozwoju Szkoły, • Inne programy branżowe.

22. Kryteria horyzontalne – mają charakter przekrojowy i określane są w związku z koniecznością zapewnienia realizacji celu głównego: 1. równość szans - należy rozumieć posiadanie takich samych warunków i możliwości realizacji aspiracji i wykorzystania potencjału. W takim znaczeniu równość szans odnosi się do równego dostępu do pożądanych dóbr, równego stopnia ich osiągania oraz równego startu w ubieganiu się o te dobra. Równość szans należy rozumieć szerzej niż tylko równość płci. Praca Metodą Projektów

23. 2. zrównoważony rozwój - należy rozumieć kierunek, orientację na poprawę poziomu i jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń, przy zapewnieniu ochrony i zachowania zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego oraz właściwej struktury demograficznej społeczeństwa, dla osiągnięcia spójności społecznej. 3. partnerstwo - należy rozumieć współpracę przy realizacji projektu przez beneficjenta i podmioty z sektora finansów publicznych (partnerstwo publiczno-społeczne) lub w formule oferty wspólnej (partnerstwo wewnątrzsektorowe). Praca Metodą Projektów

24. 4. innowacyjność - należy rozumieć zespół cech określonego przedsięwzięcia, które powstaje w oparciu o nowy pomysł (inwencję), stanowiącego, co do formy i zawartości merytorycznej, nowość na danym obszarze i/lub środowisku. Wymiar innowacyjności powinien przejawiać się w co najmniej jednym z wymiarów: uczestnika projektu, sposobu rozwiązania problemu lub formy wsparcia. 5. rozwój społeczeństwa informacyjnego – wykorzystanie ICT w projekcie. Praca Metodą Projektów

25. Asesor dokonujący oceny Uzasadnienia sprawdza: a) Czy Wnioskodawca opisuje problemy, które mają być rozwiązane przez realizację projektu ? b) Czy cele projektu są adekwatne do zdefiniowanych potrzeb ? c) Na jakiej podstawie (źródła danych) Wnioskodawca definiuje i opisuje problemy ? Czy źródła danych są rzetelne, wiarygodne? Czy dane są podane w ujęciu z podziałem na płeć ? d) Czy i w jakim stopniu, opisane we wniosku problemy, cele są spójne ze sobą i czy są adekwatne do dokumentacji konkursowej? Praca Metodą Projektów

26. Wśród najczęściej wymienianych uchybień w uzasadnieniu znajdowanych we wnioskach o dofinansowanie podaje się: brak powołania się na jakiekolwiek dane dotyczące sytuacji wybranej grupy odbiorców na rynku, brak odniesienia do uwarunkowań lokalnych, aktualnych analiz, raportów czy opracowań, brak jasnej, zrozumiałej informacji uzasadniającej potrzebę realizacji projektu, brak opisu specyficznych barier, na które napotykają Beneficjenci Ostateczni, brak uzasadnienia dla doboru proponowanych działań. Praca Metodą Projektów

27. Praca Metodą Projektów • Część 3: Grupa docelowa – Beneficjenci. • Beneficjenci, to osoby, których problem przestanie istnieć/zostanie zmniejszony/zaspokojony w ramach realizacji projekt, przy ich aktywnym udziale i zaangażowaniu. • Kryteria doboru grupy Beneficjentów: • kogo dotyczy problem? • kim będą adresaci projektu i jak duża jest to grupa? • jaką jej część jesteśmy w stanie objąć działaniami projektu? • jakie kryteria zastosujemy wybierając uczestników projektu? • jakie inne problemy charakteryzują tę grupę/ podgrupy? • na ile jesteśmy w stanie je uwzględnić w naszym projekcie?

28. Praca Metodą Projektów • Kryteria cd. • jak dotrzemy do potencjalnych uczestników? • co musimy zrobić, by zapewnić udział zaplanowanej liczby uczestników? • z jakiego typu trudnościami musimy się liczyć na etapie rekrutacji i jak na nie zareagujemy? • Bardzo ważną częścią Elementu 3 ze względu na zasadę równości jest procedura naboru BO. • Najczęstszym błędem przy określaniu grupy docelowej jest brak informacji w jaki sposób zostaną zaspokojone potrzeby BO a także jakie korzyści dla BO płyną z realizacji projektu !

29. Asesor dokonujący oceny naboru Grupy Docelowej sprawdza: a) Czy Wnioskodawca jasno definiuje grupę docelową i jej potrzeby? b) W jakim zakresie zdefiniowane wyżej potrzeby będą zaspokojone dzięki realizacji projektu? C) Czy zaplanowane działania są odpowiednie do opisanych potrzeb i czy będą prowadzić do osiągnięcia zamierzonych korzyści? Praca Metodą Projektów

30. Praca Metodą Projektów Część 4: Działania projektu. Aby we właściwy sposób zdefiniować planowane przedsięwzięcie, należy opisać je w sposób spójny i logiczny, a więc z opisu zawartego we Wniosku musi wynikać jednoznacznie: - poprzez jakie działania Wnioskodawca zamierza realizować działania w obszarze tematycznym, - jakie są koszty i korzyści wynikające z realizacji projektu, - jakie jest potencjalne ryzyko związane z realizacją zaplanowanych działań i jak można mu zapobiec.

31. Praca Metodą Projektów • Działania projektu muszą być precyzyjnie opisane i zawierać takie elementy jak: • - zakres działania, • - czas realizacji działania, • - osoby/organizacje odpowiedzialne za zrealizowanie danego działania oraz biorące udział w jego realizacji, • - budżet działania, • rolę partnera projektu w realizacji działania. • Opisane działania powinny być tożsame z działaniami umieszczonymi w harmonogramie i budżecie. • Zasada – jeżeli coś znajduje się w opisie działań to musi się również znaleźć w budżecie i harmonogramie !

32. Praca Metodą Projektów Asesor dokonujący oceny Działań Projektu sprawdza: a) racjonalność i spójność planowanych działań, czy projekt stanowi spójną całość i czy działania zaplanowane są w sposób logiczny i przejrzysty, b) dostosowanie działań do zakładanych rezultatów, c) czy przedstawione działania są możliwe do zrealizowania w zaproponowanym harmonogramie? d) czy Wnioskodawca określił poziom potencjalnego ryzyka związanego z realizacją planowanych działań (czy przeprowadzono analizę ryzyka) i czy przewidziano odpowiednie środki w celu przeciwdziałania oraz minimalizacji skutków ryzyka.

33. Praca Metodą Projektów Część 5: Wskaźniki (efekty) projektu. Niezwykle ważnym elementem z punktu widzenia projektu, a następnie wniosku jest efektów planowanego działania. O ile cel jest sformułowaniem ogólnym, tak rezultaty mają pokazać konkretne korzyści z realizacji projektu. Rezultat to etap na drodze do osiągania celu Wskaźniki osiągnięcia celów projektu stanowią podstawę do weryfikacji prawidłowej realizacji projektu.

34. Praca Metodą Projektów Wskaźniki muszą jasno określać, jakiego rodzaju rezultaty i produkty zostaną osiągnięte i w jaki sposób będzie można je zmierzyć, a także, jakie wielkości wskaźników są zakładane do osiągnięcia. Prawidłowo określone wskaźniki to: a) precyzyjnie określone rezultaty ilościowe oraz jakościowe projektu (są to wyniki podejmowanych działań, a więc np. wzrost umiejętności uczestników szkolenia),

35. Praca Metodą Projektów b) podano policzalne, dające się zweryfikować wskaźniki ilościowe (produkty) - powstają bezpośrednio w ramach działań projektu np. liczba godzin szkolenia, liczba uczestników szkolenia, liczba wydanych materiałów szkoleniowych. Sam produkt nie świadczy jeszcze o tym, że nastąpiła zmiana. Odbycie szkolenia może, ale nie musi wiązać się z poprawą umiejętności. c) podane wskaźniki są spójne z działaniami, d) zaproponowane wskaźniki są realne, możliwe do osiągnięcia, e) wskazano źródła weryfikacji wszystkich wskaźników.

36. Praca Metodą Projektów Pracując nad projektami możemy spotkać się z określeniem „rezultaty miękkie” i „ rezultatytwarde”.„Miękkie” to te, które trudno określić ilościowo, związane ze zmianą postaw, świadomości, itp. Z kolei „twarde” to takie, które można policzyć, określić ilościowo.

37. Praca Metodą Projektów • Przykład: • Rezultat „miękki”: • wzrost zaufania we własne siły, • zwiększenie motywacji, • wyższe aspiracje osobiste i zawodowe. • Rezultat „twardy”: • 1. ukończenie przez 30 kobiet kursu kosmetyczki, • 2. ukończenie szkolenia przez 30 BO, • 3. ukończenie kursu prawa jazdy przez 10 BO wraz ze zdanym egzaminem.

38. Praca Metodą Projektów Źródła weryfikacji rezultatów i produktów. Wszelkie dokumenty, raporty, opracowania, bazy danych, itp., które umożliwiają odczytanie wartości rezultatów z realizacji projektu na poszczególnych poziomach jego wdrażania (produktów i rezultatów), np. raporty kwartalne i inne, dzienniki zajęć, listy obecności, pokwitowania, dokumenty płatności, rejestry, itp.

39. Praca Metodą Projektów ĆWICZENIE Praca w grupach Proszę określić rezultaty po 3 twarde i miękkie wraz ze wskaźnikami ilościowymi i źródłami weryfikacji do projektu.

40. Praca Metodą Projektów Asesor dokonujący oceny Rezultatów Projektu sprawdza: a) czy i w jakim stopniu Wnioskodawca precyzyjnie i kompleksowo określa rezultaty twarde, miękkie oraz produkty projektu? b) czy podane zostały policzalne, dające się zweryfikować wskaźniki produktu (zawierające wartości, jednostki miary), które będą mierzyć planowane rezultaty ilościowe projektu? c) czy wskaźniki są spójne z działaniami określonymi we Wniosku? d) czy zaproponowane wskaźniki ilościowe są możliwe do osiągnięcia? e) czy wskazano obiektywne/ rzetelne źródła i metody weryfikacji wskaźników?

41. Praca Metodą Projektów Część 6: Budżet projektu. O racjonalności budżetu stanowi m.in. zgodność z wytycznymi, konieczność i realność wydatków (są określone na rynkowym poziomie), spójność planu finansowego w odniesieniu do poszczególnych działań. W ramach przedstawionego przez Wnioskodawcę budżetu sprawdzana będzie zgodność rodzaju kosztów kwalifikowanych z zakresem poszczególnych działań i związanych z tym wydatków.

42. Praca Metodą Projektów • Ważne wskazówki przy szacowaniu kosztów to: • przedstaw w miarę możliwości realną kwotę. • posługuj się łatwo rozpoznawalnymi jednostkami miary – tj.: szt., kg, godz., itp. tak, by móc łatwo stwierdzić, jaką ilość się planuje. • Powiąż koszty bezpośrednio z każdym działaniem. • Należy pamiętać o tym, że niektórzy grantodawcy wymagają wniesienia wkładu własnego na potrzeby realizacji projektu, co należy rozumieć w taki sposób, iż otrzymamy np. 80% sumy nam niezbędnej, a 20% musimy zorganizować we własnym zakresie.

43. Praca Metodą Projektów Budżet projektu tworzymy w oparciu o założone działania i szacunek kosztów. Zasady konstruowania budżetu (budżet zadaniowy)‏: 1. koszty bezpośrednie- koszty działań realizowanych przez beneficjenta w ramach projektu, które są bezpośrednio powiązane z tymi działaniami 2. koszty pośrednie - koszty beneficjenta, które nie mogą zostać bezpośrednio przyporządkowane do konkretnego zadania będącego wynikiem realizowanego projektu.

44. Praca Metodą Projektów • Przykładowy katalog kosztów bezpośrednich: • zarządzanie projektem, • zabezpieczenie prawidłowej realizacji projektu, • rekrutacja uczestników projektu, • szkolenia i doradztwo wynagrodzenie trenerów, • materiały szkoleniowe • zakwaterowanie, wyżywienie i przejazdy BO • wynajem sal i sprzętu, • promocja, • publikacje.

45. Praca Metodą Projektów • Przykładowy katalog kosztów pośrednich: • czynsz • księgowość • opłaty administracyjne (np. najem powierzchni lub czynsz)‏ • opłaty za energię elektryczną, cieplną, gazową, wodę • usługi pocztowe, telefoniczne, internetowe • koszty materiałów biurowych i piśmienniczych • koszty ubezpieczeń majątkowych • sprzątanie pomieszczeń.

46. Praca Metodą Projektów Zakupy rzeczowe lub cross-financing w projektach PO KL Wartość wydatków w ramach cross-financingu nie może stanowić więcej niż 10% wszystkich wydatków kwalifikowalnych stanowiących budżet projektu. Wydatki na zakupy rzeczowe ponoszone powyżej dopuszczalnej kwoty określonej w zatwierdzonym wniosku o dofinansowanie projektu są niekwalifikowane.

47. Praca Metodą Projektów • Podstawowe zasady kwalifikowalności kosztów. • 1. Wydatki w ramach projektu są kwalifikowalne jeśli: • są niezbędne dla realizacji projektu, • są efektywne tj. spełniają wymogi efektywnego zarządzania finansami (relacja/nakład/rezultat), • zostały przewidziane w zatwierdzonym budżecie projektu, • są zgodne z Wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności, • nie zostały wymienione w katalogu wydatków niekwalifikowalnych, • zostały faktycznie poniesione i są udokumentowane.

48. Praca Metodą Projektów 2. Wydatek uznaje się za poniesiony, jeżeli nastąpił faktyczny przepływ środków pieniężnych od Wnioskodawcy do innego podmiotu. 3. Wydatek faktycznie poniesiony - należy rozumieć wydatek poniesiony w znaczeniu kasowym tj. jako rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego Wnioskodawcy 4. Wydatek kwalifikowalny polegający na wniesieniu wkładu niepieniężnego uważa się za poniesiony, jeśli wkład został faktycznie wniesiony,

49. Praca Metodą Projektów 5. Wydatek kwalifikowalny polegający na amortyzacji środka trwałego uważa się za poniesiony jeśli został dokonany odpis amortyzacyjny, 6. Dowodem poniesienia wydatku jest opłacona faktura lub inny dokument księgowy o równoważnej wartości dowodowej wraz z dowodami zapłaty, 7. W ramach PO KL niedozwolone jest podwójne finansowanie wydatku tzn. zrefundowanie całkowite lub częściowe danego wydatku dwa razy ze środków publicznych wspólnotowych lub krajowych,

50. Praca Metodą Projektów 8. Beneficjent ma obowiązek ujawniania wszelkich przychodów, które powstaną w związku z realizacją projektu PO KL, 9. Sprzęt i wyposażenie zakupione w ramach projektu nie może zostać zbyte przez Beneficjenta za uzyskaniem korzyści majątkowej w okresie 5 lat od zakończenia realizacji Projektu 10. W przypadku projektów realizowanych w celu tworzenia miejsc pracy, miejsca pracy powinny być utrzymane przez okres 3 lat od zakończenia realizacji projektu, przy czym w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, okres utrzymania miejsca pracy wynosi co najmniej 2 lata od zakończenia realizacji projektu